مي‌توانيم تجربه دولت اصلاحات در حوزه حقوق بشر را تكرار كنيم
محمد آهني امينه
پژوهشگر حقوق بين‌المللي
كميته سوم سازمان ملل متحد عصر روز سه‌شنبه به وقت نيويورك با صدور قطعنامه‌اي مدعي شد كه حقوق بشر در ايران نقض مي‌شود و بر اين اساس، نسبت به وضعيت حقوق بشر در كشورمان ابراز نگراني كرد. البته صدور اين قطعنامه‌ها تنها مختص به ايران نماند و نام سوريه و كره شمالي نيز در كنار ايران ثبت شد. تاريخچه صدور چنين قطعنامه‌هايي به دهه‌هاي پيش بازمي‌گردد. البته ايران در سال‌هاي پاياني دولت اصلاحات توانست يك بار از صدور اين قطعنامه با محتواي تقريبا تكراري، جلوگيري كند.
با اين حال، مساله حقوق بشر از آن دست موضوعات و بهانه‌هايي است كه متاسفانه كشورهاي غربي براساس آن توانسته‌اند عليه ايران مانور سياسي انجام دهند و با استفاده از اين اهرم در صحنه بين‌المللي عليه ايران قطعنامه‌هايي را صادر كنند. تقريبا طي سال‌هاي گذشته دولت كانادا طراح اين قطعنامه‌ها و باني طرح مساله در سازمان ملل متحد بوده است كه با مرگ زهرا كاظمي، شهروند ايراني- كانادايي اين موضوع شدت گرفته و در اين راستا، آنها كشورهاي مختلف را براي دادن راي مثبت به آن ترغيب مي‌كنند. با آنكه در تمامي اين سال‌ها عليه ايران در موضوع حقوق بشر قطعنامه صادر شده است اما بايد بدانيم كه قطعنامه‌هايي از اين دست لازم‌الاجرا نيستند و فاقد ضمانت اجرايي هستند. به سخن ديگر، صدور قطعنامه حقوق بشري عليه ايران ديگر به امري روتين و تكراري مبدل شده كه تنها ارزش آن فقط و فقط سياسي و تبليغاتي است. البته رسيدگي به مساله حقوق بشر در سازمان ملل طي دو، سه سال اخير ديگر جايگاه سابق خود را ندارد و به امري لوث تبديل شده است. ما امروزه مشاهده مي‌كنيم كشوري همانند عربستان عضو اصلي شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد است و اين در حالي است كه اين كشور، خود از ناقضان بزرگ حقوق بشر است. سركوب خواست‌هاي مدني اقشار مختلف در عربستان به شكلي سيستماتيك صورت مي‌گيرد. البته نقض حقوق بشر مختص به مسائل داخلي اين كشور نيست و از ابعاد بين‌المللي هم برخوردار است. اين كشور در حمله به يمن، روزانه ده‌ها غيرنظامي و از جمله كودكان، زنان و سالخوردگان را بي‌رحمانه مي‌كشد و زيرساخت‌هاي اين كشور را وحشيانه تخريب مي‌كند. از سويي، اين كشور چه به شكل مستقيم و چه به شكل غيرمستقيم از حاميان اصلي گروه‌هاي تروريستي حاضر در خاورميانه است. امروز همگان از اين اقدامات دولت عربستان آگاهند. افكار عمومي در كشورهاي غربي نيز فشارهايي را به دولت‌هاي‌شان براي كاهش مناسبات با رياض و تحت فشار قرار دادن عربستان مي‌آورند اما نه تنها اقدامي صورت نمي‌گيرد و قطعنامه‌اي عليه اين كشور در مساله حقوق بشر صادر نمي‌شود بلكه به نشانه تشكر از خوش‌خدمتي‌هاي اين كشور، عربستان عضو شوراي حقوق بشر
هم مي‌شود. همين مسائل سبب شده است تا قطعنامه‌هاي حقوق بشري سازمان ملل متحد - كه امروز به عنوان ابزار فشار كشورهاي غربي نسبت به كشورهاي مستقل تبديل شده‌اند – جايگاه و ارزش پيشين خود را از دست بدهند و نگاه‌ها به آن روزبه‌روز سخيف و سخيف‌تر شود. با اين حال، اتفاقي كه طي امسال و سال گذشته رخ داده و خود حاوي پيام مهمي است، آن است كه مشاهده مي‌كنيم از تعداد كساني كه به قطعنامه‌هاي ضدايراني راي مي‌دهند، نسبت به سال‌هاي گذشته كاسته مي‌شود كه اين نشان مي‌دهد مي‌توانيم با كار بيشتر و دقت بهتر از ميزان آراي مثبت بكاهيم و آن قطعنامه‌ها را فاقد ارزش كنيم. به سخن ديگر، مي‌توانيم تجربه يك‌بار راي نياوردن قطعنامه حقوق بشري عليه ايران در دولت اصلاحات را تكرار كنيم. يكي از اين راه‌ها، انجام گفت‌وگوهاي حقوق بشري است. پس از دستيابي به برجام و آغاز همكاري‌هاي مجدد ميان ايران و كشورهاي اروپايي از جمله اتحاديه اروپا، مشاهده مي‌كنيم مساله مذاكرات حقوق بشري، بار ديگر برجسته شده است و در اين راستا، طرف اروپايي نسبت به مذاكره در اين رابطه با ايران ابراز علاقه كرده است. در ايران نيز يك نوع اجماع داخلي براي كاهش و حتي از بين بردن اختلافات حقوق بشري با غرب به وجود آمده است. البته ايران از انجام گفت‌وگو با اروپا تنها در اين موضوع اكراه دارد و به همين خاطر، قرار است در روند گفت‌وگوهاي سطح عالي ميان ايران و اتحاديه اروپا درخصوص طيف مختلفي از موضوعات از جمله مساله حقوق بشر هم گفت‌وگو صورت بگيرد كه در اين چارچوب، دو دور گفت‌وگو ميان طرفين صورت گرفته است. انجام اين گفت‌وگوها با اروپايي‌ها تاثير بسيار زيادي در كاهش سوءتفاهمات و افزايش همكاري‌ها خواهد داشت چراكه اكثريت كشورهايي كه به قطعنامه‌هاي حقوق بشري عليه ما راي مثبت مي‌دهند، كشورهاي عضو اتحاديه اروپا هستند. طرف مقابل نيز براي انجام اين گفت‌وگوها علاقه‌مند است. طي هفته‌هاي گذشته پارلمان اروپا قطعنامه راهبرد با ايران پس از توافق هسته‌اي را تصويب كرد كه نسبت به همكاري با ايران استقبال كرده و خواستار آغاز مذاكرات اتحاديه اروپا با ايران شده است و نشان مي‌دهد آنها از رويكرد سلبي خود كوتاه آمده‌اند.