ايران و عراق هم توافق كردند
سوآپ 60 هزار بشكه نفت در مرز كركوك
گروه اقتصادي| بعد از مذاكرات متعدد بين مردان نفتي ايران و عراق بالاخره قرارداد سوآپ نفت كركوك بين ايران و عراق امضا شد تا روزانه بين 30 الي 60 هزار بشكه نفت كركوك به ايران سوآپ شود.
طبق گفته جبار لعيبي، وزير نفت عراق اين قرارداد در تهران امضا شده است و عراق در نظر دارد با امضاي اين قرارداد توليد نفت منطقه كركوك را دو برابر كرده و به يك ميليون بشكه در روز برساند.
صادرات نفت اين منطقه از زمان دخالت نظامي نيروهاي عراقي در مناطق تحت كنترل كردها و بازپس گرفتن منطقه كركوك در ماه اكتبر، متوقف شده بود حتي در اين باره سايت وزارت نفت عراق درگزارشي از وضعيت توليد نفت كشور در ماه اكتبر اشاره‌اي به توليد يا صادرات نفت كركوك نكرده كه اين امر به اين معني است كه در اين منطقه نفتي توليد نمي‌شود. همين گزارش نشان مي‌دهد كه در ماه اكتبر توليد نفت منطقه كردستان عراق تنها ۲۸۶ هزار بشكه در روز بوده است، در حالي كه اين رقم دوماه قبل آن روزانه ۴۰۷ هزار بشكه بود. بعد از پيشروي نيروهاي گروه حكومت اسلامي (داعش) در شمال عراق در سال ۲۰۱۴ كه باعث شد تا كردها كنترل منطقه كركوك را براي جلوگيري از اشغال آن به دست داعش به دست بگيرند، نفت توليدي اين منطقه توسط خط لوله كركوك- جيهان به تركيه و بازارهاي جهاني صادر مي‌شد. اما پس از برگزاري همه‌پرسي استقلال كردها، مقرر شد تا بخشي از نفت اين منطقه راهي ايران شود. در آن زمان حتي عنوان شد كه نفت كركوك قرار است به پالايشگاه كرمانشاه منتقل شود.
پيش از اين گزارش‌هاي ديگر هم خبر از مذاكرات عراقي‌ها با عربستان داده بود. عراق در كنار ايران با عربستان، رقيب منطقه‌اي تهران، نيز وارد مذاكرات جدي براي توسعه بخش نفت و گاز خود شده بود و بغداد و رياض ۱۸ تفاهمنامه در حوزه انرژي امضا كردند. حتي مقرر شده تا گاز پروم روسيه نيز يك پالايشگاه عظيم گاز با ظرفيت فرآوري سالانه 6/1 ميليارد متر مكعب در نزديكي ميدان بدره عراق راه‌اندازي كند. البته طبق اعلام سايت‌هاي روسي چندين نيروگاه برق اين منطقه كه توسط شركت‌هاي روسي راه‌اندازي يا تعمير شده است، قرار است از گاز فرآوري شده اين پالايشگاه استفاده كنند.
عراق با عقد قراردادهاي نوع جديد كه بسيار شبيه به قراردادهاي مدل جديد نفتي ايران است، طي سال‌هاي ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ توليد نفت خود را از حدود 7/1 ميليون بشكه به 7/4 ميليون بشكه رسانده است. بر اساس برآورد آژانس بين‌المللي انرژي، توليد نفت عراق تا پنج سال آينده روزانه تا يك ميليون بشكه افزايش خواهد يافت و حالا با امضاي اين قرارداد جديد، عراق و ايران توافق كرده‌اند كه روزانه ۶۰ هزار بشكه از نفت توليد شده از ميدان نفتي كركوك در شمال اين كشور را با نفت ايران سوآپ كند. بر اساس اين توافقنامه كه به امضاي دو كشور رسيده، ايران موظف شده كه «نفتي با همان خصوصيات و همان مقدار» كه از كركوك دريافت كرده، در بنادر جنوبي عراق در خليج فارس تحويل دهد. اين موافقتنامه به عراق اجازه مي‌دهد كه فروش نفت كركوك كه از زمان بازپس‌گيري ميادين اين منطقه از كردها در ماه اكتبر متوقف شده بود را از سر بگيرد. لعيبي افزود: بين 30 تا 60 هزار بشكه در روز نفت خام كركوك از طريق كاميون‌هاي نفتكش به منطقه مرزي كرمانشاه كه ايران در آنجا پالايشگاه دارد تحويل داده خواهد شد. دو كشور در حال برنامه‌ريزي براي احداث خط لوله‌اي براي ارسال نفت از كركوك هستند تا نفت خام از طريق كاميون حمل نشود.
اين خط لوله ممكن است جايگزين خط لوله صادراتي موجود از كركوك به درياي مديترانه از طريق تركيه شود. نيروهاي كرد در سال 2014 زماني كه ارتش عراق در مواجهه با نيروهاي داعش از هم پاشيد كنترل كركوك را در اختيار گرفته بودند.
