گروه اقتصادي
يكي مي‌گفت صدا و سيما دير اقدام كرد و ديگري از جامعه جهاني براي نجات پاره تن‌شان استمداد مي‌طلبيد، يكي چين را مقصر مي‌دانست و آن ديگري از دير اقدام كردن دولتمردان گله‌مند بود؛ هر چي بود؛ «ناگهان چقدر زود دير شد.»
حوالي ظهر ديروز بود كه انتظارهاي بيهوده براي نجات جان سرنشينان نفتكش «سانچي» به پايان رسيد؛ 9 روز انتظار براي نجات جان 32 خدمه نفتكش كه از آن به عنوان يكي از سرحال‌ترين نفتكش‌هاي شركت ملي نفتكش ايران نام برده مي‌شد به پايان رسيد و ساعت حدود 12 به وقت ايران خبر آمد كه نفتكش «سانچي» در آب‌هاي اوكيناواي ژاپن غرق شد.
محمد راستاد، مديرعامل سازمان بنادر و دريانوردي ساعت 11 و 30 دقيقه ديروز درگذشت 29 خدمه ديگر نفتكش سانچي را تاييد كرد و اين يعني اينكه ديگر اميدي نيست؛ اميدي كه از همان روزهاي نخست حادثه به اذعان فرمانده چيني عمليات اطفاي نفتكش سانچي وجود نداشت. «بنابر شواهد و قراين موجود خدمه نفتكش «سانچي» در ساعت اوليه حادثه، به دليل انتشار گازهاي سمي و شدت انفجار، جان باخته‌اند. » اما چرا مديران شركت ملي نفتكش ايران تلاش داشتند اين موضوع را از خانواده‌ها پنهان دارند؟ آيا بهتر نبود از همان روز نخست آنها را در جريان فراز و فرودهاي حضور در نفتكش قرار مي‌دادند تا اينگونه چشم انتظار و بيقرار نباشند؟
تكاوران دست خالي بازگشتند
12 تكاور نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران شامگاه شنبه به شانگهاي رسيدند؛ اما خيلي دير بود. اين را خانواده‌هاي دريانوردان ايراني مي‌گويند كه در 9 روز گذشته يك چشم‌شان اشك بود و چشم ديگرشان خون. مي‌گفتند كه چين اهمال مي‌كند اما دير توجه كردند به اين خواسته‌شان. هادي حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دريانوردي اما شامگاه جمعه بالاخره اعلام كرد «تيم تجسس و نجات ايران عازم چين خواهد شد تا پس از پايين آمدن دماي كشتي براي تجسس مفقودين وارد سانچي شوند.» صبح شنبه (23 دي‌ماه) تكاوران نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران عازم محل حادثه شدند. اما بدون بالگرد و فقط با يك تندرو. علي ربيعي، نماينده ويژه رييس‌جمهوري اما در بهت و حيرت مجري شبكه خبر كه چرا تيم تجسس نجات ايران به جاي بالگرد با قايق تندرو به محل اعزام شد و آيا اين موضوع عمليات را به تاخير نمي‌اندازد، اظهار كرده بود: «آنها دليل فني آوردند كه نمي‌توان بالگرد به محل حادثه فرستاد چون حدود 250 مايل تا محل حادثه فاصله است و بالگرد بايد در اين فاصله سه بار سوختگيري كند.» آيا اين دليل قانع‌كننده است؟
خورشيد شنبه كه درچين غروب كرد همانند روزهاي ديگر دستور توقف عمليات اطفاي حريق صادر شد و اين توقف پايان «سانچي» بود. با اينكه تكاوران صبح يكشنبه به محل وقوع حادثه رسيدند تا آماده هر گونه عمليات باشند اما آتش چنان زبانه كشيده بود كه ياراي نزديك شدن به آن نبود. آتش‌خوارها هم از نفتكش فاصله گرفتند، درجه به 900 رسيده بود و اين يعني پايان.
كشتي سانچي، يك كشتي سوئزمكس 158 هزار تني است كه از سوي صنايع سنگين هيونداي سامهو كره جنوبي در سال 2008 ساخته شده و يكي از بهترين‌هاي ناوگان شركت ملي نفتكش ايران محسوب مي‌شده است.
