با يادداشت‌هايي از هادي آفريده و محسن خان جهاني
سينما حقيقت به پايان رسيد
يازدهمين جشنواره بين‌المللي سينما حقيقت 26آذر به پايان رسيد، مراسم اختتاميه اين رويداد كه در تالار انديشه حوزه هنري برگزار شد با معرفي برگزيدگان و اهداي تنديس سينما حقيقت به آنها همراه بود.
اين دوره جشنواره در روزهاي ۱۹ تا ۲۶ آذر در پرديس سينمايي چارسو برگزار شد و با استقبال خوبي از جانب مخاطبان و خصوصا جوانان علاقه‌مند به موضوعات سينمايي همراه بود به گونه‌اي كه براي بعضي فيلم‌ها همچون «در جست‌وجوي فريده» و «زناني با گوشواره‌هاي باروتي» سانس فوق‌العاده برگزار شد و مخاطبان، برخي از فيلم‌ها را ايستاده تماشا كردند.
مراسم اختتاميه با حضور سيد محمد مهدي طباطبايي‌نژاد دبير جشنواره، ابراهيم حاتمي كيا، حسين ترابي، مرتضي رزاق كريمي، عليرضا تابش، منوچهر شاهسواري، سام كلانتري، سليم غفوري، جان‌فرانكو رُزي، داريل اِلس، كتايون شهابي، پيمپاكا تويرا و با همراهي جمعي از مستندسازان برگزار شد. اشكان خطيبي، بازيگر سينما، تلويزيون و تئاتر همزمان به دو زبان فارسي و انگليسي اجراي اختتاميه رويداد را برعهده داشت.
تقدير و نكوداشت از 19 مستندساز خطه آذربايجان شرقي با اهداي تنديس بلورين جشنواره، لوح تقدير و سكه بهار آزادي بخش ابتدايي اين مراسم بود.
از پركاران اين دوره از جشنواره بايد از مصطفي رزاق كريمي ياد كرد. اين مستندساز پيشكسوت تبريزي با سه فيلم «بانو قدس ايران»، «پرواز هدهد» و «خاطراتي براي تمام فصول» شركت كرده بود. ابراهيم حاتمي‌كيا با اهداي نشان فيروزه سينماحقيقت، لوح تقدير و پنج سكه بهار آزادي، از مصطفي رزاق كريمي تقدير كرد.
حاتمي‌كيا كه به سينماي مستند و فيلم مستند علاقه‌مند است درباره اين سينما گفت: «من براي سينماي مستند بسيار ارزش قايل هستم و آن را مادر سينماي داستاني مي‌دانم.»
حاتمي كيا درباره رفاقتش با رزاق كريمي گفت: «من آقا مصطفي را از وين مي‌شناسم و با اينكه اصرار دارد شبيه خارجي‌ها باشد و گاهي من از دستش عصباني مي‌شوم. اما او انسان بسيار نازنيني است. دوستي ما از وين و با فيلم «از كرخه تا راين» شروع شد و با خاكستر سبز هم ادامه پيدا كرد. امروز كه فيلم «بانو قدس ايران» را از ايشان ديدم بسيار خوشحال شدم و گريه كردم چرا كه هم از ساخت چنين مستندي خوشحال شدم و هم ديدم چقدر براي ساخت اينگونه مستندها دير شده است.»
او مصطفي رزاق كريمي را مرد محرمي دانست كه سال‌هاست آرزوي ساخت فيلم جانبازان شيميايي را دارد: «هنوز جايگاه مصطفي (رزاق كريمي) در سينماي مستند كشف و ديده نشده و اميدوارم او كه درد معاش هم ندارد اين فيلم را بسازد. هر جا كه نام جنگ و صلح و آسيب‌هاي جنگ باشد نام او مي‌درخشد. »
مستند «بانو قدس ايران» يكي از فيل م‌هاي پرمخاطب جشنواره بود كه جوايزي هم به خودش اختصاص داد. رزاق كريمي درباره اين اثرش گفت: «به ساخت فيلم «بانو قدس ايران» مي‌بالم چرا كه اداي ديني به حضرت امام (ره) و خانواده ايشان بود. زماني كه امام (ره) در تبعيد و عراق بودند ما به همراه پدرم به خدمت ايشان رفتيم. نوجوان بودم و هميشه آرزو مي‌كردم يك بار ديگر اين مرد بزرگ را ببينيم كه هرگز محقق نشد. زماني كه پيشنهاد ساخت اين فيلم مطرح شد، نگران بودم به اين خاطر كه وارد شدن به اندروني امام(ره) سخت بود.»
