امريكا، عربستان سعودي جديد؟

رقابت بر سر توليد نفت در حال تبديل شدن به نبرد جدي است كه روز به روز به آن نزديك‌تر مي‌شويم. به گزارش موسسه تحقيقاتي بروكينگز، در گزارشي كه آژانس بين‌المللي انرژي در ماه ژانويه منتشر كرد طبق پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته امريكا در حال رشد انفجاري توليد نفت است تا بتواند جلوي افزايش قيمت نفت را بگيرد. فاتح بيرول مدير آژانس بين‌المللي انرژي (IEA) در سفري كه به امريكا داشت در جلسات خود با مقام‌هاي اين كشور دريافته بود كه ايالات متحده قصد دارد رهبري و كنترل نفت و گاز جهان را در چند دهه آينده به طور كامل در دست گيرد. توليد نفت ايالات متحده در سال 2018 روزانه به بيش از 10ميليون بشكه رسيده است كه با اين شرايط اكنون امريكا توليد خود را بيشتر از عربستان كرده و در جايگاه دوم بزرگ‌ترين توليد‌كننده نفت جهان قرار دارد و تنها اندكي از روسيه كه در جايگاه اول اين رده‌بندي قرار گرفته فاصله دارد.
نشريه بروكينگز در اين زمينه سوالي را مطرح كرده مبني بر اينكه آيا ايالات متحده نقش عربستان سعودي را در بازار نفت بازي مي‌كند؟ اين سوال جالبي است به خصوص اينكه دولت فعلي امريكا علاقه زيادي به تسلط بر مساله انرژي دارد. اما پاسخ اين است كه هيچ صنعتي در امريكا نقش مشابه عربستان سعودي را در بازار نفت ايفا نمي‌كند هرچند كه امريكا بخواهد توليد نفت خود را افزايش دهد. براي درك اين موضوع مي‌توان رويدادهاي بازار نفت را نيز مورد بررسي قرار داد.
پس از آنكه قيمت نفت در سال 2014 به بيش از 110 دلار در هر بشكه رسيد، در اوايل سال 2016 به ناگاه به قيمت 30دلار سقوط كرد. از همين رو براي مقابله با كاهش قيمت نفت روسيه به همراه اعضاي اوپك به اين نتيجه رسيدند توليد و ذخاير خود را كاهش دهند. از آن زمان به تدريج قيمت نفت افزايش پيدا كرده است. عربستان سعودي نيز بيشترين بخش از كاهش توليد را برعهده گرفته و در روز 486هزار بشكه از توليد خود را كاهش داد. از زمان كاهش توليد، قيمت نفت تقريبا 25دلار براي هر بشكه افزايش يافته است.
اين نتيجه يك موفقيت براي اوپك محسوب مي‌شود. اما با توجه به تغييرات در بازار جهاني نفت بهاي تمام شده اوپك موقتي خواهد بود. نفت شيل كه بر رشد توليد نفت امريكا به‌شدت اثرگذار بود بسيار سريع مي‌تواند به نسبت توليد نفت و گاز سنتي رشد داشته باشد و نفت مورد نياز امريكا را نيز تا حدودي تامين كند. از همين رو توليد نفت شيل به ايالات متحده اين اجازه را مي‌دهد تا بتواند در برابر نوسان قيمت نفت اوپك كه در سال گذشته رخ داد، پاسخگو باشد. از همين رو افزايش توليد شديد ايالات متحده در مقابله با كاهش توليد نفت اوپك است. در واقع آژانس بين‌المللي انرژي پيش‌بيني مي‌كند كه افزايش توليد امريكا در سال 2018 به تنهايي بتواند نفت اوپك را تحت تاثير خود قرار دهد.
افزايش سريع توليد نفت ايالات متحده از اوپك اين اتحاديه را در موقعيت دشواري قرار داده است. اوپك توانايي خود را براي متوقف ساختن كاهش توليد اعضاي خود نشان داده است. افزايش توليد امريكا و سهم نفت اين كشور در بازار موجب شده تا افزايش قيمت نفت را تحت تاثير قرار دهد.
