۸۰ سال مشق فرهنگي در باغ ملي

مجموعه ميدان مشق در شش ماه پيش‌رو قرار است محلي باشد براي كسب يك تجربه نو در زمينه موزه‌داري. تجربه‌اي كه در ايران كمتر سابقه داشته، اما مدتي است بين دو موزه شاخص كشور همكاري مشتركي شكل گرفته و قرار است برنامه‌هاي مشتركي به بهانه هشتادمين سال فعاليت اين دو مجموعه اجرا شود. موزه ايران‌باستان كه در سال 1316 تاسيس شده است و موزه و كتابخانه ملي ملك كه در سال 1316 توسط بازرگان شهير ايراني وقف شده است، هر دو عمري هشتادساله را پشت سر گذاشته‌اند. به همين بهانه مديران اين دو مجموعه، برنامه‌هايي را طراحي كرده‌اند كه قرار است در فضاي اين موزه‌ها و همچنين در مجموعه ميدان مشق (باغ ملي) اجرا شود. يكي از اين برنامه‌ها كه در حال حاضر در مجموعه ميدان مشق و خيابان پروفسور رولن اجرا شده، نمايشگاهي سيار است از تصاوير هشتاد اثر نفيس موجود در موزه‌هاي ايران باستان و ملك. و برنامه‌هاي بعدي نيز طبق اعلام مسوولان اين طرح در هفته اول آبان ماه اجرا خواهد شد. فراتر از تمام رويدادهايي كه در قالب مجموعه برنامه‌هاي «هشتاد سالگي» طراحي شده است، به تعبير مسعود صالحي رييس ستاد آيين «هشتاد سالگي»، اتفاق مهم‌تري در باغ ملي در حال وقوع است، آن هم همكاري بين دو موزه به بهانه تجربه‌اي مشترك است كه در عرصه موزه‌داري ايران اتفاق فرخنده‌اي است. مسعود صالحي كه موزه‌داري را در كارنامه كاري‌اش دارد و در سال‌هاي اوليه دهه هشتاد مدير مجموعه فرهنگي – تاريخي نياوران بوده، معتقد است: «توجه ملي و عمومي به موزه‌ها كم است. موزه‌ها در ايران مهجور هستند و در اين مهجوريت و جدا افتادگي و تنهايي، اختلاف بين موزه‌ها و رقابت ناسالمي بين بعضي از آنها هم وجود دارد. اما براي نخستين بار دو موزه از دو جنس مختلف و دو خواستگاه و حوزه متفاوت تصميم گرفته‌اند كار مشتركي انجام دهند. هشتاد سالگي تنها يك بهانه است، اتفاق مهم‌تر اين است كه به بهانه يك نقطه مشترك با هم يك كار مشترك انجام دهند.»سيد مجتبي حسيني، رييس كتابخانه و موزه ملي ملك در نشست تشريح برنامه‌هاي آيين هشتادسالگي كه روز گذشته در محل موزه ملك برگزار شد گفت: «كتابخانه و موزه ملي ملك و موزه ملي ايران هر دو قيد ملي دارند، مرحوم حاج حسين آقا ملك بر ملي بودن كتابخانه و موزه ملك تاكيد داشتند، تا آيندگان بدانند هر كسي در خاك ايران زندگي مي‌كند امكان استفاده از اين گنجينه را دارد و قابل محروم كردن نيست و موزه ملي ايران كه از دو بخش ايران‌باستان و دوران اسلامي تشكيل شده هم اين قيد ملي را دارد و متعلق به تمام مردم ايران است. شايد اين قيد ملي بهترين بهانه براي همسايگاني كه در مجاورت هم هستند، بود تا برنامه‌اي مشترك را تعريف كنند.» حسيني با اشاره به يكي از سخنراني‌هاي محمد علي فروغي در مورد موزه، تعاريفي را كه در اين سخنراني در مورد موزه ارايه شده بود مرور كرد و به شعار انتخاب شده توسط كارگروه مشترك ۸۰ سالگي موزه ملي ايران و موزه ملك اشاره كرد كه با توجه به قرار‌گيري اين دو موزه در مجموعه ميدان مشق عنوان «۸۰ سال مشق فرهنگي در باغ ملي» را انتخاب كرده است. در اين رويداد فرهنگي دو موزه ملك و ايران‌باستان، برنامه‌هاي مشترك و مستقلي را اجرا خواهند كرد، حسيني به برنامه‌هاي مشتركي كه در كارگروه هشتاد سالگي طراحي شده‌اند اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «قرار بر اين است كه كتاب «هشتاد سالگي» مشتمل بر هشتاد اثر از دو گنجينه منتشر شود، و مجموعه ديگري نيز منتشر خواهد شد كه هشتاد نفر از بزرگان فرهنگ و هنر معاصر ايران راجع به اين دو گنجينه (موزه ملي و موزه ملك) مطالبي را خواهند نوشت. براي سالمندان و كودكان (هشتادساله‌ها و هشت‌ساله‌ها) كارت‌هاي بازديد رايگان از اين دو مجموعه از طريق وب‌سايت موزه‌ها صادر مي‌شود. اوج برنامه‌هاي مشترك در فاصله بين سالگرد گشايش عمومي موزه ملي ايران در سال 1316 تا 6 آبان كه هشتادمين سال وقف عمومي كتابخانه و موزه ملي ملك است، خواهد بود.»