ترامپ دست از موعظه مسلمانان برنمي دارد

سارا معصومي

دولتي براي پشت پا زدن به تمام سنت‌هاي جاري. دولت جديد امريكا به رهبري دونالد ترامپ و مردي تاجر مسلك به نام ركس تيلرسون كه بر مسند قدرت در وزارت خارجه اين كشور تكيه زده است هنوز با سنت‌هاي جاري در كاخ سفيد كه از سوي همه روساي‌جمهور اعم از دموكرات تا جمهوريخواه رعايت شده است، كنار نيامده‌ است. بحران‌هاي داخلي به انضمام پرونده‌هاي قطور خارجي عملا ترامپ را كه سابقه هيچ گونه كار سياسي در پرونده خود ندارد با تعلل در اجراي برخي مراسم‌ها يا تعجيل در برخي موضع‌گيري‌هاي غيرضروري روبه‌رو كرده است. در تازه‌ترين دور اين خبر‌سازي‌ها، ركس تيلرسون از برگزاري مراسم افطار به مناسبت ماه رمضان سرباز مي‌زند. خبرگزاري رويترز براي نخستين‌بار به نقل از دو منبع امريكايي اين خبر را منتشر كرد. اين اقدام تيلرسون به معناي پشت پا زدن به سنتي است كه تنها با چند مورد استثنا در 20 سال گذشته هر سال برگزار شده است. از سال 1999، وزراي امور خارجه چه در دولت‌هاي دموكرات و چه از گعده جمهوريخواهان، براي گراميداشت ماه مبارك رمضان كه براي مسلمانان ماه روزه‌داري است ميزبان مراسم افطار و شام بوده‌اند. برخي از آنها نيز ميزبان مراسم عيدفطر در پايان ماه رمضان در وزارت خارجه امريكا بوده‌اند. با اين همه به گزارش رويترز، تيلرسون درخواست بخش مربوط به مسائل مذهبي وزارت متبوعش براي ميزباني عيدفطر توسط اين وزارتخانه را رد كرد. البته دو مقام امريكايي حاضر در وزارت خارجه با توجه به حساسيت اين مساله از بيان نام‌هاي خود خودداري كرده‌اند. براساس برنامه‌اي كه در 6 آوريل به تيلرسون پيشنهاد داده شده با استناد به اينكه اين قبيل مراسم‌ها در وزارت خارجه امريكا در سال‌هاي گذشته هم برگزار مي‌شده به او پيشنهاد شده بود كه ميزبان جمعي از مسلمان‌ها در عيدفطر امسال باشد. رد اين پيشنهاد از سوي تيلرسون نشان مي‌دهد كه امسال برنامه‌اي از سوي دولت حداقل تا اين مقطع زماني براي ماه رمضان در وزارت خارجه وجود ندارد. اين در حالي است كه تداركات براي اين ميزباني بايد از هم‌اكنون كه ماه رمضان در بسياري از كشورها از روز گذشته آغاز شده، صورت مي‌گرفت. زماني كه خبرنگار رويترز از سخنگوي تيلرسون سوال كرد كه آيا وزارت خارجه در ماه جولاي ميزبان مراسمي به مناسبت ماه رمضان به سنت سال‌هاي گذشته خواهد بود يا خير ؟ سخنگوي وزارت خارجه در اين باره گفت: ما هنوز هم در حال بررسي گزينه‌هاي موجود و احتمال ميزباني از جمعي از مسلمانان در عيدفطر هستيم. به سفراي امريكا گفته شده كه با فعاليت‌هاي متنوع اقدام به برگزاري مراسم‌هاي جشن به مناسبت ماه رمضان  بكنند. اين مراسم‌ها سالانه در سفارتخانه‌هاي متعدد امريكا در سرتاسر جهان برگزار مي‌شود.
