فريدون فشاركي: ايران آماده صادرات گاز نيست
گروه اقتصادي
دكتر فريدون فشاركي از مشاوران و تحليلگران انرژي و بازار نفت و گاز است. او در حال حاضر رياست موسسه فكتس گلوبال را برعهده دارد. فشاركي در آخرين اظهارنظر خود درباره توسعه حوزه گاز ايران و با اشاره به مشكلات بين‌المللي ايران، گفته است: «ايران در دنيا به بدقولي شهرت پيداكرده است. علاوه بر برهم زدن قرارداد كرسنت توسط ايران، موارد مشابه ديگري مانند قرارداد با هند نيز برهم زده شده است.»
اين كارشناس ارشد حوزه انرژي در گفت‌وگويي تفصيلي كه خبر آنلاين منتشر كرده، گفت: «برخي گمان ميكنند وقتي قيمت نفت پنجاه دلار شده، يعني 50 درصد پايين آمده است. درحالي كه اين حرف، غلط است. قيمت نفت، از پنجاه دلاربراي مدت چند سال به صد دلار رفته و بعد دوباره پنجاه دلار شده، يعني به جاي اولش برگشته است. پس نبايد مبدا را صد دلار قرار‌دهيم. چون در چهار سال، فقط به دليل مديريت عربستان سعودي و شرايط مناسب، اين قيمت، ثابت مانده است.»
او درباره نقش سعودي‌ها در بالا نگه داشتن قيمت نفت گفت: « اقدام مهم عربستان در اين زمينه اين بود كه خريداران بزرگ نفت، مانند امريكا را راضي كرده بود كه قيمت بالا به نفع آنهاست و راه آنها براي دستيابي به انرژي‌هاي تجديدپذير را باز ميكند. در زمان رياست‌جمهوري جرج بوش در امريكا، وقتي قيمت هر بشكه نفت، 10 دلار بالا مي‌رفت، با عربستان تماس مي‌گرفت و اعتراض مي‌كرد. در زمان رياست‌جمهوري اوباما، رشد تقاضاي نفت از سالي يك و نيم ميليون بشكه، به 800 هزار بشكه رسيده و نصف شده بود، استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير افزايش پيدا كرده و باعث خوشحالي حاميان محيط زيست شده بود.»
فشاركي در مورد وضعيت قيمتي نفت شيل گفت: «آن زمان هنوز شيل اويل به وجود نيامده بود. قيمت شيل اويل در سال 2009 شكسته شد، اما از سال 2011 رشد‌كرد. توليد نفت امريكا از سال 1971 تا 2011، به مدت چهل سال، هرساله كاهش پيداكرده و در اين مدت 4 ميليون بشكه كم شده است. اما بين سال‌هاي 2011 تا 2015 توليد نفت امريكا 4ميليون بشكه افزايش پيدا‌كرد و در سال 2015 مجددا به ميزان سال 1971 رسيد. يعني از طريق شيل اويل، اين كاهش چهل ساله جبران شد.
او افزود: «در آن زمان، عربستان و كشورهاي عضو اوپك خوشحال بودند، چون خريداران، فروشندگان، حاميان محيط زيست و رقباي نفتي همه از اين قيمت راضي بودند. اما مشكل اينجا بود كه رقباي تازه نفتي در بازار به وجود آمدند. براي مثال، نفت فلات قاره نيجريه، با خرج و هزينه 80 دلار، در بازار صد دلاري سود ده بود و توسعه يافت. چون فكر مي‌كردند قيمت صددلاري، ماندگار است. اما در حقيقت، اين قيمت، تنها براي 4سال ثابت ماند. در سال 2009 و 2010 قيمت نفت حدود 60-50 دلار بوده است و همه به دليل داشتن بودجه كافي، از اين موضوع خوشحال بودند و بعد به 147 رسيد و دوباره از صد دلار به پنجاه دلار برگشت، ولي همه از اين موضوع ناراحت شدند.»
او در پاسخ به اينكه رشد مصرف ميان سال‌هاي 2006 تا 2009 نافي گفته‌هاي او در مورد نرمال بودن قيمت 60 دلاري نفت است، خاطرنشان كرد: «قيمت نفت، با مديريت عربستان به مدت چهار سال بالا رفت و من به شخصه شيوه مديريت آنها را از نزديك ديدم. قدرت عربستان در اين بود كه توليد بالايي داشت و همچنين ميتوانست توليد را دوميليون بشكه بالاتر يا پايين‌تر ببرد. يعني ميتوانست جاي هر كشوري كه از بازار يا اوپك بيرون مي‌‌رود را پر كند، مانند ليبي و ايران. آقاي علي النعيمي، وزير سابق نفت عربستان، توانست با هوش و استعداد خود، بازار را كنترل كند.»
