وزير امور خارجه و رييس سازمان امنيت تركيه به ايران آمدند
مهماني سياسي – امنيتي در تهران
گروه ديپلماسي| تهران دوباره ميزبان مقام‌هايي از تركيه بود. اين‌بار فقط مولود چاووش‌اوغلو، وزير امور خارجه تركيه نبود كه راهي پايتخت ايران شد بلكه اين‌بار هاكان فيدان، رييس سازمان امنيت تركيه نيز دوشادوش رييس دستگاه ديپلماسي كشورش به تهران آمد. اين‌بار عكس دونفره وزرای امور خارجه ايران و تركيه مهمان جديدي داشت كه حضور وي در تهران مي‌تواند معناي بسياري برای جنس و سطح رابطه ميان تركيه و ايران در چند ماه آتي و شايد هم چند ماه گذشته از كودتا داشته باشد. مولود چاووش‌اوغلو برای دومين بار از نيمه جولاي سال جاري كه كودتايي ديگر و اين‌بار نافرجام نام خود را بر تاريخ معاصر تركيه حك كرد به تهران آمد تا پاسخ دوبار حضور همتاي ايراني خود در تركيه در چندماه اخير را داده باشد. وزير امور خارجه كشورمان يك بار در مرداد ماه و چند روز پس از كودتا در تركيه به آنكارا رفت و يك بار هم در مهرماه توقفي كوتاه در تركيه داشت و با مقام‌هاي كشور ميزبان در خصوص ابعاد متفاوت روابط دوجانبه و همچنين همكاري در خصوص پرونده‌هاي مشترك منطقه‌اي گفت‌وگو كرد. در شرایطي كه وزير امور خارجه و رييس سازمان امنيت ملي تركيه اين‌بار بدون اعلام قبلي و به اصطلاح در برنامه از پيش اعلام نشده به ايران آمدند اما بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه درباره سفر وزير امور خارجه تركيه به ايران گفت: اين سفر در ادامه رایزني‌هاي مستمر دو كشور در زمينه‌هاي دوجانبه و منطقه‌اي صورت پذيرفت. در اين ملاقات هم موضوعات دوجانبه، مسائل منطقه‌اي و ديگر مسائل مورد علاقه طرفين مورد گفت‌وگو و
تبادل نظر قرار گرفت.
ثبات منطقه، كليد واژه همكاري‌هاي ايران و تركيه
نخستين ديدار مهمان‌هاي وزارت امور خارجه ايران، رایزني با حسن روحاني رييس‌جمهور بود. رييس‌جمهور در ديدار «مولود چاووش اوغلو» وزير خارجه تركيه، رفت‌وآمدهاي منظم، رایزني و مشورت مسوولان ايران و تركيه در زمينه مسائل مهم دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي را حایز اهميت خواند و گفت: خوشبختانه روابط خوبي ميان مسوولان دو كشور برقرار است كه توسعه مناسبات و همكاري‌هاي خوب و دوستانه تهران – آنكارا را به دنبال خواهد داشت. وي با اشاره به اينكه مردم تركيه در حادثه كودتاي نافرجام در اين كشور نشان دادند به رای خود و دموكراسي وفادار بوده و در شرایط كنوني جهان نمي‌توان كودتا را به مردم يك كشور تحميل کرد، افزود: متاسفانه غرب در موضوع دموكراسي از استانداردهاي دوگانه‌اي استفاده مي‌كند و در مقام عمل به آنچه در مورد دموكراسي و مردم‌سالاري مي‌گويد، وفادار نيست. رييس‌جمهور با اشاره به اينكه ثبات و امنيت منطقه‌اي به ويژه در عراق و سوريه بايد مبناي تعامل و همكاري ايران و تركيه باشد، گفت: