حمايت قاطع از برجام، نه به بهانه‌هاي واهي واشنگتن و متحدانش در منطقه
20 روز ديگر قطعنامه 2231 دو ساله مي‌شود. قطعنامه‌اي كه در بيستمين روز از ماه جولاي سال 2015 پس از حصول نخستين توافق هسته‌اي جامع ميان ايران و 1+5 در شوراي امنيت متولد شد تا فصل جديدي از رابطه ميان جامعه جهاني با ايران پس از سال‌ها قطعنامه‌هاي تحريمي فصل هفتمي را كليد بزند از قريب به دو سال پيش به مبنايي براي قضاوت فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در قالب برجام و همچنين حل و فصل ساير اختلاف‌هاي غيرهسته‌اي ميان ايران و شوراي امنيت بدل شد. روز پنجشنبه 8 تير ماه 1396، سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا و شوراي امنيت سازمان ملل در نشستي توجيهي كه به منظور بررسي اجراي قطعنامه 2231 برگزار شد، به بحث و بررسي سومين گزارش دبيركل سازمان ملل متحد در مورد اجراي قطعنامه 2231 پرداختند. هرچند كه اسم اين جلسات بررسي نحوه اجراي اصلي‌ترين شالوده 2231 يعني برجام است اما عمده بحث‌ها به اظهارنظر در مورد اقدام‌هاي ايران كه در ضميمه B قطعنامه لحاظ شده، مي‌گذرد. رويكردي كه مورد شكايت برخي اعضاي شوراي امنيت نيز قرار گرفته است. در اصلي‌ترين بخش اين گزارش، ضمن تاكيد برلزوم حفظ برجام به عنوان سندي چندجانبه و دستاوردي تاريخي، از همه دولت‌هاي عضو خواسته شده است به اجراي كامل تعهدات‌شان وفق اين برنامه اقدام ادامه دهند.
اجراي برجام بايد در فضاي حسن‌نيت باشد
در ابتداي اين جلسه، پس از ارايه گزارش دبيركل، آخرين گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي حاوي جزييات اجراي تعهدات هسته‌اي ايران و گزارش كميسيون مشترك برجام نيز مورد توجه قرار گرفت. دبيركل در گزارش خود ضمن استقبال از تداوم اجراي برجام، خواستار خودداري از اقدامات و سخنان مخرب فضاي موجود شده و تاكيد دارد پايبندي كامل دولت‌هاي عضو و اجراي كامل اين برنامه اقدام مي‌تواند الگوي مناسبي براي جامعه بين‌المللي در جهت كاهش تنش‌ها از طريق همكاري مبتني بر اقدامات ديپلماتيك فراهم آورد. وي اضافه كرد كه اجراي برجام بايد در فضاي حسن نيت و همكاري مبتني بر اقدام متقابل به گونه‌اي كه همه طرف‌ها از منافع آن منتفع شوند، صورت پذيرد. گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز پايبندي كامل ايران به تعهدات هسته‌اي خود وفق برجام را مجدد مورد تاييد قرار داده است.
ايران از آزمايش موشك‌هاي بالستيك خودداري كند
در ابتداي اين گزارش آمده كه هيچ مدركي دال بر خريد يا انتقال مواد داراي كاربرد دوگانه هسته‌اي-غيرنظامي در مسير خارج از كانال خريد برجام، موجود نيست. به گزارش فارس، پس از اعلام شروع اجراي برجام، بنا شد كه تجهيزات داراي كاربرد دوگانه كه در بسياري از بخش‌هاي صنعتي غيرنظامي كاربرد دارند، پس از تاييد قانوني بودن خريد آنها براي ايران از سوي شوراي امنيت با مكانيزم «كانال خريد برجام»، به خريدار ايراني تحويل شوند. از دسامبر 2016 تا به‌حال، 10 درخواست خريد به كانال خريد برجام ارايه شده كه 5 درخواست تاييد شده و 4 درخواست در دست بررسي است.