فشاركي ادامه داد: «در سال 2014 افزايش توليد شيل امريكا به بالاي يك ميليون و چهارصدهزار بشكه در روز رسيد. درحالي كه در آن زمان تقاضاي نفت در امريكا 800 هزار بشكه افزايش يافته بود. يعني تنها در امريكا 600 هزار بشكه نفت مازاد بود. بنابراين در اين شرايط، آنها دو راه داشتند. اول اينكه توليد را پايين برده و قيمت را در حدود صددلار نگه دارند. يا اينكه قيمت را كاهش دهند. با توجه به اينكه در جلسات‌شان شركت داشتم، مطمئنم كه اگر مي‌‌خواستند، مي‌‌توانستند قيمت را تا 5 سال بعد نيز درصددلار نگه دارند. اما آنها آمادگي داشتند كه توليد نفت را سه- چهار ميليون بشكه در روز كاهش دهند. در آن زمان، ملك عبدالله، پادشاه وقت عربستان، با اين كار مخالفت كرد. چون عقيده داشت با كاهش توليد نفت، بزرگي و اهميت سياسي كشورش و نياز ساير كشورها به عربستان، از بين خواهد رفت.»
اين مشاور ارشد نفت و انرژي گفت: «طبق دستور پادشاه عربستان، توليد تا سقف 9 ميليون بشكه خط قرمز آنها شد. يعني پايين‌تر حق نداشتند بيايند كه اقتدار عربستان حفظ شود. در آن زمان توليد آنها 9 ميليون و 400 هزار بشكه در روز بود. اما اگر حاضر مي شدند توليد را تا 8 ميليون و 700 هزار بشكه پايين مي‌بردند، مي‌‌توانستند قيمت را بالا نگه دارند. عربستان باور نميكرد كه افزايش توليد شيل امريكا 50 درصد بيشتر از رشد تقاضاي نفت كل دنيا شده باشد. در آن زمان، عربستان و حتي ما در مجموعه خودمان فكر مي‌كرديم كه قيمت 70 دلار براي هر بشكه كافي است تا شيل اويل امريكا از بازار بيرون برود و مي‌توان كم كم بازار را پس گرفت. پس از اينكه قيمت نفت تا 40 دلار تنزل پيدا كرد، به اين نتيجه رسيدند كه راه برگشتي براي افزايش دوباره قيمت نفت وجود ندارد. در حال حاضر، سياست عربستان كه موفق نيز هست، به گونه‌اي است كه مديريت بازار و حفظ سهم بازار را به طور همزمان دارد، اما در آن زمان اجازه داد كه قيمت‌ها سقوط كند كه رقبا از بازار خارج شوند. اما چون رقبا خارج‌نشدند، ناچار به كاهش زيادي شد.»
فشاركي در مورد دلايل حذف نشدن نفت شيل از بازار گفت: «شيل در كم كردن هزينه توليد موفق بودند كه عربستان و هيچ كسي اين را پيش‌بيني نميكرد. در فناوري اتفاقات زيادي افتاد. براي مثال در بازديد اخيري كه از يك حوزه توليد نفت شيل در تگزاس داشتم، پروداكتيويتي (توليد) اش نسبت به 2 سال قبل 4 برابر شده، يعني 300 درصد بالا رفته بود. در امريكا پنجاه درصد از منابع گازي شيل، خشك است و مابقي اصطلاحا تر (مرطوب) . درحال حاضر، بيشتر توليدات از قسمت تر صورت مي‌گيرد. ميزان گاز زيادي در امريكا وجود دارد، الان مي‌تواند از فروش نفت، براي توليد گاز خرج كند.»
فشاركي درباره مشكلات جذب سرمايه‌گذاري در حوزه گاز و قيمت‌گذاري در اين بخش تصريح كرد: «در گذشته فردي به اسم آقاي ثاني در شركت گاز، قراردادي با ترك‌ها امضا كرد كه براي ترك‌ها خيلي ضرر ولي براي ما سود داشت. اين مبناي قرادادهاي ما شد. درحالي كه آن قرارداد يك استثنا بود و نبايد مبنا باشد. در حال حاضر به دليل گران‌فروشي ايران، نمي‌توانيم گاز به پاكستان بفروشيم، درحالي كه برنامه‌هاي خريد LNG پاكستان خيلي جدي است و مناقصه آن را ما برگزار كرديم. دو هفته پيش، در سفري كه به قطر و ملاقات با وزير نفت آنجا داشتم، دريافتم كه به دليل اختلافات قطر با عربستان و امارات، قطري‌ها تصميم بر اين دارند كه 40 ميليون تن LNG جديد راه بيندازند. درك اين فرمول‌ها، كار سختي نيست. هدف قطر دردست گرفتن بازار در آينده است. بازار گاز در حال حاضر مازاد دارد، اما از سال 2023 به بعد، پيش‌بيني مي‌شود كه با كمبود شديد گاز مواجه شويم و قطر به اين دليل اعلام راه‌اندازي كرد كه بقيه اين كار را نكنند. تمام شركت‌هاي بزرگ، براي قطر كار ميكنند؛ ضمن اينكه توجه داشته باشيد كه قطر با منابع خودش اين كار را ميكند.»