او در ادامه گفت: «من هميشه بعد از تمام شدن كارهايم از آنها ناراضي هستم و فكر مي‌كنم بايد تكميل‌تر شوند. مطمئنم بعد از اين هم از تهيه‌كننده اجازه خواهم گرفت تا اندكي، به اندازه يك دقيقه به فيلم اضافه كنم تا تكميل‌تر شود. اما مطمئنم با يك فيلم تمام ناگفته‌ها درباره امام(ره) و همسرشان گفته نخواهد شد. اميدوارم فيلم‌هاي بيشتري در اين باره ساخته شود تا ارتباط نسل جوان با اين شخصيت‌ها قطع نشود. »
همچنين يكي ديگر از بخش‌هاي اين مراسم اهداي نشان فيروزه سينماحقيقت، لوح تقدير و پنج سكه بهار آزادي به «سعادتعلي سعيدپور»، مستندساز باتجربه تبريزي بود.
فيلم‌هاي «در جست‌وجوي فريده» به كارگرداني آزاده موسوي و كوروش عطايي و «زناني با گوشواره‌هاي باروتي» ساخته رضا فرهمند و همچنين «بانو قدس ايران» به كارگرداني مصطفي رزاق كريمي از جمله فيلم‌هاي بخش ملي اين دوره از جشنوار بودند كه بيشترين جوايز به آنها اختصاص يافت.
فيلم «در جست‌وجوي فريده» توانست در بخش‌هاي هنر و تجربه، بهترين تدوين بهترين موسيقي و جايزه وي‍ژه دبير بدرخشد. فيلم «زناني با گوشواره‌هاي باروتي» نيز جوايز بخش‌هاي بهترين فيلم مستند بلند كارگرداني و بهترين صداي بخش ملي، بهترين فيلم مستند بلند كارگرداني جايزه شهيد آويني، بهترين فيلم بلند بخش بين‌الملل را دريافت كرد.
«بانو قدس ايران» جوايز بهترين فيلم بخش ملي و جايزه وي‍ژه هيات داوران جايزه شهيد آويني را به خود اختصاص داد.
در ادامه نظر دو مستند ساز را در مورد چگونگي و كيفيت اين دوره جشنواره جويا شديم كه مي‌خوانيد:
سينماي مستند جسور و آزادانه است
هادي آفريده
جشنواره سينما حقيقت با آن رويكردي كه پنج سال پيش داشت فاصله زيادي گرفته است. بعد از روي كار آمدن دولت آقاي روحاني جشنواره از سياست‌هاي دولت قبلي نجات پيدا كرد. بايد گفت در ابتدا اين جشنواره در ابعاد كلان بين‌المللي برگزار مي‌شد و در بخش ملي اعتبار خوبي كسب كرده بود، تنوع ژانرها و گونه‌ها و عقايد و نظرات يكي از اعتبارات جشنواره حقيقت بود. اما به مرور اين آرا و عقايد و تنوع نظرات جاي خود را از دست دادند و جشنواره در انتخاب فيلم‌ها بسيار محتاط و محافظه‌كارانه برگزار شد. اين روند باعث شد كه با آن چيزي كه ما پنج سال پيش شاهد بوديم فاصله زيادي داشته باشد.
نكته‌اي‌كه مي‌خواهم بگويم به مرحله انتخاب فيلم‌ها برمي‌گردد. سال به سال در انتخاب فيلم‌ها سخت‌گيري بيشتري مي‌شود و حتي فيلم‌هايي كه انتخاب مي‌شوند، مجددا وارد مرحله انتخاب ديگري مي‌شوند. به نظر من اين براي جشنواره‌اي با اين بودجه عظيم و چهره خوب بين‌المللي كه دارد حرفه‌اي نيست.
يادمان باشد جشنواره سينما حقيقت در جذب چهره‌هاي درجه يك بين‌المللي و داورهاي خوب موفق بوده است. مرور آثار بين‌المللي درخشاني رادر سه چهار دوره اخير داشتيم اگرچه جشنواره در بخش بين‌الملل همچنان قدرتمندانه ظاهر مي‌شود.