تشديد ذهنيت منفي مسلمانان
رويترز در بخشي از گزارش خود در اين باره مي‌نويسد: اين سهل‌انگاري يا تعلل عمدي يا سهوي در مشخص نبودن مراسم امسال وزارت خارجه براي مسلمانان عملا به ذهنيت منفي كه طرفداران اين مذهب نسبت به دولت جديد امريكا داشتند، مي‌افزايد. فعالان مسلمان در امريكا در مقطع كنوني نيز ترامپ را به سياست‌هاي خصومت‌آميز نسبت به اسلام و مسلمانان متهم مي‌كنند. ترامپ در همان روزهاي نخست حضور در كاخ سفيد بود كه با صدور فرمان ممنوعيت مهاجرتي براي شهروندان 7 كشور مسلمان نشان داد كه نگاه مثبتي به اين دين و هواداران آن ندارد. اين در حالي است كه دولت ترامپ مي‌گويد هرچند كه مخالف فعاليت‌هاي شبه‌نظاميان اسلام‌گراي تندرو مانند داعش و القاعده است اما با اسلام در تضاد يا خصومت نيست. مشاوران ترامپ براي رد هرگونه اسلام‌ستيزي از سوي رييس‌جمهور به سفر اخير وي به عربستان سعودي و سخنراني وي در جمع رهبران و نمايندگان بيش از 50 كشور مسلمان اشاره مي‌كنند. هرساله برخي از اعضاي كنگره امريكا، نمايندگاني از جامعه مسلمانان اين كشور و رهبران جمعيت‌هاي اسلامي متعدد در امريكا به همراه ديپلمات‌هاي كشورهاي مسلمان در اين كشور در مراسم افطار يا عيد فطر وزارت خارجه امريكا شركت مي‌كردند؛ مراسمي كه به نمادي از سوي دولت‌هاي متفاوت در امريكا براي حفظ و تقويت رابطه ديپلماتيك با كشورهاي مسلمان و رهبران آنها بدل شده بود. يك ديپلمات سابق امريكايي كه در جريان دولت‌هاي بوش پسر و باراك اوباما در وزارت خارجه بوده و در تدابير لازم براي برگزاري مراسم ماه رمضان در اين وزارتخانه در اين دولت‌ها شركت داشته است در اين خصوص به رويترز مي‌گويد: اگر تيلرسون چنين مراسمي را اجرا نكند به معناي پيامي خواهد بود مبني بر اينكه مساله اسلام و مسلمانان و تعامل با آنها براي دولت جديد امريكا اهميتي ندارد.
با وجود اين گمانه‌زني‌ها در رسانه‌ها، وزير خارجه امريكا روز جمعه بيانيه‌اي به مناسبت آغاز ماه رمضان منتشر كرد و در آن اين ماه را ماه خويشتنداري، بخشندگي و خودسازي خواند. وي در بخش‌هايي از سخنانش در اين بيانيه گفت: از همه مهم‌تر اينكه در اين ماه خانواده‌ها مي‌توانند دور هم جمع شوند و به كساني كه فقير هستند، كمك كنند.
عبور تيلرسون از كنار مسلمانان
نخستين‌بار 18 سال پيش مادلين آلبرايت، وزيرخارجه سابق امريكا اين سنت را راه‌اندازي كرد كه عالي‌ترين ديپلمات هر دولت كه طبيعتا وزير خارجه است ميزباني يك مراسم افطار را چه در روزهاي ماه مبارك و چه در پايان آن و در قالب عيدفطر برعهده داشته باشد. در اين جلسات و مهماني‌ها هر ساله وزير خارجه وقت سخناني درباره اين ماه ايراد مي‌كرد. در ماه آوريل سال جاري بود كه دپارتمان امور مذهبي وزارت خارجه امريكا به تيلرسون پيشنهاد داد كه در مراسم عيد فطر سال جاري سخناني درباره اسلام به زبان بياورد و همچنين دو تاريخ را هم در ماه جولاي براي ميزباني وزارت خارجه تعيين كرد. براساس طرحي كه وزارت خارجه پيشنهاد داده بود برگزاري اين مراسم مي‌توانست نشان‌دهنده اهميتي باشد كه اين دولت به برقراري رابطه با مسلمانان مي‌دهد. همچنين در بخش‌هايي از اين توصيه نامه آمده بود كه وزير خارجه مي‌تواند براي عيدفطر يا چند روز پس از آن چنين مراسمي را تدارك ببيند تا تنظيم زماني آن براي شخص وي نيز راحت‌تر باشد و برگزاري مراسم الزاما به زمان مغرب موكول نشود. با اينهمه چندهفته پس از تاريخ صدور اين توصيه نامه بود كه به مسوولان بخش مذهبي وزارت خارجه امريكا اعلام شد كه تيلرسون كلا با برگزاري چنين مراسمي مخالفت كرده است. اين در حالي بود كه در توصيه نامه تمام جوانب لازم براي برگزاري اين مراسم به گونه‌اي كه با برنامه‌هاي تيلرسون مغايرتي نداشته باشد، در نظر گرفته شده بود. برخي از نمايندگان جمعيت‌هاي اسلامي كه هر ساله به چنين مراسمي در وزارت خارجه دعوت مي‌شدند اعلام كرده‌اند كه بايد طبق روال هر سال تا اين تاريخ دعوتنامه‌ها را دريافت مي‌كردند كه تاكنون چنين اتفاقي رخ نداده است.
