2017، سال پرچالشي براي حضور ايران در امريكاي لاتين است

منطقه امريكاي لاتين به مناطقي از قاره امريكا اطلاق مي‌شود كه در آن كشورهايي با مردمان اسپانيايي و پرتغالي‌زبان زندگي مي‌كنند. اين منطقه متشكل از حدود 23 كشور و در نيمكره غربي واقع شده و جمعيتي بالغ بر 650 ميليون نفر در آن زندگي مي‌كنند. بزرگ‌ترين كشور امريكاي لاتين، برزيل است كه حدود 40 درصد از مساحت و يك سوم جمعيت امريكاي لاتين را شامل شده و تنها كشور پرتغالي زبان است. درآمد كشورهاي امريكاي لاتين در سال 2016 از نظر توليد ناخالص، حدود 8/8 تريليون دلار بوده و به عنوان قطب بزرگ اقتصادي جهان محسوب مي‌شود.
تاريخچه روابط امريكاي لاتين و ايران از سال ۱۹۰۲ آغاز شد. در اين سال بود كه سفر اسحاق‌خان مفخم‌الدوله، وزير مختار ايران در واشنگتن، به امريكاي جنوبي صورت گرفت و عهدنامه‌هاي مودت و بازرگاني با كشورهاي مكزيك، برزيل، آرژانتين، اروگوئه و شيلي به امضا رسيد. در زمان به قدرت رسيدن حكومت پهلوي اين روابط گسترش يافت و تا گشايش سفارتخانه‌هاي طرفين پيش رفت. در دوران جنگ سرد، با توجه به ديدگاه‌هاي همسو با امريكا رهبران وقت ايران و كشورهاي حوزه امريكاي لاتين روابط بيشتر در راستاي همكاري جهت تحكيم مواضع در مقابل اتحاد جماهير شوروي و كمونيست‌ستيزي معطوف شده بود. در بعد اقتصادي نيز درآمدهاي زياد نفتي ايران مورد توجه كشورهاي امريكاي لاتين قرار داشت و در اين چارچوب ايران به تشويق امريكا در برخي از كشورهاي اين منطقه سرمايه‌گذاري كرد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357 و بحران روابط تهران و واشنگتن، ‌كشورهاي مكزيك و شيلي به تبعيت از امريكا روابط خود را با ايران قطع كردند اما بعد از گذشت مدتي هر دو كشور مناسبات سياسي و اقتصادي خود را با ايران از سرگرفتند. در حال حاضر ايران با اكثر كشورهاي مهم امريكاي لاتين از روابط ديپلماتيك برخوردار است. با اين حال، هشت سال جنگ تحميلي و بحران‌هاي منطقه‌اي در خاورميانه موجب شده است تا سياست ايران در توسعه مناسبات با امريكاي لاتين كه در دوره گذشته شروع شده بود تا حدودي كاهش يابد و ايران بيشتر مواد اوليه و محصولات كشاورزي را از برخي كشورهاي توليدكننده آن منطقه مثل برزيل، آرژانتين و اروگوئه وارد كند.
با توجه به اينكه در جهان معاصر، سياست‌ كشورها براساس منافع اقتصادي بنيان نهاده شده است و فعاليت‌هاي سياسي نيز با هدف سود اقتصادي امكان رشد پيدا مي‌كند، با رشد اقتصاد كشور و صادرات كالاهاي ايراني به جهت رقابت با كشورهاي رقيب،  ايران نيز به دنبال بازار‌هاي صادراتي در جهان شده است.
در اين رقابت به دست آوردن بازارهاي مصرف براي كالاهاي توليدي و تامين مناسب مواد اوليه و وارداتي از اصول مهم توسعه سياسي و اقتصادي بوده است. به همين جهت ما شاهد تحرك مسوولان و دستگاه ديپلماسي كشور در توسعه مناسبات كشور با امريكاي لاتين بوده‌ايم. سفر سياسي- اقتصادي آقاي دكتر تخت‌روانچي‌، معاون وزير امورخارجه به كشورهاي مكزيك، كلمبيا و اكوادور در آذرماه 1394 و همچنين سفر وزير امورخارجه جناب آقاي دكتر ظريف به شش كشور امريكاي لاتين در سال 1395 به همراه هيات اقتصادي و عقد تفاهمنامه‌هاي صنعتي، بانكي و كشاورزي در اين سفر، عمده اقدامات دولت درسه سال گذشته بوده است.
