لوزان؛ آغاز يك مفاهمه
حسن محمدي
نشست لوزان براي حل بحران سوريه را مي‌توان آغازي دوباره براي ادامه گفت‌وگو‌ها و رفع اختلافات دانست به همين خاطر طرف‌هاي درگير در سوريه با وجود اختلافات بنياديني كه در حوزه‌هاي اعتقادي، جغرافيايي، حمايت از گروه‌هاي متنوع در درون حاكميت سوريه و خارج از آن دارند، نمي‌توانستند در يك نشست به همه آن، پايان دهند.
وجود اختلاف ميان بازيگران قدرتمند بحران سوريه، پيش داوري‌هايي را به وجود آورد و از همان ابتدا برخي بر طبل «از پيش محكوم به شكست بودن» آن كوبيدند صرفا به اين دليل كه هر كدام از اين بازيگران قدرتمند ديدگاه خاص خود را در خصوص بحران سوريه پيگيري مي‌كنند.
اما به نظر مي‌رسد تحولات سوريه به گونه‌اي است كه نمي‌توان و نبايد نشست‌هايي همچون نشست لوزان را با نگاه فوق بررسي و تحليل كرد. جنگ فرسايشي و طولاني مدت سوريه اين روزها صرفا از درگيري گروه‌هاي مخالف و موافق اسد فراتر رفته و مسائل جغرافيايي- قومي منطقه را تحت‌الشعاع قرار داده است.
بهترين پاسخ را سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در اين خصوص داده است. او گفته بود «انتظار ويژه‌اي» از اين دور از مذاكرات ندارد. در واقع بيان اينكه «انتظار ويژه» نداريم در ادبيات ديپلماتيك نشان از محكوم به شكست بودن نيست، چه آنكه اگر ديپلمات‌ها بدانند گفت‌وگو‌هاي‌شان محكوم به شكست است اساسا در آن مذاكرات، شركت نمي‌كنند بلكه اين ادبيات نشانگر وجود اميد در آينده مذاكرات است اما بنا نيست همه اختلافات بنيادين در يك دور مذاكره يك‌روزه حل و فصل شود. به همين خاطر كشورهاي شركت‌كننده در لوزان موافقت كردند تماس‌هاي‌شان را در آينده نزديك به قصد پايان دادن به بحران سوريه ادامه دهند و به گفته لاوروف طرف‌هاي حاضر در اين نشست «ايده‌هاي جالبي» را مطرح كرده‌اند.
اينكه چه «ايده‌هاي جالبي» در اين نشست مطرح شده است كه طرف روس آن را پسنديده مهم نيست، چرا كه در مذاكرات حساس و مهم همواره ايده‌ها چكش‌كاري مي‌شود تا طرفين به يك نتيجه درخور و مورد توجه همه طرف‌ها برسند، آنچه اهميت دارد اين است كه طرفين پس از چندسال شاخ و شانه كشيدن براي همديگر و جنگ‌هاي نيابتي بالاخره دور يك ميز جمع شده‌اند تا نتيجه‌گيري كنند.
اگر اوباما و كري همان‌گونه كه در مذاكرات هسته‌اي با ايران تمام توان خود را براي دستيابي به تفاهمي مشترك به كار بردند در مذاكرات سوريه هم به همان شكل هدفمند، پيش بروند و مذاكرات به حاشيه‌هاي بي‌دليل كشيده نشود، امكان حل و فصل و پايان يافتن جنگ فرسايشي در سوريه بسيار زياد است.
اگرچه برخي معتقدند حضور مستقيم امريكا در سوريه و بمباران نيروهاي مسلح سوريه در ديرالزور نشان از آن دارد كه ايالات متحده امريكا درصدد ادامه بحران سوريه است، اما حضور او در پاي ميز مذاكره نشان مي‌دهد اوباما مي‌خواهد پرونده سوريه را وقتي به رييس‌جمهور بعدي مي‌سپارد حداقل مسيري منطقي را براي آن طراحي كرده باشد و همين امر اميدهاي زيادي در پاي ميز مذاكرات به وجود آورده است.
آنچه از فحواي مذاكرات لوزان به چشم مي‌خورد اين است كه طرفين مي‌دانند اگر نقطه نظرات هريك از كشورهاي حاضر در لوزان اعمال شود و تاكيدي بر مواضع خود داشته باشند طبيعتا، وضعيت سوريه به همان شكل سابق ادامه پيدا خواهد كرد لذا با تكيه بر مواضع خود به قول لاوروف «ايده‌هاي جالبي» هم مطرح مي‌كنند كه مي‌تواند براي برون‌رفت از فضاي فعلي كمك كند.
در واقع به نظر مي‌رسد در نشست‌هايي همچون لوزان بيش از آنكه به دنبال صدور بيانيه و تصميم مشترك و... باشيم بايد به دنبال شكل‌گيري اتمسفر مثبت در آسمان سوريه باشيم تا در فضاي مفاهمه مشترك ميان بازيگران موثر بين‌المللي آينده سوريه به شكلي منطقي رقم بخورد به همين خاطر تاكيد بر اخباري با محوريت شكست مذاكرات و عدم حصول نتيجه، كمكي به مردم سوريه و كشورهاي منطقه نمي‌كند.