محيط زيست؛ اولويت نخست، نجات خدمه؛ دوم
«سانچي» در مقابل چشمان منتظر ميليون‌ها ايراني غرق شد، چون براي فرمانده عمليات، اطفاي حريق يعني حفظ محيط زيست چين و جلوگيري از آلودگي آن، اولويت داشت. چون آنها ترجيح مي‌دادند نفتكش بسوزد و دود شود تا ميعانات گازي و سوخت كشتي وارد دريا نشود، چون نجات جان خدمه براي آنها اولويت نداشت. البته جلوگيري از نشت سوخت كشتي به دريا تصميم درستي بود اما كاش براي پيدا كردن مفقودان نفتكش هم تصميم درستي گرفته بودند؟
گروه «صلح سبز در شرق آسيا» در بيانيه‌اي كه روز سه‌شنبه در اختيار خبرگزاري فرانسه گذاشته بود، نوشته بود: «با توجه به آتش سوزي در كشتي سانچي، انتظار مي‌رود بيشتر نفت آن بسوزد و وارد دريا نشود. با اين حال اگر كشتي پيش از سوختن نفت غرق شود، فرآيند پاكسازي بسيار سخت خواهد بود.»
وزارت خارجه چين هم روز دوشنبه در بيانيه‌اي گفت كه كشتي‌هاي پاكسازي براي جلوگيري از «يك فاجعه دوم» به محل اعزام شده‌اند.
چرا به خانواده‌ها راست نگفتيد
علي ربيعي كه از سوي رييس‌جمهوري به عنوان مسوول كميته ويژه رسيدگي به سانچي انتخاب شد، مي‌گويد: «تمام تلاش‌مان را مي‌كنيم تا پيكرخدمه را از نفتكش غرق شده بيرون بياوريم» يا مي‌گويد «از روز اول چيني‌ها به ما اعلام كردند كه از نظر آنان هيچ‌كدام از خدمه كشتي زنده نيستند اما ما با كورسوي اميد عازم چين شديم و از هيچ اقدامي دريغ نكرديم.»
حالا هم كه فرمانده چيني عمليات اطفاي نفتكش سانچي مي‌گويد با توجه به عمق آب و همچنين وضعيت نامشخص اجساد، دستيابي به پيكرهاي خدمه بعد از غرق شدن كامل كشتي، وجود ندارد. باز ربيعي اصرار داشت بگويد مي‌توان آنها را پيدا كرد. به گفته يكي از بازماندگان، خانواده‌هاي بازماندگان نفتكش نياز به قهرمان ندارند آنان خود قهرمانند كه در كنار مرداني اينچنيني زندگي كردند. كاش از همان روز نخست به خانواده خدمه نفتكش گفته بوديد كه فرمانده چيني چه گفته و آنها را چشم به راه نمي‌گذاشتيد. كاش مديرعامل نفتكش نمي‌گفت يكي از قايق‌هاي نجات از كشتي سانچي جدا شده است و آنها را اينگونه اميدوار نمي‌كرد تا امروز از درد مويه كنند.
علل تصادم نفتكش تحت مديريت ايران با فله‌بر هنگ‌كنگ بهتر است هر‌چه سريع‌تر مشخص شود. اين فقط خواسته خانواده بازماندگان سانچي نيست اين خواست يك ملت است كه ديروز را آرام نگرفت. بايد مشخص شود چرا سرنشينان چيني فله‌بر هنگ‌كنگي نجات پيدا كردند و سرنوشت دريانوردان ايراني به آب و آتش سپرده شد. بايد مشخص شود چرا آنها اجازه ندادند مسوولان و كارشناسان ايراني با كاپيتان و خدمه نفتكش هنك‌كنگي گفت‌وگو كنند. بايد يك ملت را قانع كنند كه چرا از تيم تجسس و نجات چين در فرصتي كه پيش آمد كه به روي نفتكش بروند تنها 4 نفر رفتند و بگويند چرا اجازه حضور ديگر امدادگران را به اطفاي حريق سانچي دير صادر كردند.
بايد درباره اين ابهام كه تيم نجات چين فقط به نيت جعبه‌سياه رفته بود، پاسخ دهند. بايد... و ده‌ها بايد ديگر كه آنها بايد پاسخ دهند.
