جهشِ سوق‌الجیشی!
رضا شکراللهی
شاید سوق‌الجیشی یا استراتژیک بودنِ یک منطقه یا یک موقعیت باعث جهشِ آن در یک زمینه‌ی خاص بشود، ولی اصلاً دلیلِ خوبی نیست برای این‌که به جای سوق‌الجیشی بنویسیم سوق‌الجهشی! مالک محترم زمينی در آگهی فروش زمینش چنین نوشته: این ملک در موقعیتی سوق‌الجهشی قرار دارد. آن یکی در مقاله‌اش نوشته: بیداری اسلامی نشئت‌گرفته از انقلاب است اما با توجه به امکانات سوق‌الجهشی، کارهای اقتصادی در خور شأن این ملت انجام نشده است. یکی دیگر هم در ستایش زبان فارسی نوشته: زبان فارسی به خاطر اهمیت سوق‌الجهشی از اهمیت زیادی برخوردار است. حالا بماند که این جمله بدون غلط املایی یعنی چه. ما که خود از فارسی ستایندگانیم، نفهمیدیم.سوق‌الجیشی اصلاً یعنی چه؟ جیش در عربی یعنی ارتش و لشکر. سَوق هم گویا در اصل به معنای راندن چهارپایان بوده که به‌مرور و در مجاز، معنای راهنمایی و جهت دادن گرفته است، که در ترکیب «سوق دادن» فراوان از آن استفاده می‌کنیم، ضمن آن‌که فتحه‌ی سینِ آن را هم در آوای فارسی به ضمه تبدیل کرده‌ایم. ترکیب عربیِ سوق‌الجیش همان لشکرکشی در فارسی و استراتژی در انگلیسی است که خود برآمده از کلمه‌ی یونانی استراتگوس است به معنای لشکر یا فرماندهی ارتش.واژه‌ی استراتژی رفته‌رفته به اصطلاحی در ادبیات سیاسی، نظامی و اقتصادی تبدیل شد با این مفهوم: فن و علم توسعه و به‌کارگیری قدرت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی ملت، هنگام جنگ و صلح، به‌منظور تأمین حداکثر پشتیبانی از سیاست‌های ملی و افزایش احتمال دستیابی به نتایج مطلوب برای کسب حداکثر پیروزی و پرهیز از حداقل شکست.این‌ها همه مربوط بود به خودِ واژه‌ی استراتژی که هم ما فارسی‌زبانان و هم عرب‌زبانان (به صورت استراتیجی) آن را وارد زبان‌های خود کرده‌ایم. اما جهش و سوق‌الجیشی! در فارسی یک عدد «ی» نسبت به کلمه‌ی سوق‌الجیش اضافه کرده‌ایم و صفت سوق‌الجیشی را ساخته‌ایم. با این‌حال از خودِ واژه‌ی استراتژیک هم استفاده می‌کنیم، مثلاً می‌گوییم منطقه‌ی استراتژیک یا سوق‌الجیشی. برخی از ما نیز آن را در گفتار روزمره در معنای «مهم» و نظایر آن به کار می‌بریم. مثل همان که در آگهی‌اش نوشته بود: «این ملک موقعیت سوق‌الجهشی دارد.» لابد تا خیالِ خریدار پرواز کند به سمت جهش قیمت زمین در آینده!