امروز سالروز مرگ جمال‌زاده است
تحسين‌برانگيز در روزگار خود
علي‌اصغر شيرزادي
نويسنده
براي صحبت از محمدعلي جمال‌زاده ابتدا بايد از ويژگي‌هاي شخصيتي او صحبت كرد. ويژگي‌هاي شخصي، اخلاقي و روحيه زنده‌ياد محمدعلي جمال‌زاده بسيار حايز اهميت است. اين بزرگوار بسيار فروتن بود و به اندازه خودشان نسبت به همگنان دوره خود دانش وسيعي در حوزه ادبيات و داستان‌نويسي داشت. هركسي حتي اگر يك جزوه كوچك مي‌نوشت و براي ايشان مي‌فرستاد، مرحوم جمال‌زاده تا وقتي كه زنده بودند، بدون ترديد جواب نامه‌هاي ارسالي را مي‌داد حتي اگر نوشته‌اي پيش پا افتاده بود با صبر و حوصله جواب درستي مي‌داد. او با مهرباني و شفقت انساني به عنوان يك استاد پيشكسوت آنها را مورد تشويق قرار مي‌داد. افرادي كه با آثار ايشان آشنا هستند، مي‌دانند كه شاخص ديگر زنده‌ياد محمدعلي جمال‌زاده اين بود كه ايشان انساني بود كه در جهان هستي‌شناسي خود، آدم وسيعي بود. او براي دوران خودش و مقطعي كه در آن زندگي مي‌كرد، تحسين‌برانگيز بود. اما بهتر است بيان شود كه شروع‌كننده داستان‌نويسي ما محمدعلي جمال‌زاده نبوده است. اگرچه با توجه به موقعيت تاريخي و زماني در نوشتن حق‌تقدم با ايشان است و در اين موضوع ترديدي نيست. اما از نظر فني قصه‌ها و حكايت‌هايي كه ايشان نوشته‌اند با تعريف آن زمان داستان به حساب نمي‌آيند ولي به هر حال شروع‌كننده اين روند در ايران ايشان بوده‌اند. امتياز ديگر محمدعلي جمال‌زاده اين بود كه ساده‌نويسي را در چارچوب ادبيات باب كرد و توانست به زبان كوچه و بازار بنويسد كه اين موضوع به ادبيات ايران كمك بزرگي كرد. اما اين به معناي تصميم آگاهانه جمال‌زاده براي ايجاد اين سبك در داستان‌نويسي نبوده است بلكه ايشان بدون اينكه تصميم آگاهانه‌اي داشته باشد دست به انجام اين كار زد. من پدر داستان كوتاه جهان را «ادگار آلن پو» مي‌دانم، اما نمي‌توان بيان نكرد كه در تاريخ ادبيات داستاني ما جايگاه و نام «محمدعلي جمال‌زاده» درخشش درحد خودش را دارد.
پي‌نوشت: اين يادداشت شفاهي تنظيم شده است.