رويترز در بخش ديگري از گزارش خود مي‌نويسد: دولت ترامپ اصولا رابطه پرفراز و فرودي با مسلمانان دارد. وي زماني كه هنوز نامزد حزب جمهوريخواه بود خواهان ممنوعيت ورود مسلمانان به امريكا و افزايش نظارت بر مساجد شده بود و همچنين بارها و بارها هشدار داده بود كه بايد مراقب مسلمانان تندرويي باشيم كه مي‌خواهند بر فرزندان ما تسلط پيدا كنند. با اين همه وي از زمان حضور در كاخ سفيد كمتر موضع‌گيري علني در مورد مسلمانان مي‌كند اما وعده خود براي ممنوعيت ورود مسلمانان شش كشور را حفظ كرده است. البته اين فرمان نيز فعلا در حالت تعليق قرار دارد. از سوي ديگر كاخ سفيد نيز تاكنون به پرسش‌هاي خبرنگاران مبني بر اينكه آيا در اين مكان مراسمي براي مسلمانان به مناسبت ماه مبارك گرفته خواهد شد يا خير، پاسخ نداده است. وزارت خارجه امريكا تنها به اجراي مراسم‌هايي براي اعياد مسلمانان نمي‌پردازد و به عنوان مثال در سال 2014 بود كه جان كري، وزير خارجه وقت، براي نخستين‌بار در وزارت خارجه ميزبان فستيوالي براي هندوها بود. كاخ سفيد نيز به شكل سنتي مراسم‌هايي را براي اعياد مسيحيان و همچنين يهودي‌ها برگزار كرده است. به گفته يك منبع ديپلماتيك، وزارت خارجه از سال 1999 تا سال 2016 همواره مراسمي براي ماه رمضان داشته و تنها سه مورد استثنا در اين فاصله وجود داشته است.
موعظه مسلمانان ادامه دارد!
تنها برخورد اين روزهاي دولت جديد امريكا با مساله مسلمانان به عدم برگزاري مراسمي در وزارت خارجه (تا لحظه تنظيم اين خبر) اختصاص ندارد بلكه پيام دونالد ترامپ، رييس‌جمهور جديد امريكا به مناسبت آغاز اين ماه هم حاشيه‌هاي بسياري به همراه داشته است. در اين بيانيه آمده است: از سوي مردم امريكا، براي همه مسلمانان جهان، رمضاني لذت بخش را آرزو مي‌كنم. در اين ماه روزه‌داري از سحر تا غروب، بسياري از مسلمانان در امريكا و سرتاسر جهان در حركت‌هايي مانند صدقه دادن و خودسازي به تقويت جوامع مي‌پردازند. نفي خشونت، پيگيري صلح و كمك به نيازمنداني كه از فقر و جنگ رنج مي‌برند وظيفه مشترك ما است و ماه رمضان آگاهي از اين وظيفه را تقويت مي‌كند. ماه رمضان در حالي فرارسيد كه جهان سوگوار قربانيان بي‌گناه حمله‌هاي وحشيانه در انگليس و مصر است. اين اعمال شرارت بار كاملا برخلاف روح رمضان است و عزم ما را براي مبارزه با تروريست‌ها و عقيده منحرف آنها جزم مي‌كند. در جريان سفر اخير به عربستان سعودي اين افتخار را داشتم كه با رهبران 50 كشور مسلمان ديدار كنم. در عربستان كه دو شهر مقدس مسلمانان را در دل خود جا داده است دور هم جمع شديم تا پيام مشترك شراكت براي ارتقاي صلح و امنيت را به سر تاسر جهان بدهيم. به آنها قول داده‌ام كه امريكا در راه مبارزه با تروريستم و ايدئولوژي‌هاي تروريست پرور در كنار آنان خواهد بود. از همه مسلمانان مي‌خواهم كه در ماه‌رمضان از هيچ تلاشي دريغ نكنند تا نسل‌هاي آينده بتوانند از خشونت‌هاي شرارت‌بار تروريست‌ها در امان بمانند و در صلح و آرامش زندگي كنند. سانديگو تريبيون