تداوم حضور نظامي امريكا در سوريه

در شرايطي كه قرار است به زودي دور جديدي از مذاكرات ژنو و نيز كنفرانس گفت‌وگو در مورد آينده سوريه در سوچي برگزار شود، امريكا لايه جديدي بر بحران سوريه و مشكلات خاورميانه افزوده است. تيلرسون، وزير خارجه امريكا، چهارشنبه گذشته طي يك سخنراني كليدي در دانشگاه استنفورد از استراتژي جديد دولت ترامپ در سوريه و ادامه حضور نظامي امريكا در آن كشور براي پيشبرد اين استراتژي سخن گفت. به گفته او اين استراتژي پنج هدف را دنبال مي‌كند كه عبارتند از: جلوگيري از سر برآوردن دوباره داعش و القاعده در سوريه، حل بحران سياسي در سوريه بر اساس قطعنامه 2254 شوراي امنيت و ايجاد يك رهبري بعد از بشار اسد، كاهش نفوذ ايران در سوريه و جلوگيري از ايجاد كريدور ايران- لبنان، بازگشت آوارگان و اطمينان از عاري بودن سوريه از سلاح كشتار جمعي. وي در اين سخنراني كه گوياي چرخش تمركز امريكا در سوريه از داعش بر ايران بود، از ايران به عنوان «تهديد استراتژيك» اصلي عليه منافع امريكا سخن گفت، مقابله با نقش فزاينده ايران را يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي دوره پسا داعش دانست و مدعي شد كه ايران با حضور در سوريه در موقعيت قوي‌تري براي حمله به منافع امريكا و نيروها و متحدانش در منطقه قرار دارد. وي افزود امريكا اشتباه خروج از عراق در 2011 را كه موجب ايجاد خلأ و شكل‌گيري داعش شد، تكرار نخواهد كرد. با توجه به اهميت اين موضوع در سياست داخلي امريكا، وي حاشيه مانور چنداني براي دولت ترامپ در آينده باقي نگذاشت. نكته مهم ديگر در سخنراني تيلرسون، اعلام عدم كمك به بازسازي در مناطق تحت كنترل بشار اسد بود. وي مدعي شد كه اتحاديه اروپا و متحدان منطقه‌اي نيز همين سياست را دارند و از ديگران هم خواست سياست مشابهي را دنبال كنند. پيش از اين سخنراني، مقامات امريكايي ايجاد يك «نيروي مرزي» مركب از جنگجويان «نيروي دموكراتيك سوريه» را كه عمدتا مركب از نيروهاي كرد سوريه است، اعلام كرده‌بودند. به گفته سخنگوي فرماندهي امريكا در بغداد اين نيروي مرزي فعلا مركب از 15 هزار نفر از حدود 40 هزار نفر موجود خواهد بود. به گفته وي وظيفه اين نيرو كه با جذب نفرات بيشتر تا حدود 30 هزار نفر تقويت خواهد شد، دفاع از منطقه شمال شرقي سوريه است و امريكا براي حداقل دو سال متعهد به دفاع از آن خواهد بود. منطقه مورد نظر حدود 25 درصد از قلمرو سوريه را تشكيل مي‌دهد و واقع در شرق رود فرات تا مرز عراق است. بخش اعظم ذخاير نفت و گاز و نيز سد اصلي توليد برق سوريه در اين منطقه قرار دارد. كردهاي سوريه كه از جمله يك برنامه درسي به زبان كردي را در مدارس منطقه به اجرا گذاشته‌اند، مدعي‌اند كه جدايي طلب نيستند و مايلند بخشي خودمختار از جمهوري فدرال سوريه باشند. البته واكنش بسيار تند تركيه موجب شد تا بعدا تيلرسون در پي نشستي با وزير خارجه تركيه در ونكوور اظهارات قبلي مقامات امريكايي را تصحيح كند و از جمله عبارت «نيروي مرزي» را نادرست بداند. وي گفت امريكا تنها به نيروهاي محلي براي حفظ امنيت مناطق آزاده شده از تسلط داعش كمك خواهد كرد. اين اصلاحات البته تغيير عمده‌اي در اصل موضوع ايجاد نكرد. اين تحول را كه مي‌تواند به معني تشديد تنش با ايران، ايجاد يك اقليم كردي جديد در منطقه و... دانست، مي‌توان نقطه عطفي در تحولات منطقه به شمار آورد. اين سياست امريكا مورد مخالفت شديد روسيه، سوريه، ايران و تركيه و حتي شمار زيادي ازمخالفان دولت سوريه قرار دارد.  واكنش عملي تركيه تاكنون محدود به تهديد منطقه كردنشين عفرين در شمال غرب سوريه بوده كه بزرگ‌ترين نقطه ضعف كردهاي سوريه است؛ چرا كه از منطقه اصلي كردها جدا است و چون داعش هيچگاه در آن حضور نداشته است، امريكا خود را متعهد به دفاع از آن نمي‌داند. سوال اين است كه در برابر اين مخالفت‌ها آيا نيروي حدودا 2000 نفره امريكا در شمال شرق سوريه كافي است، يا به زودي تقويت آن در دستور كار قرار خواهد گرفت، همان طور كه قبلا امريكا در عراق و افغانستان چنين كرده است. صرفنظر از اينكه امريكا علاقه‌اي به ايجاد يك موجوديت كرد در سوريه دارد يا خير، مساله اين است كه حمايت‌هاي جاري زيرساخت‌هايي را در منطقه ايجاد مي‌كند كه برچيدن آنها در آينده بسيار دشوار خواهد بود. كردهاي سوري نيز به علت عدم اطمينان از تداوم حمايت امريكا به نحو آشكارتري در حال كار كردن با روس‌ها هم هستند و از اين طريق توانسته‌اند اهرم‌هايي در برابر تركيه و امريكا به وجود آورند و همزمان پلي را براي آشتي مجدد با دمشق در صورت لزوم حفظ كنند. آنها همچنين تلاش زيادي براي دادن اطمينان به طرف‌هاي داخلي و منطقه‌اي انجام مي‌دهند. صرفنظر از اينكه آينده منطقه كردنشين سوريه چه خواهد شد، مساله اين است كه با اعلام سياست ماجراجويانه جديد امريكا، بر ابهامات و مخاطرات در سوريه و در منطقه افزوده شده است.