سخنان دونالد ترامپ درمورد كره شمالي و ايران با انتقاد وسيع بين‌المللي روبه‌رو شد
خودكشي سياسي چهل‌و‌پنجمين رييس‌جمهور
سارا معصومي
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده با بستن كمربند انتحاري به خود در هفتادو‌دومين مجمع عمومي سازمان ملل متحد شركت كرد. رهبران و نمايندگان كشورهاي متفاوت با صورت‌هاي يخ‌زده و عاري از هر عكس‌العمل به جايگاهي زل زده بودند كه چهل و پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده در آن ايستاده بود و سخنراني مي‌كرد. تنها چندساعت پس از پايان سخنراني 41دقيقه‌اي دونالد ترامپ بود كه عكاس‌هاي خبري داشته‌هاي خود از صحن عمومي سازمان ملل را در فضاي مجازي منتشر كردند. تقريبا تمام صندلي‌ها توسط هيات‌هاي كشورهاي متفاوت پر شده بود، هرچند كه بسياري از كشورها در سطح عالي شركت نكرده بودند و البته نماينده كشوري مانند كره شمالي نيز ترجيح داد صندلي خود را همزمان با رسيدن دونالد ترامپ ترك كند. دوربين‌هاي پوشش‌دهنده سخنراني ترامپ نيز هربار كه وي به سراغ كشوري مي‌رفت تمركز خود را روي جايگاه آن كشور قرار مي‌دادند. زماني كه دونالد ترامپ نام ايران را بر زبان آورد دوربين‌ها نماينده ايران را نشان دادند كه در حال چك كردن گوشي تلفن همراه خود بود و در بخش‌هاي ديگري نيز خنده معناداري بر لب داشت. زماني كه ترامپ توافق هسته‌اي با ايران را به سوژه سخنان خود بدل كرد نماينده ايران با دقت گوش فرا مي‌داد اما صورت وي عاري از هر عكس‌العمل خاصي بود و البته اين تنها نماينده ايران نبود كه نمي‌توانست باور كند فردي از تريبون سازمان ملل در حال ايراد چنين سخناني با چنين ادبيات بي‌سابقه تند و تيز است. زماني كه نوبت به ونزوئلا رسيد نيز هيات ونزوئلايي دست‌هاي خود را به صورت ضربدري روي هم قرار داده بودند. نيكولاس مادورو، رييس‌جمهور ونزوئلا ساعتي پس از سخنان ترامپ در مورد اين كشور، رييس‌جمهور امريكا را هيتلر جديد عرصه بين‌المللي خواند. وي همچنين ادعا كرد كه ترامپ سوءقصدهايي به وي را ترتيب داده است.
عقبگرد رييس‌جمهور امريكا به قرون وسطي
9 ماه پس از روزهايي كه باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده، كرسي خود در كاخ سفيد را پس از 8 سال به دونالد ترامپ مثلا جمهوريخواه تحويل داد، نخستين سخنراني وي در مجمع عمومي سازمان ملل متحد را مي‌توان نمايشي از سياست جديدي دانست كه رييس‌جمهور امريكا از اين پس در عرصه سياست خارجي دنبال مي‌كند و مي‌تواند جايگاه امريكا در سطح بين‌المللي را به سرعت تغيير دهد. برخي ناظران ادعا كردند كه وي به اندازه‌اي پراكنده و از هر دري سخن گفت كه مي‌توان گفت سخنراني وي در حقيقت به توفان توييتري بيشتر شباهت داشت تا سخن گفتن از تريبون سازمان ملل. عده ديگري نيز سخنان وي را به احياي محور شرارت جورج بوش، رييس‌جمهور سابق امريكا تشبيه كردند. ترامپ درست مانند تاجري كه ناگهان جامه سياستمدار را به تن كرده سخن گفت. هيچكس انتظار نداشت؛ هيچ كدام از 44 رييس‌جمهور سابق امريكا از تريبون مجمع عمومي سازمان ملل متحد چنين سخناني را به زبان بياورند. شايد كلماتي كه وي در مورد كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي بر زبان آورد در داخل اين كشور برخي از هواداران وي را ذوق زده كرد اما رهبران جهان با حيرت به مردي نگاه مي‌كردند كه تصور آنها از رهبر كشوري كه ابرقدرت جهاني است را تغيير داده است. جمله‌بندي‌هاي وي به صراحت نشان داد كه او مي‌خواهد زمان را به عقب بازگرداند و رشدي را كه جامعه جهاني در نيم قرن گذشته كرده ناديده بگيرد و به عنوان رهبر بدوي يك كشور در سال‌هاي نخست شكل‌گيري‌اش صحبت كند. اين همان نكته‌اي است كه محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان نيز در واكنش توييتري خود به سخنان دونالد ترامپ به آن اشاره كرد: سخنراني سخيف و نفرت‌آلود ترامپ متعلق به قرون وسطي است نه سازمان ملل متحد در قرن بيست و يكم.