در واقع اهميت منطقه امريكاي لاتين به عنوان يك هدف سياسي و يك بازار اقتصادي براي مسوولان و صاحبان صنايع آشكار شده است، به همين جهت براي حضور در بازار 650 ميليوني آن منطقه نيازمند برنامه‌ريزي بلندمدت هستيم.
توسعه روابط با كشورهاي امريكاي لاتين در حال حاضر به‌شدت در حال انجام است. افتتاح مجدد سفارتخانه‌هاي شيلي و كلمبيا در سال 2016 در تهران بعد از چندين سال تعطيلي پيام مثبتي براي بازرگانان دو كشور بوده است. اما از سوي ديگر تغيير و تحولات سريع سياسي در كشورهاي امريكاي لاتين در حال وقوع است. تغييرات سياسي در احزاب حاكم و روابط آن كشورها با امريكا بسيار مهم است. شروع روابط امريكا با كوبا بعد از نيم‌قرن تحول بزرگي بوده است كه در واقع دومينوي خداحافظي احزاب چپ و سوسياليسم در منطقه را به حركت درآورد. تغييرات حزبي در برزيل، ونزوئلا و آرژانتين كه از كشورهاي مهم و تاثيرگذار منطقه هستند نشانگر تحولات عميق سياسي در آينده نزديك در آن كشورها است. حضور ايران در امريكاي لاتين كه به عنوان حياط خلوت ايالات متحده امريكا است كه بسيار حايز اهميت است چرا كه حضور ايران در آن منطقه با واكنش مقامات امريكايي و احزاب مرتبط با آنها بوده است. ايران جهت حضور سياسي و اقتصادي در امريكاي لاتين گام‌هاي مهمي برداشته است و اين اقدام با واكنش امريكايي‌ها روبه‌رو بوده است چراكه سخنگوي وزارت خارجه امريكا در سال 2014 اعلام كرده است ما بر حضور ايران در كشورهاي امريكاي لاتين نظارت داريم و اين، اهميت اين حضور را نشان مي‌دهد. از سوي ديگر تغييرات سياسي در احزاب حاكم در كشورهاي امريكاي لاتين كه به نفع سياست‌هاي امريكا در منطقه است چالش آتي است در مسير توسعه روابط كشور با آن منطقه. از نظر سياست‌هاي داخلي متاسفانه يك ضعف سيستمي و مديريتي نسبت به تجارت بين‌الملل در امريكاي لاتين در كشور وجود دارد. براي حضور تجار و صادركنندگان خدمات فني- مهندسي و كالا با امريكاي لاتين نيازمند كمك‌هاي دولت و ايجاد بسترهاي لازم هستيم كه در صورت عدم تامين اين نيازها و بسترها امكان حضور بلندمدت در تجارت با آن كشورها امكان‌پذير نيست.
 اول: ايجاد اتاق‌هاي مشترك بازرگاني بين ايران و كشورهاي امريكاي لاتين كه در حال حاضر متاسفانه انجام نشده است.
دوم: ايجاد مراكز تجاري و اعزام رايزن‌هاي اقتصادي و بازرگاني به كشورهاي منطقه جهت بازاريابي و مطالعات ميداني جهت ارايه اطلاعات به تجار و بازرگانان علاقه‌مند كه در حال حاضر به جز كشور ونزوئلا كه به خاطر شرايط خاص در دولت نهم و دهم رايزن اقتصادي و اتاق بازرگاني مشترك نداريم.