درباره حواشي اين پيام مي‌نويسد: پيام ترامپ به مسلمانان به مناسبت ماه رمضان تمركز بسياري زيادي بر مساله تروريسم داشت و همچنين تفاوت فاحشي با متن‌هاي مشابه روساي جمهور سابق امريكا و همچنين ساير رهبران جهان. در اين پيام شش پاراگرافي ترامپ هم به مساله حادثه تروريستي در منچستر اشاره مي‌كند، هم به سفر خاورميانه‌اي اخير خود و هم البته به رسالت امريكا براي مبارزه با ترور. نخستين مساله‌اي كه در اين پيام توجه همه را به خود جلب كرد، انتخاب واژگان از سوي ترامپ بود. يك كاربر در صفحه توييتر خود نوشت: به نظر مي‌رسد كه رييس‌جمهور ترامپ اشاره به ماجراي تروريستي منچستر را در پيام تبريك خود به مسلمانان يك ضرورت ديده است. يك كابر ديگر در اين باره در توييتر خود نوشت: نيمي از پيام شش پاراگرافي ترامپ به مساله خشونت و تروريسم اختصاص داشت. يك كاربر مسلمان ديگر در توييتر خود نوشت: ترامپ در پيام تبريك ماه رمضان خود به مسلمانان به آنها گفت كه تروريست نباشند. اين نخستين‌بار نيست كه دونالد ترامپ اسلام و مفهوم تروريست را در كنار هم قرار مي‌دهد. وي در سخنراني اخير خود در جمع برخي رهبران كشورهاي عربي – اسلامي نيز 31 بار به واژه ترور اشاره كرده بود و البته از رهبران كشورهاي اسلامي خواسته بود كه به مبارزه با تروريسم و خشونت بپردازند. روز گذشته به غير از ترامپ، جاستين ترودو، نخست وزير كانادا و شهردار لندن نيز در پيام‌هاي جداگانه فرا رسيدن رمضان را به مسلمانان تبريك گفته بودند.
كاخ سفيد از پذيرش اسلام فاصله مي‌گيرد
تنها چندساعت پس از انتشار متن تبريك ترامپ بود كه مقايسه آن با متن‌هاي تبريك جورج بوش پسر و باراك اوباما هم آغاز شد. جورج بوش در نخستين رمضاني كه سكاندار كاخ سفيد بود (سال 2001 ميلادي) در حالي كه تنها دو ماه از حادثه يازدهم سپتامبر گذشته بود، در پيام تبريكي به مسلمانان گفت: جامعه مسلمانان امريكا مانند ديگر جوامع مسلمانان در سرتاسر جهان بسيار متنوع است. مسلمان‌ها با پيشينه‌ها و سنت‌هاي متفاوت در مساجد سرتاسر كشور به عبادات خود مي‌پردازند. مسلمانان امريكايي نيز در تمام موقعيت‌هاي موجود به امريكا خدمت كرده‌اند از جمله در نيروهاي مسلح. آنچه در متن تبريك جورج بوش و مقايسه آن با متن دونالد ترامپ به چشم آمده اين است كه وي به مسلمانان امريكا اشاره مي‌كند و آنها را بخشي از جامعه امريكا مي‌داند كه به عنوان مثال در جبهه‌هاي نظامي اين كشور هم فعال هستند. اما در متن دونالد ترامپ كوچك‌ترين اشاره‌اي به اين مساله نمي‌شود و گويا جامعه مسلمانان امريكا را امريكايي نمي‌داند. از سوي ديگر در حالي كه اين متن تنها دو ماه پس از حادثه يازده سپتامبر منتشر شد اما بوش در آن ارتباطي ميان مسلمانان و تروريسم ايجاد نكرده بود. باراك اوباما كه پيش از دونالد ترامپ بر كرسي قدرت در كاخ سفيد تكيه داده بود نيز در تبريك خود به مسلمانان در سال 2009 ميلادي نوشته بود: اين ماه، زماني براي بازسازي است و نخستين رمضان از روزي است كه رييس‌جمهور جديد امريكا