به دنبال امريكاي تنهاي تنها
ترامپ كه از روزهاي كمپين انتخاباتي خود بارها و بارها ادعا كرده بود كه براي احياي ايده امريكا اول است يا امريكا در اولويت است به ميدان آمده، سخنان خود از تريبون سازمان ملل را نيز به گونه‌اي انتخاب كرد كه مويد همين مساله باشد. در ميانه‌هاي سخنان وي بود كه متحدان امريكا در اروپا به اين قطعيت رسيدند كه منظور ترامپ از شعار امريكا اول است همان امريكا تنها است، بوده و خواهد بود. تناقض در بخش‌هاي متعددي از سخنان وي به وضوح به چشم مي‌خورد: وي ابتدا ادعا كرد كه امريكا ديگر به دنبال اجرايي كردن ايده دموكراسي‌سازي نيست اما چند دقيقه بعد از تلاش براي برقراري دموكراسي در ونزوئلا و ايران سخن گفت. وي توافق هسته‌اي با ايران را بدترين توافق تاريخ و مايه شرمساري خواند اما هيچ‌گونه جايگزيني براي آن ارايه نكرد. رييس‌جمهور امريكا، كره‌شمالي را تهديد به حمله نظامي كرد اما حقيقت اين است كه مقام‌هاي امريكايي در خفا بارها و بارها به وي هشدار داده‌اند كه توسل به هر گزينه نظامي عليه كره شمالي مي‌تواند براي متحدان امريكا در شرق آسيا يعني كره جنوبي يا هر كشوري كه در تيررس پيونگ يانگ باشد، مرگبار باشد. بنابراين مي‌توان گفت كه سخن گفتن ترامپ از گزينه نظامي از تريبون سازمان ملل هم بيشتر يك بلوف بود. اگر تا پيش از اين سخنراني، برخي رهبران جهان تصور مي‌كردند كه فضاسازي‌ها در مورد ترامپ بيشتر از آنكه به واقعيت نزديك باشد منفي است اما ترامپ در 41 دقيقه سخنراني خود نشان داد كه هيچ گونه برنامه‌اي در ذهن ندارد و همزمان رهبري بسيار ضعيف است.
ترامپ به جاي بوش ؟ ايران به جاي عراق ؟
ترامپ همان مسيري را مي‌رود كه جورج بوش، چهل و سومين رييس‌جمهور ايالات متحده رفت. گاردين در تحليلي در اين باره نوشت: در سال 2003 ميلادي، رهبران امريكا در بزرگ‌ترين اشتباه استراتژيك در تاريخ اين كشور توجه‌ها از جنگ ضروري در افغانستان را به سمت جنگي غيرضروري در عراق معطوف كردند. جنگ عراق منجر به كشته شدن هزاران نفر، مصيبت‌هاي اقتصادي بي‌شمار، تبديل شدن برخي كشورها به ويرانه در خاورميانه و ظهور داعش شد. نخستين سخنان دونالد ترامپ در مجمع عمومي سازمان ملل متحد نيز مشخص كرد كه ترامپ مي‌خواهد امريكا را در همان مسير پيش ببرد. وي به جاي تمركز بر مساله كره شمالي به دنبال تنش غيرضروري با ايران است. اگر امريكا و جامعه جهاني نتوانند ترامپ را متقاعد كنند كه بايد از توافق هسته‌اي با ايران حمايت كرده و تمركز خود را بر مشكلات اساسي‌تر بگذارد، امريكا به‌زودي در يك مصيبت خشونت‌بار ديگر در منطقه خاورميانه گرفتار خواهد شد. ترامپ از فرصت سخنراني در مجمع عمومي براي بيان كردن تهديد كره‌شمالي كه بسيار هم جدي است استفاده كرد و اين در حالي است كه در سطح جهاني نيز همه موافق موضع‌گيري‌هاي شديدتر عليه كره شمالي هستند اما مساله اينجاست كه ترامپ نمي‌تواند استراتژي منسجمي را عليه كره‌شمالي اتخاذ كند. سخنان ترامپ مي‌تواند كره‌جنوبي را كه متحد امريكا است به خطر بيندازد. از سوي ديگر چين مخالف فشار زياد و بيش از اندازه بر كره شمالي است و بيم اين را دارد كه اين فشارها منجر به سقوط پيونگ‌يانگ و سرريز مشكلات اين كشور به داخل چين شود. درحال حاضر هم هيچ كس نمي‌داند كه از چه دري بايد با كره‌شمالي وارد مذاكره شد و همزمان به نظر مي‌رسد كه به سختي مي‌توان كيم جونگ اون را متقاعد كرد كه بدون سلاح اتمي نيز مي‌تواند به حيات خود