سوم: سفارتخانه‌هاي ايران در آن كشورها. با توجه به اينكه امريكاي لاتين يكي از اهداف اقتصادي كشور و اهداف سياسي با هدف اقتصادي در حال انجام است متاسفانه ما شاهد اعزام ديپلمات‌ها و سفرايي به اين منطقه هستيم كه نه‌تنها اطلاعاتي از اين منطقه ندارند بلكه با تجربه و خطا به دنبال راهكارهاي مناسب مي‌گردند كه متاسفانه به دليل عدم آشنايي با شرايط و قوانين منطقه بيشتر به خطا مي‌روند و اين صدمه به كل كشور و بيت‌المال وارد مي‌شود. چراكه دستگاه ديپلماسي كشور اقدامات لازم جهت تربيت ديپلمات‌هاي متخصص درهر حوزه و آشنا به منطقه ندارد و بيشتر ديپلمات‌ها براساس نوبت اعزام و ماموريت خود به كشورها اعزام مي‌شوند و يك سيستم اقتصادي و سياسي بلندمدت وجود ندارد. براي مثال كشور برزيل با داشتن بيش از 200 ميليون جمعيت و قدرت اقتصادي ششم جهان، سالانه به طور متوسط 700 ميليون دلار به كشور ما صادرات دارد اما صادرات ايران به آن كشور در طول 5 سال گذشته طبق آمار اتاق بازرگاني ايران حدود سالي 60 ميليون دلار بوده است. در واقع بازار ايران به صورت رايگان در اختيار تجار برزيلي قرار گرفته است و اين موضوع بايد از سوي سفارت ايران در برزيل و وزارت امور خارجه از بابت مابه‌التفاوت تراز بازرگاني دوكشور امتيازاتي به نفع تجار ايراني اخذ مي‌شد كه اين كار انجام نگرفته است و اين زيان به مردم كشور وارد مي‌شود كه در ساير كشورها نيز چنين موضوعي وجود دارد و نيازمند تحرك جدي و علمي وزارت امور خارجه است و راهكارهايي در نظر گرفته شود.
در چنين فضايي از روابط ايران با آن منطقه جهت افق آتي روابط ايران با كشورهاي امريكاي لاتين با روي كار آمدن آقاي ترامپ در امريكا موضوعات جديدي در سال 2017 به وقوع خواهد پيوست. شعارهاي ايشان و نگاه اقتصادي آقاي ترامپ به مسائل سياسي بسيار حايز اهميت است و باتوجه به جايگاه حضور تاريخي امريكا در منطقه امريكاي لاتين و آشنايي آقاي ترامپ با اقتصاد آن منطقه به عنوان يك بازرگان، مطمئنا ما شاهد سياست‌هاي نوين امريكا در آن منطقه خواهيم بود و اينكه ايشان جهت اشرافيت و تسلط بر اقتصاد آن منطقه و صادرات كالاهاي امريكايي به آن كشورها و حذف نفوذ چين در آن منطقه اقدام خواهد كرد. در روابط با ايران در صورت به نتيجه نرسيدن مذاكرات سياسي و اتمي ايران با امريكا مطمئنا دولت امريكا جهت فشار به ايران و ايجاد تحريم‌هاي جديد ملموس و غيرملموس جهت كاهش روابط با كشورهاي امريكاي لاتين اقدام خواهد كرد و سير تغييرات سياسي در كشورهاي آن منطقه را به نفع احزاب طرفدار امريكا سوق خواهد داد. به همين جهت سال 2017 سال پرچالشي جهت حضور در آن منطقه براي ايران خواهد بود لذا براي عبور از اين موانع و امكان حضور بلندمدت در آن منطقه با تكيه بر سياست اقتصاد مقاومتي، اقدام و عمل بايد دستگاه‌هاي فعال در آن منطقه وظيفه خطيري را ايفا كنند و مسوولان وزارت خارجه و سازمان توسعه و تجارت و اتاق بازرگاني ايران بايد طرح‌هاي علمي و قابل اجرا جهت حضور صادركنندگان ايران به آن كشورها ارايه كنند و از مونوپولي كردن كالاهاي وارداتي از يك كشور خاص خودداري كنند چراكه هرگونه سلب رقابت در تجارت با اين منطقه صدمات جبران‌ناپذيري به كشور و تجار و بازرگانان بخش خصوصي وارد خواهد كرد و جهت گذر از اين موانع نياز به همكاري بخش خصوصي و دولتي باهم است.