رويكرد خود را براي آغازي دوباره ميان كشورهاي مسلمان و امريكا بيان كرده است. به عنوان بخشي از يك آغاز دوباره، رييس‌جمهور تاكيد دارد كه رابطه امريكا با جمعيت‌هاي مسلمان نمي‌تواند صرفا بر مبناي دغدغه‌هاي سياسي و امنيتي باشد. شراكت راستين به همكاري در همه زمينه‌ها نياز دارد. بيل كلينتون، رييس‌جمهور دموكرات سابق امريكا نيز در پيام خود به مناسبت ماه رمضان به تاريخچه اين ماه و درس‌هاي آن براي مسلمانان اشاره مي‌كرد. سي‌ان‌ان در اين باره مي‌نويسد: اظهارات ترامپ به مناسبت ماه رمضان در تضاد با سخنان سلف وي باراك اوباما بود. اوباما به عنوان نمونه در پيام سال 2016 خود به مناسبت آغاز ماه رمضان، دين اسلام را ستوده و براي همه مسلمانان در امريكا آرزوي خوبي كرده بود. وي در آن سخنراني ميان مسلمانان امريكايي كه سابقه حضور آنها در امريكا به دهه‌هاي اول شكل‌گيري اين كشور برمي‌گردد و مسلمانان امريكايي كه تازه به امريكا رسيده‌اند، تفاوتي قايل نشده بود. وي در اين سخنراني هيچ‌گونه اشاره‌اي به كلمه تروريسم نكرده بود اما اين پتانسيل امريكا براي پذيرايي از مهاجران و پناهندگان را ستوده بود. اين در حالي است كه دونالد ترامپ از بدو حضور در كاخ سفيد، مخالفت خود را با ورود پناهندگان مسلمان اعلام كرده بود و حتي فرماني جنجالي نيز در اين خصوص صادر كرده بود. برخي رسانه‌هاي امريكايي مانند نيويورك ديلي نيز از پيام ترامپ اين تفسير را داشتند كه وي در پيام ماه رمضان خود تلاش كرده است به مسلمانان درباره مبارزه با تروريسم آموزه‌هايي بدهد.  آتلانتيك در اين باره مي‌نويسد: هرچند كه پيام ترامپ به مناسبت ماه رمضان را مي‌توان فاصله‌گيري وي از لحن تند و تيز گذشته در مورد مسلمانان دانست اما بايد گفت كه همين متن گوياي دور شدن كاخ سفيد از سياست‌هايي است كه در گذشته درباره مسلمانان وجود داشته است. آتلانتيك در بخش ديگري از گزارش خود مي‌نويسد: مهم‌ترين تفاوت ميان بيانيه ترامپ و بيانيه‌هاي روساي جمهور سابق در نحوه شروع پيام است. وي در شروع مي‌گويد كه از جانب همه امريكايي‌ها براي همه مسلمانان رمضاني لذت‌بخش را آرزو مي‌كنم. به نظر مي‌رسد كه وي ميان امريكايي‌ها و مسلمانان خط تميزي را قايل مي‌شود كه قابل همپوشاني هم نيست. هرچند كه وي در بيانيه خود به مسلمانان بسيار در امريكا هم اشاره مي‌كند اما از آنها با عنوان امريكايي‌هاي مسلمان يا مسلمانان امريكايي نام نمي‌برد. به گزارش «اعتماد»، اين بي‌احترامي وزير خارجه امريكا و رييس‌جمهور اين كشور به مسلمانان در حالي صورت مي‌گيرد كه خاندان سعودي هفته گذشته براي ميزباني از دونالد ترامپ، ريخت و پاش‌هاي بسيار زياد به راه انداخت و استقبال پرزرق و برقي از ساكن جديد كاخ سفيد كه به سختي مي‌تواند ميان اسلام واقعي و تعبيرهاي متفاوت از آن تفاوتي قايل شود، به عمل آورد. عربستان سعودي در زمره كشورهاي اسلامي بود كه نسبت به فرمان مهاجرتي ترامپ براي ممنوعيت ورود شهروندان 6 كشور مسلمان به امريكا نيز سكوت اختيار كرده بود.