همفكري ايران و تركيه به نفع صلح و ثبات منطقه بوده و امروز كه منطقه در شرایط حساسي قرار دارد، گسترش همكاري، همفكري و رایزني تهران – آنكارا مي‌تواند در حل و فصل مسائل تاثيرگذار باشد. روحاني همچنين بيان كرد: اگر قدرت‌هاي مهم منطقه در كنار يكديگر باشند، مشكل عراق و سوريه بدون نياز به قدرت‌هاي خارجي، حل و فصل خواهد شد. اما امروز آنچه اهميت دارد اين است كه كشورهاي همسايه بتوانند نقش سازنده خود را در حل مشكلات منطقه به خوبي ايفا كنند. وي با اشاره به اينكه ايران و تركيه در اصول مهم منطقه‌اي اتفاق نظر دارند، تاكيد كرد: حفظ تماميت ارضي و وحدت ملي در عراق و سوريه، شكل‌گيري حكومت در اين كشورها با دموكراسي و رای و نظر مردم، جلوگيري از كشتار مردم و تخريب زيربناها و كمك به آوارگان و مجروحان برای بازگشت به خانه‌هاي خود از جمله اقداماتي است كه بايد برای حل بحران‌ها در منطقه انجام شود. منطقه در شرایط حساسي قرار دارد و همفكري و رایزني‌هاي دوجانبه مي‌تواند در حل و فصل مسائل مهم تاثيرگذار باشد. آنچه امروز برای ما اهميت دارد، ايجاد صلح و ثبات در منطقه، بازگشت مردم به خانه‌هاي خود و برقراري دموكراسي و حاكميت نظر مردم سوريه و عراق است. رييس‌جمهور همچنين با اشاره به ضرورت تلاش مسوولان برای اجرایي شدن توافقات بر استفاده از فرصت‌ها و توانمندي‌هاي ايران و تركيه در راستاي افزايش حجم مبادلات تجاري دو كشور و توسعه، تحكيم و تقويت مناسبات و همكاري‌هاي دو جانبه تاكيد كرد.
تاكيد بر تعميق و تحكيم رابطه با ايران
وزير خارجه تركيه هم در اين ديدار ضمن تسليت شهادت زایران ايراني در حمله تروريستي حله در عراق و كشته و مجروح شدن تعدادي از هموطنان‌مان در حادثه برخورد دو قطار مسافربري، از حمايت‌هاي دولت و ملت ايران از مردم تركيه تقدير و تشكر كرد. مولود چاوش‌اوغلو با تاكيد بر نقش سازنده و ارزشمند ايران در مسائل بين‌المللي و ضرورت برقراري صلح و مبارزه با تروريسم در منطقه، اظهار كرد: حفظ تماميت ارضي و اتحاد ملي در عراق و سوريه به نفع ايران و تركيه و صلح و ثبات منطقه‌اي است. وي با بيان اينكه كشورهاي غربي در مسائل منطقه تنها به دنبال منافع خود هستند، خاطرنشان كرد: امروز تلاش برای برقراري آتش‌بس در سوريه، برقراري وحدت ملي در اين كشور، حل و فصل مسائل از طريق راه‌حل سياسي و مبارزه همگاني و مشترك با گروه‌هاي تروريستي ضرورت دارد. چاووش‌اوغلو با اشاره به آمادگي تركيه برای تشكيل كميسيون مشترك دو كشور و ارتقای سطح همكاري‌ها، گفت: بايد تلاش كنيم تا هدف رسيدن مبادلات تجاري دو كشور به 30 ميليارد دلار، محقق شود. وزير خارجه تركيه همچنين بر ضرورت توسعه، تحكيم و تقويت مناسبات و همكاري‌هاي دوجانبه و چندجانبه و تعميق روابط ايران و تركيه تاكيد كرد. چاووش اوغلو و هاكان فيدان پس از ديدار با رييس‌جمهور با وزير امور خارجه ديدار داشتند.