در اين گزارش به گزارش فرانسه، انگليس، آلمان و امريكا در خصوص پرتاب آزمايشي موشك بالستيك ميان‌برد خرمشهر در اواسط زمستان سال گذشته هم اشاره و نسبت به آن ابراز نگراني شده است. دبيركل كه از غيرموشكي بودن تعهدات ايران ذيل برجام اطلاع داشته، نوشته كه هنوز بر سر چگونگي تفسير بندهاي مربوط به محدود شدن برنامه موشكي ايران براساس سند برجام، اختلافاتي وجود دارد. در قطعنامه 2231 از ايران خواسته شده كه هيچ فعاليتي در حوزه موشك‌هاي بالستيك طراحي‌شده براي حمل كلاهك هسته‌اي، انجام ندهد. ايران بارها اعلام كرده كه سلاح هسته‌اي، در دكترين نظامي-دفاعي اين كشور جايي ندارد. دبيركل سازمان ملل با اتكا به مبهم بودن متن قطعنامه‌اي كه نهاد تحت نظر خودش تصويب كرده و وجود اختلافات در تفسير آن، از ايران خواسته كه از آزمايش موشك‌هاي بالستيك خودداري كند زيرا «اين آزمايش‌ها پتانسيل افزايش تنش‌ها را دارد.» اين ادبيات دبيركل در حالي در گزارش سوم به چشم مي‌خورد كه امريكايي‌ها به همراه متحدان منطقه‌اي آنها تلاش مي‌كنند مساله موشكي ايران را به ابزار جديدي براي تحت فشار قرار دادن تهران در بعد منطقه‌اي بدل كنند و دولت ترامپ نيز از زمان روي كار آمدن به بهانه همين فعاليت‌هاي موشكي ايران، افراد حقيقي و حقوقي زيادي را به همين بهانه به ليست‌هاي سياه قديمي اضافه كرده است. با اين‌همه نوع ادبيات دبيركل در اين گزارش نشان مي‌دهد كه درحال حاضر وفاي به عهد ايران در حوزه برجام و حفظ و تداوم توافق هسته‌اي به عنوان يك دستاورد ديپلماتيك چندجانبه براي سازمان ملل مهم‌تر از گوش دادن به رجزخواني‌هاي ضدايراني امريكا و متحدانش در منطقه است.
در اين گزارش به ادعاهاي اخير امريكايي‌ها در خصوص تحويل محموله تجهيزات مرتبط با برنامه موشكي بالستيك هم اشاره شده و دبيركل پس از اين اشاره مستقيم نوشته كه فعلا توانايي بررسي صحت گزارش امريكايي‌ها را ندارد.
اعتراض به سفر سردار سليماني
در گزارش جديد به سفر مقامات «سازمان صنايع دفاعي ايران» به عراق و شركت آنها در نمايشگاه صنايع نظامي اين كشور هم اشاره شده. سفري كه با توجه به قرار گرفتن نام اين سازمان در بخش دوم ضميمه 2 قطعنامه 2231، غيرقانوني تلقي مي‌شود. دبيركل سازمان ملل در كنار سازمان صنايع دفاعي، از سرلشكر «قاسم سليماني» فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي هم در گزارش خود نام برده و با اشاره به انتشار خبر سفرهاي خارجي وي از سوي رسانه‌هاي ايراني و عربي، بدون نام بردن از كشوري خاص، نسبت به اين دو مسافرت اعتراض كرده و از همه كشورهاي عضو سازمان ملل خواسته كه به تعهدات‌شان ذيل قطعنامه 2231 پايبند بمانند. آنتونيو گوترش در اين گزارش به گزارش فرانسوي‌ها از توقف يك محموله تسليحاتي در 20 مارس 2016 در شمال اقيانوس هند هم اشاره كرده و نوشته كه گوترش پس از بازديد شخصي از محموله تسليحاتي ضبط‌شده به قطعيت رسيده كه اين محموله از ايران راهي سومالي يا يمن بوده است. اين مورد ذيل بررسي رفتار ايران در حوزه بندهاي مرتبط با محدوديت ارسال تسليحات ايراني بر اساس قطعنامه 2231 بررسي شده است.