دي‌ماه پرحادثه
نمي‌خواهيم به دي ماه پرحادثه عادت كنيم. 30 دي‌ماه پارسال و فداكاري 16 آتش‌نشان هنوز از خاطرمان پاك نشده است كه حال 32 خدمه نفتكش «سانچي».
خانواده‌ها چه كردند؟
خبر كوتاه و در عين حال دردناك بود «سانچي غرق شد.» آخرين اميدهاي خانواده‌هايي كه هشت شبانه‌روز چشم به مونيتور سالن كنفرانس شركت ملي نفتكش دوخته بودند هم بر باد رفت. خانواده‌هاي دريانوردان هر‌كدام در كناري در حال دعا بودند، كه خبر جديد صداي ناله و شيون را بر سكوت سالن كنفرانس شركت ملي نفتكش مستولي كرد.
خبرهاي بعد يكي بعد از ديگري مي‌رسد. سانچي در حال غرق شدن است و ديگر اميدي به دسترسي به داخل نفتكش ايراني نيست. از گوشه سالن صداي جيغ و شيون مادري بر‌مي‌خيزد و از كناري ديگر، پدري كه تاكنون اميد داشت دوباره فرزندش را ببيند روي زمين مي‌افتد. تصاويري كه طي هشت روز پيش بارها ديده شده، سالن كنفرانس شركت ملي نفتكش ديگر آرام نمي‌گيرد. خبرهاي جديد از چين همه اميدها را نا‌اميد مي‌كند. حالا ديگر مسوولان هم بي‌پرده‌تر از قبل در مورد اين حادثه صحبت مي‌كنند. چيني‌ها كه همچنان در مظان اتهام كم‌كاري در مواجهه با خاموش كردن سانچي هستند با مسوولان ايراني جلسه مي‌گذارند.
حالا زماني است كه علي ربيعي، وزير كار و مسوول كميته بررسي حادثه نفتكش در نامه‌اي كه به رييس‌جمهور مي‌نويسد به موضوعي اشاره مي‌كند كه كمي اميد‌دادن‌ها به خانواده‌هاي اين دريانوردان طي هفته گذشته را زير سوال مي‌برد. وي در نامه‌اش به رييس‌جمهور ضمن در‌خواست براي اعلام عزاي عمومي در پي اين حادثه اعلام كرده است كه«خدمه نفتكش سانچي در ساعت اوليه سانحه فوت كرده بودند. مطابق شواهد به‌دست‌آمده در محل و نظريه قاطع مقامات چيني و كارشناسان ايراني در حوزه نفت و گاز سازمان بنادر و دريانوردي، انفجار به اين وسعت و حجم آتش و نيز گازهاي سمي متصاعد‌شده منجر به فوت خدمه قهرمان اقتصاد مقاومتي در ساعت اوليه حادثه شده است. تلاش‌هاي طاقت‌فرسا براي اطفاي حريق و انتقال پيكرهاي مطهر نيز ميسر نشد.»
كم‌كاري چيني‌ها
طي روزهاي گذشته و در پي حادثه سانچي اخبار بسياري در مورد اين نفتكش منتشر شده است اما وجه اشتراك برخي خبرهاي منتشر شده در خصوص سانچي به تعلل چيني‌ها در اطفاي حريق باز مي‌گردد؛ موضوعي كه برخي فعالان محيط زيستي آن را به مسائل زيست محيطي انتشار مواد نفتي در دريا مرتبط مي‌كنند و برخي ديگر به مسائل مالي در خصوص هزينه‌هاي اطفا و حتي نحوه برخورد كشتي باربري چيني با سانچي مرتبط مي‌دانند.
موضوعي كه چيني‌ها سعي دارند آن را تكذيب كرده و با دفاع از خود اعلام كنند كه تعللي در اطفاي حريق سانچي انجام نداده‌اند.
اما بر اساس گزارش‌هاي موجود از عمليات اطفايي كه از چند ساعت بعد از برخورد كش تي باري چيني با سانچي روي داده است، نشان مي‌دهد كه در روزهاي گذشته بارها چيني‌ها عمليات اطفا را متوقف كردند و آتشخوارهاي چيني در كنار سانچي متوقف شده‌اند و تيم عملياتي چين به بهانه‌هاي مختلف اعم از احتمال بروز انفجار جديد و انتشار گازهاي سمي، از نزديك شدن
به نفتكش براي مهار كامل آتش آن جلوگيري كرده‌اند.