ايران و تركيه؛ گاه نزديك، گاه دور
حضور چاووش‌اوغلو در تهران در رسانه‌هاي بين‌المللي بازتاب داشت و بسياري از آنها از مجموع رایزني‌هاي رد و بدل شده ميان مقام‌هاي دو كشور سخنان حسن روحاني در خصوص لزوم همكاري‌هاي منطقه ايران و تركيه در سوريه و عراق را به عنوان تيترهاي گزارش‌هاي خود انتخاب كردند. رويترز در گزارشي كوتاه پس از انعكاس سخنان روحاني در ديدار با چاووش اوغلو نوشت: ايران و تركيه بر سر سرنوشت بشار اسد و آينده سياسي سوريه از پنج سال و نيم پيش با هم اختلاف دارند و در حالي تلاش مي‌كنند ديدگاه‌هاي خود را به هم نزديك كنند كه به عنوان مثال ايران از بشار اسد حمايت مي‌كند و تركيه از مخالفان رييس‌جمهور سوريه. در پرونده عراق نيز كه رييس‌جمهور ايران به آن اشاره كرده است، تهران همصدا با بغداد مخالف حضور نظامي تركيه در شمال عراق است و اين در حالي است كه آنكارا مي‌گويد به دعوت دولت كردي منطقه خودمختار در اين منطقه از عراق حضور دارد. با وجود اين اختلاف‌هاي اساسي، رابطه دو همسايه پس از كودتاي نافرجام در تركيه و حمايت تهران از دولت مركزي در همان ساعات اوليه روند رو به بهبود را طي كرد. پيش از كودتاي نافرجام در تركيه، تهران و آنكارا در بسياري از مسائل منطقه‌اي با هم فاصله‌هاي بسيار داشتند و به عنوان مثال تركيه حضور نظامي روسيه درسوريه را هم از چشم ايران مي‌ديد. با اينهمه پس از كودتا، تركيه در مسير ترميم صد در صدي رابطه با روسيه برآمد و همزمان تلاش كرد فاصله خود با تهران را هم كم كند. البته در ميانه اين مسير هم وزير امور خارجه تركيه يك بار در سفري به رياض با اعضاي شورای همكاري خليج‌فارس به رياست عربستان در محكوم كردن ايران همصدا شد و پاي بيانيه تندي را كه اين شورا در محكوميت فعاليت‌هاي منطقه‌اي ايران صادر كرده بود، امضا كرد. به دنبال اين اتفاق‌ها،كان تكين، سفير تركيه در تهران به وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض ايران در خصوص رفتارهاي تركيه به او ابلاغ شد. پس از اين رفتارهاي زيگزاكي و دخالت‌هاي تركيه در اختلاف‌هايي عربي – ايراني، سفرهاي معاون رييس‌جمهور ايران و همچنين رييس مجلس شورای اسلامي به تركيه به تعويق افتاد. درحالي كه در شرایط فعلي منطقه‌اي و بحران‌هاي داخلي تركيه به نظر مي‌رسد كه اين كشور بايد رابطه با ايران و عربستان را همگام با هم پيش ببرد اما تركيه در مقطعي كوتاه‌مدت مشغول بازي در زمين عربستان شد كه با اين سفر چاووش‌اوغلو و هاكان فيدان مي‌توان به اصلاح رويه آنكارا در برابر ايران اميدوار شد. در حال حاضر با توجه به وضعيت تنش در رابطه تركيه و اتحاديه اروپا و همچنين ابهامي كه در رابطه رييس‌جمهور جديد امريكا با مسائل منطقه‌اي وجود دارد بهترين راهكار پيش روي بازيگران منطقه‌اي، اتكا به منافع مشترك و تلاش برای به حاشيه راندن اختلاف‌هايي است كه در ابعاد كلان امنيتي منطقه بايد ناديده گرفته شوند. تركيه در حال حاضر به دليل بحران سوريه و عراق از يك سو و اختلاف‌هاي ريشه‌دار با كردها از سوي ديگر در قلب ناامني‌هاي منطقه‌اي و بي‌ثباتي‌هاي سياسي قرار گرفته است كه بايد با بازيگري هوشمندانه دولت اردوغان در مسير جبران اشتباهات گذشته و ترميم روابط با بازيگران مهم منطقه‌اي برآید. در حالي كه ايران و تركيه مي‌توانند در خصوص بحران سوريه ديدگاه‌ها را به هم نزديك كنند و از مخرج مشترك‌هايي برای رسيدن به راهكار برد – برد استفاده كنند، پرونده سوريه مي‌تواند برای كشوري مانند تركيه يا عربستان به عاملي انتحاري بدل شود كما اينكه تاكنون نيز اينگونه بوده است. در حالي كه اهداف تركيه از سفر رييس سرويس امنيتي اين كشور به ايران مشخص نيست اما مي‌توان پيش بيني كرد كه دو كشور در مسير كاستن از اختلاف‌هاي جدي گام برمي‌دارند؛ مسيري كه مي‌تواند در ميان‌مدت منافع دو طرف را تامين كند.