در اين باره بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت ايران در حاشيه نشست وين اوپكي‌ها بعد از ديدار با وزير نفت عراق گفته بود: «اين خط لوله بين ايستگاه پمپاژ نفت تنگ فني ايران در جنوب غرب اين كشور و ميدان نفتي كركوك عراق احداث خواهد شد. در فاز دوم، ما بايد قراردادي براي انجام مطالعات مورد نياز امضا كنيم. يك شركت مشاور انتخاب شده و بايد در خصوص شرح خدمات تصميم‌گيري شود. از تنگ فني نفت هم مي‌تواند به پالايشگاه‌هاي شمالي يا به جنوب برود و از آنجا به خطوط صادراتي منتقل شود. من اميدوارم ما هفته آينده قرارداد انتقال با كاميون‌هاي نفتكش را امضا كنيم تا بتوانيم به‌تدريج واردات نفت را آغاز كنيم و آن را به 60 هزار بشكه در روز برسانيم. موضوع مهم آغاز كار است و اين رابطه كه رابطه‌اي استراتژيك بين ايران و عراق است، برقرار شده است.»
زنگنه همچنين گفت: «اين خط لوله كه از سوي دو كشور تامين مالي مي‌شود، حدودا 200 كيلومتر در عراق طول خواهد داشت و همان مقدار هم در ايران امتداد خواهد داشت و بهره‌برداري از آن نبايد بيش از دو سال طول بكشد.»
حميد حسيني، دبيركل اتاق مشترك بازرگاني ايران‌و‌عراق نيز اين طرح را مثبت ارزيابي مي‌كند و معتقد است: «ايران و عراق در بازار جهاني نفت رقيب يكديگر هستند، با وجود اين موضوع اين دو كشور مي‌توانند در زمينه‌هاي نفتي با هم همكاري كنند. ظرفيت و پتانسيل نفتي عراق بسيار بالا است. قرار گرفتن عمده ميادين اين كشور در خشكي حسن عراق محسوب مي‌شود، درحالي كه اكثر ميادين نفتي ايران اغلب در دريا قرار دارد و هزينه سرمايه‌گذاري در ميادين نفتي ايران بسيار بالا است.»
وي ادامه مي‌دهد: «ميادين نفتي زيادي مانند آزادگان، يادآوران و ياران بين ايران و جنوب عراق مشترك است. يكي از راه‌هاي توسعه اين ميادين كه هم به نفع ايران و هم به نفع عراق خواهد بود اين است كه دو كشور براي توسعه اين ميادين با يكديگر توافق كرده و توسعه اين ميادين را به يك شركت سوم واگذار كنند. چند سالي است كه شركت نفت ايران يك دفتر نمايندگي در عراق ايجاد كرده است، درحال مذاكره هستيم و اين طرح عراق در حال بررسي است كه چنانچه عراق با كردستان به نتيجه نرسد نفت كركوك از مسيري غير از بندر جيحان منتقل شود. به عبارت ديگر عراق مذاكراتي را با ايران براي انتقال خط لوله مذكور داشت و كليات بحث مطرح شده و در اين راستا مطالعاتي انجام و بررسي شدكه آيا اجراي اين طرح كه نفت عراق به ايران منتقل شود و در پالايشگاه‌هاي كشور مورد استفاده قرار بگيرد امكان پذير است يا خير.» حسيني ادامه مي‌دهد: «با موافقت دو طرف و اجراي اين طرح روزانه ۶۰ هزار بشكه نفت خام وارد كشور شده و مي‌تواند بسياري از پالايشگاه‌هاي كشور را پوشش دهد. در اين راستا ممكن است خط لوله‌اي از بصره به آبادان كشيده شود و نفتي كه از بصره به ايران وارد مي‌شود از راه ديگر مانند خارگ سوآپ شود. بخش ديگر را مي‌توانيم با پروژه‌هايي كه مي‌خواهيم در عراق انجام دهيم، تعويض كنيم. به عبارت ديگر در ازاي نفت خامي كه از عراق دريافت مي‌كنيم براي عراق خدمات انجام مي‌دهيم، ارايه خدمات ايران به عراق مي‌تواند زمينه ديگر همكاري بين دو كشور باشد. ايران مي‌تواند در زمينه‌هاي آموزشي، حفاري، تجهيزات و غيره به عراق خدمات ارايه كند. زيرا زيرساخت‌هاي نفتي عراق نابود شده و چيزي به نام ساخت و ساز داخل در عراق وجود ندارد. در اين راستا تلاش مي‌شود استانداردها با يكديگر تطبيق داده شود.» وي تاكيد كرد ايران و عراق تاكنون رابطه‌اي با وزارت نفت نداشت ولي با اين قرارداد اولين همكاري جدي ايران و عراق شكل مي‌گيرد كه مي‌تواند ايران را به هدفش كه هاب شدن سوآپ نفت در منطقه است، برساند.»