البته مجموعه واكنش‌هاي چيني‌ها موجب شد تا شركت ملي نفتكش با ژاپني‌ها وارد مذاكره شده و از آنها استمداد بخواهد و 3 روز بعد از حادثه ژاپني‌ها با ايراني‌ها به توافق رسيدند و بعد از 5 روز تجهيزات ژاپني به محل حادثه رسيد.
اما همكاري ژاپني‌ها هم تحت لواي مديريت عمليات چيني‌ها به نتيجه نرسيد و در نهايت شنبه‌شب چيني‌ها دستور توقف عمليات خنك‌سازي سطح نفتكش را كه براي جلوگيري از تسري آتش انجام مي‌شد، صادر كردند.
چيني‌ها دليل توقف خنك‌سازي كشتي نفتكش را بدي آب‌وهوا و وزش باد عنوان كردند اما به‌نظر مي‌رسد همين توقف عمليات، موجب رسيدن آتش به مخازن سمت چپ كشتي و انفجارهاي شديد ديروز صبح شد كه در نهايت پس از چند ساعت به غرق شدن كامل نفتكش ايراني انجاميد. (تسنيم)
مجموعه تصميم‌گيري‌ها در خصوص اهمال چيني‌ها در اطفاي حريق، كار را به جايي رساند كه حتي نمايندگان مجلس قصد دارند موضوع تعلل چيني‌ها را به صحن سبز‌رنگ مجلس بكشانند تا حداقل مسوولان چيني پاسخي روشن‌تر در خصوص برخي تصميم‌هاي‌شان در مورد اطفا اعلان كنند.
دليل فني ماندگاري آتش
موضوعي كه باز هم مسائل زيست محيطي را در تعلل چيني‌ها دخيل مي‌كند و عدم انتشار فرآورده‌هاي نفتي كه ظاهرا از نوع بسيار سبك و و احتمالا پروپان و بوتان و بنزين بوده است كه به‌شدت اشتعالزا، سمي و فرار است؛ آلودگي‌اي كه اين آب‌ها ايجاد مي‌كنند بسيار خطرناك‌تر از نفت خام است و اگر اين كشتي در ابتدا غرق مي‌شد اين مواد به تدريج در آب حل مي‌شدند و آلودگي كرونيك خيلي بزرگي ايجاد مي‌كرد كه مي‌توانست تا سال‌ها ماهيان و پلانكتون‌هاي منطقه تاثير بگذارد. موضوعي كه باز هم تعلل چيني‌ها در اطفا را كمي پوشش مي‌دهد اما هنوز چيني‌ها حاضر نشده‌اند در اين مورد اظهارنظر كنند.
البته كارشناسان نفتي وجود همين مواد اشتعالزا را دليلي بر فوت سرنشينان سانچي در همان ساعات اوليه و انفجار نخست مي‌دانند و دو راه كار را براي موارد مشابه ذكر مي‌كنند و اعلام مي‌كنند كه: «در چنين مواردي دو راهكار وجود دارد يكي اطفاي حريق و يدك‌كش كردن كشتي تا ساحل و ديگري اطفاي سطحي آتش و تخليه محموله كه در مورد سانچي هيچ‌يك از اين
دو راهكار امكان‌پذير نبود و شايد بهترين كار اين بود كه اجازه دهند نفتكش همچنان در آتش بسوزد.
چرا كه خاموش شدن اين آتش باعث افزايش غلظت بخارات گازي در اطراف كشتي شده و انفجار مجددي رخ مي‌دهد. ماجرايي كه چندين بار در مورد سانچي رخ داد.»
اين موضوع حتي موجب شده تا فعالان نفتي بخش دريا معتقد باشند كه تعلل چيني‌ها براي كنترل اطفاي آتش به همين خاطر روي داده است تا با ادامه آتش از انتشار بيشتر مواد در آب و انفجارهاي بيشتر كاسته شود. ماجرايي كه از روز دوم اميد به زنده ماندن سرنشينان را به صفر رسانده و حتي ورود به كشتي و خروج جعبه سياه را نيز در همين راستا ارزيابي مي‌كنند.