ادامه دهد. با چنين چالش‌هاي جدي، ترامپ بايد رهبري يك استراتژي كارآمد بين‌المللي را برعهده بگيرد، متحدان امريكا را با خود همراه سازد و همزمان كه فشار تحريم‌ها را بيشتر مي‌كند به ديپلماسي جدي نيز روي آورد. با اين وجود ترامپ هيچ كدام از اين كارها را نمي‌كند و تلاش مي‌كند توافق هسته‌اي با ايران را كه كاربرد هم دارد از ميان بردارد. اگر او در اين مسير موفق شود جهان را با يك بحران هسته‌اي ديگر مانند كره‌شمالي روبه‌رو خواهد كرد. توافق هسته‌اي با ايران برنامه هسته‌اي اين كشور را محدود كرده و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز چندين بار پايبندي ايران به اين توافق را تاييد كرده است. پاره كردن توافق هسته‌اي با ايران يك اشتباه استراتژيك برابر با شليك به خود است. به سختي مي‌توان پيش‌بيني كرد كه تبعات مصيبت‌بار خروج از توافق با ايران چه خواهد بود. ايران پس از اين اقدام امريكا به مسابقه تلاش براي دستيابي به تسليحات اتمي وارد خواهد شد. شركاي امريكا مانند روسيه، چين و اتحاديه اروپا، امريكا را پشت سرخواهند گذاشت و به تجارت با ايران ادامه خواهند داد و تهران نيز بر نفوذ خود در منطقه مي‌افزايد و اين در حالي است كه هر كدام از اين مسائل به تنهايي مي‌تواند جرقه تنش بيشتر ميان ايران و امريكا را بزند. در سال 2002 در حالي كه كمتر از يك سال از جنگ در عراق گذشته بود، جورج بوش، رييس‌جمهور امريكا از فرصت سخن گفتن در مجمع عمومي سازمان ملل متحد استفاده كرد تا زمينه را براي حمله به عراق فراهم كند. گاردين در پايان مي‌نويسد: بياييد اميدوار باشيم كه چندسال بعد زماني كه به نخستين سخنراني ترامپ در مجمع عمومي در سال 2017 نگاه مي‌كنيم با خود زمزمه نكنيم كه آن سخنراني بستر درگيري اجتناب‌پذيري بود كه امروز با ايران داريم!
نگاه متوهم ترامپ به ايران
اينديپندنت نيز مطلبي تحليلي درباره سخنان ترامپ مي‌نويسد: بدترين و آزاردهنده‌ترين بخش سخنان ترامپ در مورد ايران بود. وي توافق هسته‌اي مصوب سال 2015 را مايه شرمساري امريكا خواند. اليزابت روزنبرگ از كارشناسان مسائل امنيتي امريكا در اين باره مي‌گويد: حداقل مي‌توان گفت كه سخنان وي صرفا درباره ايران از انسجام كافي برخوردار بود. وي همان سخناني را بر زبان آورد كه گوياي سياست وي براي اقدام عليه برجام است. پيش از اين سخنراني يك مقام ارشد كاخ سفيد گفته بود كه هدف از اين سخنراني جدا كردن رنج مردم ايران از حاكميت در اين كشور است. يك كارشناس ديگر نيز در اين باره به اينديپندنت مي‌گويد: اين ايده كه ترامپ در سخنراني خود به آن اشاره كرد مبني بر اينكه مردم ايران عليه نظام به‌پا خيزند، به‌‌نظر متوهم گونه مي‌رسد.
يك محقق مسائل دفاعي و امنيتي نيز در اين باره به اينديپندنت مي‌گويد: ترامپ اتهام‌ها درباره رفتارهاي داخلي نظام ايران، فعاليت‌هاي منطقه‌اي اين كشور را با يك توافق فني كه نتيجه مذاكره جامعه جهاني با ايران است را مخلوط كرد. سخنان ترامپ نشان داد كه وي نمي‌تواند ميان اين مسائل تفكيك قايل شود. ترامپ عملا تمام زحماتي را كه دولت قبل براي مذاكره كشيده بود به باد داد و همچنين روياي مردمي را هم فراموش كرد كه رييس‌جمهور فعلي خود يعني حسن روحاني را برگزيده بودند تا استانداردهاي زندگي خود را ارتقا دهند. سخنان وي درباره خشن خواندن رژيم ايران شايد برخي از همفكرهاي وي در داخل امريكا را شاد كند اما نمي‌تواند كمكي به توافق هسته‌اي با ايران يا بهتر كردن آن كند.