امتناع ايران از حضور در جلسه به نشانه اعتراض
به گزارش «اعتماد»، جمهوري اسلامي ايران همواره اعتراض‌هاي خود به برخي از مباحث مطرح شده در ضميمه قطعنامه 2231 را به شكل كتبي اعلام كرده و به دليل عدم پذيرش مفاد بسياري از بحث‌هايي كه درباره فعاليت‌هاي موشكي و منطقه‌اي ايران در اين جلسات مي‌شود، نماينده ايران در سازمان ملل هم به نشانه اعتراض با وجود دعوت شدن به اين جلسات در آن شركت نمي‌كند. براساس اطلاع نمايندگي جمهوري اسلامي ايران نزد سازمان ملل متحد در نيويورك، ديدگا‌ه‌ها و ملاحظات جمهوري اسلامي ايران در مورد رهيافت و ساختار گزارش‌دهي از اجراي قطعنامه 2231 شوراي امنيت به ويژه بدعهدي و كارشكني‌هاي امريكا در اجراي برجام و تلاش اين كشور براي وضع تحريم‌هاي جديد و خطراتي كه اين‌گونه اقدامات مي‌تواند بر اجراي متوازن برجام داشته باشد، به دبيركل سازمان ملل متحد و اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد منتقل شده است.
نيكي هيلي: شوراي امنيت كوچك‌ترين گامي عليه ايران برنمي‌دارد!
درحالي كه براساس گزارش‌هاي رسيده، فضاي حاكم بر جلسه روز پنجشنبه با محوريت بررسي چند و چون اجراي قطعنامه 2231 با تفاوت فاحشي نسبت به جلسات قبل مثبت بوده است اما اظهارات عاري از استدلال نمايندگان بريتانيا، امريكا و مصر تا حدودي اتهام‌هاي قبلي را متوجه ايران كرد كه البته با مخالفت ديگر كشورها به خصوص روسيه قرار گرفت. نيكي هيلي، نماينده امريكا در سازمان ملل كه از زمان روي كارآمدن دولت جديد در واشنگتن اين كرسي را به خود اختصاص داده و اندك آشنايي با قوانين و عرف بين‌المللي ندارد در اين جلسه با طرح اين اتهام كه ايران به طور مكرر قطعنامه 2231 را نقض كرده، گفت: شوراي امنيت حتي كوچك‌ترين گامي در پاسخ به اين موضوع بر نداشته است. ما بايد به ايران نشان دهيم كه تمسخر آشكار قطعنامه‌هاي سازمان ملل را تحمل نمي‌كنيم.
وي با ادعاي اينكه گزارش دبيركل سازمان ملل بيانگر نقض قطعنامه 2231شوراي امنيت از جانب ايران است، گفت: حال سوال اين است كه شورا در اين رابطه چه اقدامي صورت خواهد داد؟
نماينده امريكا با تاكيد بر اينكه دولت اين كشور همچنان مشغول بررسي توافق هسته‌اي است، مدعي شد: ما تا زمان پايان اين فرآيند به تعهدات خود پايبند خواهيم بود و از ايران هم،چنين توقعي داريم.
ظريف: نفرتي كه واقعيت را انكار مي‌كند
يك روز پس از اين اظهارات نماينده امريكا در سازمان ملل بود كه محمد جواد ظريف در توييتر خود پاسخ اين اظهارات نسنجيده را داد و گفت: سازمان ملل و تمام دنيا مي‌گويد ايران به‌طور كامل به تعهداتش (در برجام) پايبند است اما نفرت نهادينه امريكا از ايران، آن را به انكار واقعيت، وادار مي‌كند.
با سياسي‌كاري، برجام را تضعيف نكنيد
در جلسه روز گذشته، نماينده اتحاديه اروپا، آلمان، فرانسه و انگليس به منافع اقتصادي ناشي از اجراي برجام اشاره كردند و تاثير مثبت آن بر مناسبات دوجانبه را برجسته كردند. ولاديمير سافرونكوف، نماينده روسيه حتي پا را از اين ابراز حمايت هم فراتر نهاد و انتقاداتي را نسبت به نحوه برخورد و نگارش گزارش دبيركل مطرح و محتواي آن را غيرسازنده خواند. وي در اين خصوص گفت: مشخصا تلاش شده كه گزارش جديد، متن دقيق‌تري نسبت به گزارش‌هاي پيشين از نحوه اجراي قطعنامه 2231 داشت. اما بندهاي قطعنامه ۲۲۳۱ درباره برنامه موشكي بالستيكي ايران و ارتباط آن با برجام واضح است و نبايد با مبهم خواندن اين بندها، گزارش‌هاي فني را به گزارشي سياسي عليه ايران و به ضرر برجام تبديل كرد.