خسارت وارده
مي‌گويند سانچي توسط يك شركت كره‌اي بيمه شده بود و ۷۰ درصد بيمه پرسنل و كشتي نيز توسط بيمه‌هاي خارجي و ۳۰ درصد آن توسط بيمه‌هاي ملت و البرز پرداخت خواهد شد.
سيروس كيان‌ارثي، مديرعامل شركت ملي نفتكش زماني كه در مورد اين نفتكش صحبت مي‌كند، تاكيد دارد كه: «محموله نفتكش ايراني كه متعلق به شركت ملي نفت ايران بوده توسط شركت هانووا توتال كره بيمه شده بود. هزينه محموله بر عهده ايران نيست، هزينه خسارت وارد شده به كشتي هم بعد از بررسي و مشخص شدن نوع خسارت اعلام مي‌شود.»
طبق گزارش‌ها ارزش كشتي سانچي 32 ميليون دلار بوده كه توسط بيمه البرز بيمه شده بود و سقف تعهدات اين شركت براي پرداخت خسارت ۶ ميليون و ۴۰۰ هزار دلار است.
به گفته احمدصفرزاده، معاون فني شركت بيمه البرز از سهم ۲۰درصدي بيمه البرز در پوشش بيمه‌اي اين نفتكش، ۱۵ درصد به صورت اتكايي اجباري نزد بيمه مركزي قرار داشته ضمن آنكه بخشي نيز به صورت اتكايي داخلي و خارجي بين شركت‌هاي بيمه توزيع شده است.
شركت بيمه ملت نيز در اطلاعيه‌اي آمادگي خود را براي پرداخت خسارت ناشي از اين حادثه به بيمه‌گزار اعلام و تاكيد كرد: پس از تكميل گزارش ارزيابي خسارت در اسرع وقت به تعهدات بيمه‌گري خود عمل خواهد كرد.
نفتكش ياد شده طبق اعلام وزارت نفت در اجاره شركت «هانووا توتال» كره‌جنوبي بود و محموله اين شركت را به مقصد كره‌جنوبي حمل مي‌كرد كه ارزش آن حدود ۶۰ ميليون دلار برآورد شده است و البته اين محموله تحت پوشش بيمه‌اي كلوپ‌هاي بين‌المللي (P&I) قرار دارد.
چه كسي مقصر است؟
در حالي كه هنوز اطلاعات جعبه سياه نفتكش سانچي كه به پاناما ارسال شده است، منتشر نشده اما از همان ساعات ابتداي انتشار خبر برخورد كشتي باري چيني و نفتكش ايراني رايزني‌ها براي مقصر اصلي ادامه دارد. هرچند كه انتشار انيميشني از سوي صدا و سيما براي نحوه برخورد دو كشتي موجب شده تا برخي رسانه‌هاي خارجي آن را سندي بر مقصر جلوه دادن سانچي بدانند اما اكبر جبل‌عاملي، مدير فني و عمليات ناوگان شركت ملي نفتكش ايران در همان روزهاي نخست بعد از حادثه در مورد نحوه برخورد دو كشتي گفته است: «تصادم به سمت راست كشتي بوده و حدس مي‌زنيم كشتي باربري چيني به مخازن چهار و پنج نفتكش برخورد كرده كه آسيب شديدي به آن وارد كرده است. شدت حادثه در حدي است كه با وجود دوجداره‌بودن نفتكش، جداره اصلي كه جداره تانك‌هاي آب موازنه است آسيب‌ديده و ضربه به مخازن محموله وارد شده است.»
سرنوشت كشتي باربر چيني
جبل‌عاملي با بيان اينكه كشتي باربري چيني كه با نفتكش ايراني تصادف كرده به شانگهاي رفته و خسارت زياد نديده است گفته است: «اين كشتي چندان آسيب نديده و قرار است نمايندگان شركت ملي نفتكش در شانگهاي از كشتي بازديد كنند. همين‌طور بازرس‌ها و نمايندگان بيمه نيز بازديد كرده و مركز پژوهشي مهندسي دريا (VDR) آن را چك خواهند كرد.»