اما به نظرم اين رويداد در چند سال گذشته در بخش ملي بسيار محافظه‌كارانه و با احتياط شده كه اين با ذات سينما حقيقت در تضاد است. در گروه داوري افرادي انتخاب مي‌شوند كه آوانگارد نيستند و با عقايد و ژانرهاي جديد مستند‌سازي فاصله دارند.
از آنجايي‌كه در جشنواره فيلم كوتاه تهران جزو هيات انتخاب بخش فيلم‌هاي مستند بودم. بسياري از فيلم‌هاي مستند امسال را ديدم، به نظر من تمام ارگان‌هاي دولتي كه وظيفه توليد فيلم مستند دارند؛ اما بسيار دست به عصا و محتاطانه عمل مي‌كنند.
فيلم‌هاي مستندي هم كه در جشنواره‌هاي مختلف مي‌درخشند بيشتر توليدات فردي آدم‌هاست وبيشتر قائم به ذات افراد است. متاسفانه دولت با وجود رديف بودجه‌اي كه دريافت مي‌كند و شوراي توليدي كه در زمينه فيلم مستند دارد، در بخش توليدات ضعيف عمل مي‌كند. نتيجه‌اش هم اين مي‌شود كه ما در برگزاري جشنواره محتاطانه عمل مي‌كنيم. اين در حالي است كه سينماي مستند احتياط نمي‌خواهد. سينماي مستند جسور و آزادانه است در حالي كه اين جسارت از سينماي مستند ما گرفته شده و توليدات ما بسيار كم مايه شده‌اند. به ياد دارم در دوراني كه امير تاجيك مديريت شبكه مستند را برعهده داشت، با اينكه تلويزيون با مميزي همراه است اما ما توليدات بسيار درخشاني در دوره ايشان در تلويزيون شاهد بوديم.
اميد به قول مساعد وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي
محسن خان جهاني
به نظر من جشنواره سينما حقيقت امسال فاقد فيلم‌هاي جسورانه با سوژه‌هاي گرم بود و مهم‌ترين دليل اين مساله به نبود تهيه‌كننده خصوصي است و به اعتقاد من تا وقتي كه تهيه‌كننده خصوصي مسووليت توليد فيلم‌هاي مستند را بر عهده نگيرد وضعيت به همين گونه است. فيلم‌ها بيشتر توسط سازمان‌ها و ارگان‌هاي دولت با خواسته‌ها و اهدافي كه دارند توليد مي‌شوند و چنين توليداتي معمولا خلاقيت را از فيلمسازان دريغ مي‌كنند و ما هر ساله شاهد فيلم‌هاي ساده‌تر و بي‌خاصيت و بي‌دردسرتر خواهيم بود و به مرور ديگر شاهد حضور فيلم‌هايي كه مشكلات جامعه را روايت كرده و اتفاقاتي را گوشزد مي‌كند نخواهيم بود.
طي دوره‌هاي مختلفي كه جشنواره سينما حقيقت برگزار مي‌شد همواره حضور داشتم و امسال نخستين سالي بود كه به عنوان تماشاگر فيلم‌ها در جشنواره حضور پيدا مي‌كردم. نكات مهم اين دوره به بخش فيلم‌هاي سياسي برمي‌گشت كه موفق عمل نكرد چرا بايد فيلمسازي كه براي فيلمش زحمت كشيده و سوژه مهم سياسي را انتخاب كرده از جشنواره حذف شود؟ معتقدم در اين بخش سليقه‌اي عمل شده اگر قرار باشد جشنواره‌اي ملاحظات سياسي را رعايت كند كه اين به جشنواره‌اي معمولي تبديل مي‌شود. همه افتخار ما اين است كه جشنواره سينما حقيقت از ساير جشنواره‌ها سطح كيفيتش بالاتر است چون نوع فيلم‌هايش اين را ثابت كرده است.
وزير ارشاد در اين جشنواره قول دادند كه به زودي با مستندسازان ديدار داشته باشند. اميدوارم به وعده خود عمل كنند. چون سينماي مستند نيازمند يك اتفاق جدي است. درست است كه جشنواره نيازمند نيروهاي جوان است اما امسال جاي بسياري از بزرگان سينماي مستند خالي بود.