آلتوسر، معنويت، فروكاست‌گرايي
خوانش انديشه‌هاي آلتوسر، گرامشي و فوكو
قدرت نرم با توسل به پذيرش هنجاري امور، سعي در بازتوليد يك موضع قدرت دارد. اين نوع قدرت با تغيير نظام ارزشي به‌‌گونه‌اي عمل مي‌كند كه رقيب سياسي درخواست‌هاي يك ابرقدرت را به عنوان يك هنجار غيرقابل انكار بپذيرد؛ يا به گونه‌اي مي‌تواند با ايجاد شكاف در طبقات اجتماعي، حكومت رقيب را به فروپاشي بكشد يا حتي تابع خود گرداند. اين نوع اعمال قدرت از حيث هزينه عملياتي، ماندگاري، پيچيدگي، پنهان بودن كنش، دوري از خشونت و عدم تحريك جوامع بين‌المللي برتري‌هاي بسياري بر قدرت سخت و انواع سخت افزارگونه دارد.تناسب منبع قدرت با شرايط، تلقي‌هاي مختلف از قدرت، قدرت نرم و قدرت سخت، منابع قدرت نرم، ساز و كار قدرت و اعمال سلطه، نظريه فرهنگ، پذيرش ايدئولوژي، تحليل مفهوم هژموني، نظريه قدرت فوكو، جوانب قدرت از ديدگاه فوكو، گفتمان از ديدگاه فوكو و... از مهم‌ترين سرفصل‌هاي اين كتاب هستند.
فروكاست گرايي و نظم طبيعي
«ذهن و كيهان» كتابي است جسورانه، مبتكرانه، و مناقشه‌آميز كه هميشه از نيگل انتظار آن وجود دارد. اين كتاب مخالفت طبيعي‌گرايان را برانگيخته و موافقت پرشور و حرارت خداباوران را جلب كرده است. اليوت سوبر عقيده دارد كه «ذهن و كيهان كتابي است متهورانه كه موج ايجاد مي‌كند.» كتاب از جديدترين سير فكري نيگل از روايت متعارف طبيعت‌گرايي فاصله مي‌گيرد و در نقد طبيعت‌گرايي با نگرش خداباورانه به عالم هم‌داستان مي‌شود. سير فكري نيگل در حوزه فلسفه ذهن با انتشار مقاله بسيار مهم و تاثيرگذار او با عنوان «خفاش بودن چه حالي دارد»، شروع شد كه او در اين مقاله، وجود آگاهي فروكاست‌ناپذير و نظرگاه اول شخص را مي‌پذيرد. «ذهن و كيهان» از مهم‌ترين كتاب‌هاي تامس نيگل، فيلسوف اخلاق است كه نخستين‌بار با ترجمه جواد حيدري و توسط انتشارات نگاه معاصر در سال 1392 منتشر و مجددا توسط همين انتشارات در سال جاري نيز منتشر شد.
جستارهايي در عقلانيت و معنويت
«راهي به رهايي» مجموعه‌اي فراهم آمده از 25 نوشته است كه به استثناي دو نوشته - با عناوين «نماز» و «درباره پژوهش در قرآن»- همگي پيش از گردآوري در اين كتاب انتشار يافته‌اند. توجيه كنار هم نشستن اين مكتوبات اين است كه هر يك از آنها بر گوشه‌اي از مبحث «عقلانيت و معنويت» - پروژه‌اي كه نگارنده حدود يك دهه است توش و توان خود را براي آن به كار بسته است- پرتوي مي‌افكند. اين كتاب حاوي مهم‌ترين آراي ملكيان، استاد فلسفه اخلاق است. البته اين اهميت ناظر به سرگذشت و سير آراي نويسنده است. وگرنه در زندگي فكري ملكيان چرخش‌هاي سريع و معناداري را به وفور شاهد هستيم. اين چرخش‌ها به قدري جدي هستند كه احتمالا آرايي كه در اين كتاب جمع‌آوري شده‌اند اكنون ديگر سهم بسيار كمتري در آرا و انديشه‌هاي امروز او دارند. حتي كتابي كه سال گذشته از اين نويسنده با نام «در رهگذر باد و نگهبان لاله» منتشر شد نيز فاصله بسيار معناداري با ملكياني كه امروز مي‌شناسيم دارد. با اين وصف نسبت «راهي به رهايي»، با مصطفي ملكيان امروز را مي‌توان پيش‌بيني كرد.
قدرت طبيعي شاهان
رابرت فيلمر در سال 1590 چشم به جهان گشود و در سال 1653 چشم از جهان فرو بست. در مورد زندگي فيلمر اطلاعات چنداني در دست نيست و همين امر امكان ارزيابي عقايد وي را براساس تجارب شخصي‌اش ناممكن مي‌سازد. در روزگار ما فيلمر صرفا به واسطه كتاب «پدرسالار» شناخته مي‌شود كه بعد از مرگ نويسنده در سال 1680 براي نخستين‌بار منتشر شد و به واسطه استفاده جان لاك از آن به‌عنوان نماينده عقايد مورد حمله‌اش شهرت يافت. «پدرسالار» دفاع تمام‌عيار و مبالغه‌آميزي از آموزه حقوق الهي پادشاهي انجام مي‌دهد، هرچند در اين حوزه دست كم شاه جيمز اول نماينده چندان كامل و توانايي براي اين آموزه نيست. با اين وجود فيلمر در كل بياني قاطع از نظريه سلطنت مطلقه است كه اگرچه فاقد استحكام آموزه هابزي است اما اين قابليت را دارد كه گستره بسيار وسيعي از عقايد را پوشش دهد و گلچين سخاوتمندانه‌اي را فراهم سازد. كتاب «پدرسالار» اثر رابرت فيلمر با قلم علي اردستاني به فارسي برگردانده شده و با همت انتشارات نگاه معاصر وارد بازار كتاب شده است.
رويكردي پديدار شناسانه به برهان صديقين
در سنت فلسفه اسلامي، تفكر وجودي صدرا با دست مايه‌هاي فرائاني كه از شهود هستي دارد جايي است كه در ذهن مي‌تواند به تشديد و تقويت پرسش وجود بينجامد. وجود هم موضوع فلسفه است و هم موضوع ايمان و در تفكر صدرا اين درآميختگي كامل احساس مي‌شود. اما وجود در تفكر صدرا و بنا به تعليمي كه از شارحان او آموخته‌ايم امري چندان بي‌واسطه و بنيادين به نظر نمي‌رسد. از سوي ديگر مطالعه در فلسفه هگل و تحقيق درباره هستي‌شناسي عرفاني نشان مي‌دهد كه بحث از هستي و خداوند هيچگاه در قالبي منطقي و ارسطويي ميسر نمي‌شود و اگر با نگاهي خالي از پيشداوري‌هاي متافيزيكي به مسائل فلسفي و كلامي بنگريم يا سري به متون ديني بزنيم پيوسته مي‌توانيم خود را با پارادوكس‌هاي سرگيجه آوري رو‌به‌رو ببينيم. از مهم‌ترين بخش‌هاي اين كتاب مي‌توان به كارل ياسپرس و مساله واقعيت، عبور از دوآليسم، تحليل پديدارشناسانه برهان صديقين به تقرير علامه طباطبايي، الهيات غير متافيزيكي و... اشاره كرد.