حادثه مشابه
طبق گزارشي كه رويترز منتشر كرده است اين دومين بار در سال‌هاي اخير است كه يك كشتي تحت اداره شركت ملي نفتكش ايران تصادف مي‌كند و پيش از اين هم يك ابرنفتكش ايراني در اوت سال ۲۰۱۶ با يك كشتي كانتينري در تنگه سنگاپور برخورد كرد اما اين حادثه هيچ تلفات انساني و آلودگي به همراه نداشت.
سكانس اول
شانزدهم دي‌ماه كشتي نفتكش ايراني در آب‌هاي بين چين و ژاپن در نزديكي شانگهاي به دنبال برخورد يك كشتي باربري چيني آتش گرفت. اين حادثه كه در ساعت 8 شب به وقت محلي روي داده است موجب ناپديد شدن 32 سرنشين اين نفتكش شد. ارزش يك ميليون ميعانات گازي اين كشتي كه به مقصد كره در حال حركت بود 60 ميليون دلار تخمين زده شده است.
سكانس دوم
«بنابر شواهد و قراين موجود خدمه نفتكش «سانچي» در ساعت اوليه حادثه، به دليل انتشار گازهاي سمي و شدت انفجار، جان باخته‌اند. » اما چرا مديران شركت ملي نفتكش ايران تلاش داشتند اين موضوع را از خانواده‌ها پنهان دارند؟ آيا بهتر نبود از همان روز نخست آنها را در جريان فراز و فرودهاي حضور در نفتكش قرار مي‌دادند تا اينگونه چشم انتظار بيقرار نباشند؟
سكانس سوم
چرا تيم تجسس نجات ايران به جاي بالگرد با قايق تندرو به محل اعزام شد و آيا موضوع عمليات را به تاخير نمي‌اندازد، اظهار كرده بود: «آنها دليل فني آوردند كه نمي‌توان بالگرد به محل حادثه فرستاد چون حدود 250 مايل تا محل حادثه فاصله است و بالگرد بايد در اين فاصله سه بار سوختگيري كند.» آيا اين دليل قانع‌كننده است؟
سكانس چهارم
وجه اشتراك برخي خبرهاي منتشر شده در خصوص سانچي به تعلل چيني‌ها در اطفاي حريق باز مي‌گردد؛ موضوعي كه برخي فعالان محيط زيستي آن را به مسائل زيست محيطي انتشار مواد نفتي در دريا مرتبط مي‌كنند و برخي ديگر به مسائل مالي در خصوص هزينه‌هاي اطفا و حتي نحوه برخورد كشتي باربري چيني با سانچي مرتبط مي‌دانند.
سكانس پنجم
انفجارهاي متعدد باعث شعله‌ورتر شدن آتش چندروزه در كشتي نفتكش ايراني شد. تصاوير ارسالي از رسيدن آتش به مخازن سمت چپ و شعله‌ور شدن آتش در كشتي سانچي حكايت دارد. گزارش‌ها حاكي است، علاوه بر آتش، دود وسيعي منطقه را فرا گرفته و در شعاع بزرگي آتش روي آب موجب كند شدن فعاليت امدادگران شده است.
سكانس ششم
خبر كوتاه و در عين حال دردناك بود «سانچي غرق شد.» آخرين اميدهاي خانواده‌هايي كه هشت شبانه‌روز چشم به مونيتور سالن كنفرانس شركت ملي نفتكش دوخته بودند هم بر باد رفت. خانواده‌هاي دريانوردان هر‌كدام در كناري در حال دعا بودند، كه خبر جديد صداي ناله و شيون را بر سكوت سالن كنفرانس شركت ملي نفتكش مستولي كرد.
سكانس آخر
حوالي ظهر ديروز بود كه انتظارهاي بيهوده براي نجات جان سرنشينان نفتكش «سانچي» به پايان رسيد؛ 9 روز انتظار براي نجات جان 32 خدمه نفتكش كه از آن به عنوان يكي از سرحال‌ترين نفتكش‌هاي شركت ملي نفتكش ايران نام برده مي‌شد به پايان رسيد و ساعت حدود 12 به وقت ايران خبر آمد كه نفتكش «سانچي» در آب‌هاي اوكيناواي ژاپن غرق شد.