در حال حاضر بازي با توليد نفت تبديل به يك شطرنج پيچيده شده است و مشخص نيست كه امريكا تا چه حد توانايي اين را داشته باشد كه با اين شيوه بازار را كنترل كند. اكثر كارشناسان موافقند كه جهان در طول دو دهه آينده با افزايش تقاضا روبرو خواهد شد اما در اين ميان حفظ سهم بازار در اين دگرگوني مهم‌تر از گذشته است. اوپك هرچند بتواند در نبرد براي افزايش قيمت نفت موفق عمل كند اما به نظر مي‌رسد كه جنگ برسر افزايش سهم خود در بازار را از دست بدهند.
در حال حاضر واقعيت اين است كه ايالات متحده به يك توليد‌كننده مهم نفت تبديل شده است و چشم‌انداز بازار جهاني نفت را تغيير داده است. به خصوص اينكه امريكا اين توانايي را به دست آورده كه مي‌تواند پاسخگوي تغيير قيمت‌ها نيز باشد. اما تفاوت عمده ميان صنايع نفتي ايالات متحده و عربستان وجود دارد؛ به اين معني كه امريكا نمي‌تواند نقش عربستان را در بازارهاي جهاني ايفا كند، گرچه انتظار مي‌رود عربستان سعودي بار ديگر از لحاظ حجم توليد پيشي بگيرد.
از سوي ديگر نفت عربستان توسط يك نهاد واحد به نام آرامكو توليد مي‌شود كه متعلق به دولت عربستان سعودي است. در اين چارچوب تنها در اين شركت انگيزه يك سود ثابت وجود ندارد بلكه سياست‌هاي داخلي در عربستان مي‌تواند بر مديريت شركت تاثيرگذار باشد. هرچند عربستان قصد دارد پنج درصد از سهام آرامكو را در بازار بورس به فروش برساند اما ساختار اساسي تصميم‌گيري اين شركت كماكان تحت كنترل دولت خواهد بود.
اين در حالي است كه صنعت نفت ايالات متحده از ده‌ها شركت تشكيل شده كه تصميم‌هاي آنها بر اساس نحوه سرمايه‌گذاري، تصميم‌گيري‌هاي فردي و موقعيت‌هاي مالي و اشتياق براي ريسك گرفته مي‌شود. از طرفي صنعت نفت ايالات متحده هرگز به عنوان عامل مديريت بازار و افزايش قيمت‌ها عمل نخواهد كرد. در واقع چنين رفتاري غيرقانوني است. اما اين دقيقا همان كاري است كه عربستان سعودي و ساير اعضاي اوپك در حال انجام آن هستند و هدف اوپك همين است.
نكته‌اي كه در اين بين هست، اينكه همه توليد‌كنندگان خصوصي در ايالات متحده در بازار به دنبال خريدار هستند به اين معني كه آنها توانايي زيادي بر تاثيرگذاري بر قيمت‌هاي جهاني بازار نفت ندارند. اما عربستان سعودي به وسيله آرامكو به اندازه كافي بزرگ است تا در قيمت‌ها نفوذ داشته باشد.
اما در اين بين بايد توجه داشت كه سبك امريكايي‌ها با اعضاي اوپك بسيار متفاوت است. آنها اگر بتوانند سهم خود از بازار را حتي در كوتاه‌مدت افزايش دهند مي‌توانند در مدتي كه رشد بالاي توليد نفت را در اختيار دارند بر مبناي سياست تجارت آزاد و رقابتي گوي سبقت را از اعضاي اوپك در بازار بربايند و حداقل براي چند سال آنها را با زحمت جدي مواجه كنند، زيرا همين تفاوت سبك باعث مي‌شود با ورود امريكايي‌ها به بازار نفت بخواهند براي افزايش فروش وارد حتي بازارهاي اعضاي اوپك شوند. از همين رو تفاوت سبك فروش و تجارت امريكايي‌ها با اعضاي اوپك و حتي عربستان سعودي را نبايد فراموش كرد موضوعي كه در آينده مي‌توان آن را به خوبي مشاهده كرد. از طرفي ديگر با توجه به سياست امريكا مبني بر چرخش به شرق قصد دارد با افزايش توليد نفت وابستگي خود به نفت خاورميانه را كم كند و همين موضوع از اهميت اين منطقه براي امريكا كم مي‌كند و راحت‌تر مي‌تواند سياست‌هاي آينده خود را دنبال كند.