رييس كتابخانه و موزه ملي ملك در خصوص برنامه‌هاي مستقل اين موزه در اين طرح فرهنگي مي‌گويد: «موزه ملك در دهه وقف (كه از 25 آبان آغاز مي‌شود) همايش ملي جايگاه وقف در كتابخانه‌ها و موزه‌هاي ايران برگزار خواهد كرد. پيشينه كتابخانه‌هاي وقفي در ايران بسيار قدمت دارد، اما شايد طليعه موزه وقفي موزه ملك باشد و اين فرصت خوبي است كه از نهادها و كتابخانه‌ها و موزه‌هاي وقفي ايران دعوت كنيم تا در اين همايش حضور پيدا كنند. نمايشگاه دايمي «هنرهاي تزييني» تا پايان مهر ماه افتتاح و دوماه بعد نمايشگاه دايمي «علوم در تمدن اسلامي» گشايش خواهد شد. همچنين 80 اثر نفيس خطي كه تا به حال در معرض ديد عموم قرار نگرفته است به نمايش در خواهد آمد. كتابي با عنوان 80 خاطره از حاج حسين آقا ملك منتشر خواهد شد، خاطرات اين كتاب از زبان كساني نقل خواهد شد كه با مرحوم ملك معاشرت داشتند.»جبرئيل نوكنده، رييس موزه ملي ايران در خصوص برنامه‌هاي اين موزه به مناسبت هشتاد ساله شدن اين مجموعه مي‌گويد: «كتاب دو زبانه موزه ملي ايران را منتشر خواهيم كرد. زماني كه آندره گودار ساختمان موزه ملي ايران را طراحي كرد نامه‌اي به وزير فرهنگ وقت آقاي حكمت نوشت و گفت با توجه به كاوش‌هايي كه در ايران صورت مي‌گيرد و اشيايي كه به موزه اضافه خواهند شد، فضاي اين موزه تا 10 سال آينده پاسخگوي نيازهاي شما خواهد بود، سال 1327 آقاي گودار ايران را ترك كرد و مجددا به وزير فرهنگ نامه نوشت و تذكر داد كه اين موزه به روز نيست و مشكلاتي دارد كه بايد رفع شود. اما اين اتفاق در اين سال‌ها نيفتاد، يكي از برنامه‌هايي كه به بهانه هشتاد سالگي موزه ملي ايران در نظر داريم انجام دهيم، اجراي طرح بازسازي موزه ايران باستان است كه از سال گذشته در حال تهيه آن بوديم و اميدواريم كه امسال بتوانيم عمليات اجرايي بازسازي بناي موزه ايران باستان را آغاز كنيم. اينكه تا به حال اين طرح اجرا نشده است به اين دليل است كه طرح محتوايي موزه ايران باستان بايد بازنگري مي‌شد چرا كه برخي كارشناسان به اين طرح انتقاد داشتند و لازم بود كه طرح را از نظر محتوايي بازنگري كنيم. اينكه قرار است در طرح توسعه چه اتفاقي بيفتد و ما به ميدان مشق يا محل ديگري منتقل خواهيم شد يا نه، بحث جداگانه‌اي است. اما تصميم ما اين است كه موزه ايران باستان را در وضعيت موجود استاندارد‌سازي كنيم. چند نمايشگاه خارجي خواهيم داشت، يكي از آنها نمايشگاهي است كه 25 مهر ماه افتتاح خواهد شد كه در آن 103 اثر از كشور ارمنستان در موزه ملي ايران به نمايش در خواهد آمد. آبان ماه نمايشگاهي از آثار موزه‌اي كره جنوبي خواهيم داشت و اسفند ماه هم نمايشگاهي از حدود 60 اثر از آثار موزه لوور در موزه ملي ايران به نمايش در خواهد آمد. چند نمايشگاه استاني هم از استان‌هاي سمنان، گيلان و كرمانشاه خواهيم داشت.»همكاري بين دو موزه كه از شاخص‌ترين مجموعه‌هاي موزه‌اي در كشور هستند مي‌تواند شروعي باشد براي آشتي موزه‌ها و مجموعه‌هاي فرهنگي و هم افزايي‌هايي كه در اين حوزه مي‌تواند موجب قدرتمند شدن مجموعه‌هايي شود كه به صورت جزيره‌هايي دور از هم فعاليت مي‌كنند؛ مجموعه‌هايي كه مي‌توانند به بهانه‌هاي مختلف برنامه‌هاي مشتركي را طراحي و اجرا كنند كه هم موجب پويا‌تر شدن موزه‌ها شود و هم جايگاه موزه را در ميان عامه مردم به جايگاه مطلوب‌تري برساند.