وي سپس انتقاد از درج موارد نامرتبط و اثبات‌نشده در گزارش گوترش گفت: درخواست از ايران براي پرهيز از پرتاب موشك‌هاي بالستيك و ارتباط دادن آن به بالا رفتن پتانسيل افزايش تنش. اين بيانيه‌ها جايي در اين گزارش نداشت زيرا گزارش موجود صرفا در خصوص اجراي قطعنامه 2231 نوشته شده است.
سافرونكوف با اشاره دبيركل به مبهم بودن متن برجام در خصوص حقوق موشكي ايران اشاره كرد و ضمن رد اين ادعا گفت: در قطعنامه 2231 از ايران خواسته شده كه هيچ فعاليتي در حوزه موشك‌هاي بالستيك طراحي‌شده براي حمل كلاهك هسته‌اي، انجام ندهد كه اين بند هيچ جايي براي سوء تفسير باقي نمي‌گذارد.
وي سپس به انتشار گزارش فرانسوي‌ها از توقيف يك محموله سلاح ايراني در شمال اقيانوس هند پرداخت و گفت: در خصوص گزارش فرانسه از توقف محموله‌هاي تسليحاتي هم بايد بگوييم كه اين مساله براي ما شك‌برانگيز است؛ گزارش‌ها و اطلاعات تاييدنشده جايي در اين گزارش ندارند حتي اگر اين اطلاعات توسط كشورهاي عضو شوراي امنيت ارايه شده باشند. اين اطلاعات بايد به شوراي امنيت ارايه مي‌شد تا توسط اين نهاد و با استفاده از ظرفيت قانوني‌اش، براي پيگيري اين مساله و به عمل آوردن تحقيقات بي‌طرفانه و حرفه‌اي، تصميم‌گيري مي‌شد. باز هم مي‌گوييم كه اين گزارش نبايد به سند سياسي تبديل شود زيرا اين كار باعث تضعيف برجام خواهد شد.
برخي ديگر از كشورها نظير چين، قزاقستان، اروگوئه و بوليوي نيز به صورت صريح يا ضمني از اين مواضع حمايت كردند.
ناكامي امريكا در جلب اجماع
آنچه در جلسه روز پنجشنبه شوراي امنيت رخ داد به زبان ساده در گوشه رينگ قرار گرفتن امريكا در مورد برجام و برنامه موشكي ايران بود. رضانصري، حقوقدان و تحليلگر ارشد مسائل سياست خارجي در اين باره مي‌گويد: «دبيركل سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا و اعضاي متغير و دايم شوراي امنيت و كليت اين نهاد مهم بين‌المللي از پايبندي ايران به تعهدات خود و ضرورت اجراي متقابل برجام توسط طرف مقابل سخن مي‌گويند و صحنه كم نظيري از شكست ديپلماتيك و انزواي واشنگتن را به نمايش مي‌گذارند.»
نشست توجيهي شوراي امنيت بدون هيچ‌گونه جمع‌بندي خاصي به كار خود پايان داد و اين عدم اجماع در ميان اعضا با وجود تلاش‌هاي فراوان امريكا را مي‌توان پيروزي براي دستگاه ديپلماسي ايران خواند. در حالي كه دونالد ترامپ با اجراي سختگيرانه برجام و وسيع كردن دامنه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي گذشته تلاش مي‌كند حيات توافق هسته‌اي ايران را با عصباني كردن تهران تهديد كند، هر روز در سطح جامعه جهاني بر تعداد كشورهايي كه حمايت قاطع خود از اجراي برجام به عنوان دستاوردي ديپلماتيك را اعلام مي‌كنند، افزوده مي‌شود. بازي در صحن شوراي امنيت از جمع‌آوري امضا و حصول اجماع براي تشديد تحريم‌هاي ايران به منزوي شدن يكي از كشورهاي داراي حق وتو تغيير كرده است.