بازي با آتش

هفت سال پس از آغاز بحران در سوريه نه تنها از شدت تنش و حجم خونريزي در اين كشور كاسته نمي‌شود بلكه نام سوريه هر روز به مناسبت تنش جديدي در صدر اخبار قرار مي‌گيرد. غوطه شرقي در 48 ساعت گذشته دوباره خبرساز شده و نام اين منطقه در حومه دمشق كه گفته مي‌شود آخرين منطقه تحت كنترل شورشيان در نزديكي پايتخت سوريه است در كنار نام عفرين قرار گرفته است. دولت سوريه از يك سو و بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي از سوي ديگر بر حجم فعاليت‌هاي خود در سوريه افزوده‌اند و به نظر مي‌رسد كه همزمان با عزم دولت براي يكسره كردن ماجرا در اطراف دمشق، ديگران نيز برحجم تلاش‌ها براي بستن دامنه در حال توسعه پيروزي‌هاي ارتش افزوده‌اند. اخبار ضد و نقيض هم درباره تحولات در غوطه شرقي و هم درباره زنجيره رويدادها در عفرين در رسانه‌هاي متفاوت منتشر مي‌شود و اين در حالي است كه چهره‌اي مانند رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه نيز خيال محدودسازي دامنه عمليات شاخه زيتون در شمال سوريه را ندارد.

100 كشته در غوطه شرقي

خبرها از غوطه شرقي ضد و نقيض است. درحالي كه منابع غربي مانند گاردين و رويترز از حمله دولت به اين منطقه و كشته شدن حداقل 100 نفر خبر مي‌دهند، روس‌ها مي‌گويند كه درباره وضعيت اين منطقه اغراق مي‌شود. گروه ديده‌بان حقوق بشر سوريه كه به جريان معارضه وابسته است در گزارش‌هاي خود ادعا كرده كه در جريان حملات روز دوشنبه حداقل 100 غيرنظامي جان خود را از دست داده‌اند. در عكس‌هايي كه گاردين منتشر كرده اما تاييد صحت زماني و مكاني آن ممكن نيست كودكان بسياري با سر و صورت خونين در بيمارستان‌هاي باقي مانده در اين منطقه براي درمان ازدحام كرده‌اند. درحالي كه اين ناحيه از سال 2013 در اختيار نيروهاي معارضه و البته در محاصره دولت است، آخرين آمار از ساكنان آن 400 هزار نفر اعلام شده است. برخي منابع معارضه مي‌گويند كه ارتش سوريه پس از حملات هوايي به غوطه در چند ساعت آتي عمليات زميني خود به اين منطقه را آغاز خواهد كرد. گاردين به نقل از منابع محلي ادعا كرده كه ظرف 3 ماه گذشته، 700 نفر در غوطه شرقي كشته شده‌اند. يك پزشك مستقر در غوطه شرقي به گاردين گفت كه آنچه در اين ناحيه اتفاق مي‌افتد جنگ نيست بلكه كشتار دسته‌جمعي است. درحالي كه منابع محلي از استفاده از گازهاي شيميايي و بمب‌هاي خوشه‌اي در منطقه غوطه شرقي خبر مي‌دهند هنوز هيچ منبع مستقلي اين مساله را تاييد نكرده است.

چشم اميد عفرين به دولت سوريه

جدل ميان دمشق با تركيه و ديگر بازيگران منطقه‌اي دخيل در پرونده سوريه در ماجراي عفرين ادامه دارد. سرعت توافق‌هاي موجود درباره عفرين توان تحليل صحيح شرايط را تقليل داده است. در طول يك 24 ساعت ابتدا كردهاي متعلق به يگان‌هاي مدافع خلق از دعوت از ارتش سوريه براي حضور در عفرين و ادامه رايزني‌هاي با دمشق خبر مي‌دهند و همزمان چهره‌هاي سياسي دولت مانند فيصل مقداد نيز از اعزام نيروهاي ارتش به اين منطقه سخن مي‌گويند و سپس چهره‌اي مانند رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه پس از تماس تلفني با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور سوريه و حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران اعلام مي‌كند كه حضور ارتش سوريه در عفرين منتفي شده و ارتش تركيه طي چند روز آينده عفرين را به محاصره خود در‌خواهد آورد. اردوغان براي چندمين بار با بيان اينكه تركيه با كساني كه امنيت داخلي و خارجي اين كشور را تهديد كنند، مقابله خواهد كرد، گفت كه نيروي زميني ارتش تركيه در چند روز آتي پيشروي سريعي خواهد داشت. اين سخنان اردوغان در حالي مطرح شده كه مشخص نيست در گفت‌وگوهاي تلفني وي با روساي جمهور ايران و روسيه چه گذشته كه مساله اعزام نيروهاي ارتش سوريه به عفرين منتفي شده يا حداقل رييس‌جمهور تركيه با استناد به اين گفت‌وگوها اين حضور را منتفي مي‌داند. با وجود اين اظهارات اردوغان، عصر روز گذشته برخي از منابع محلي و همچنين تلويزيون رسمي سوريه خبر از ورود نيروهاي مردمي مورد حمايت ارتش به عفرين دادند كه گفته مي‌شود تنها چندساعت پس از ورود، هدف حملات هوايي و توپخانه‌اي ارتش تركيه قرار گرفتند. تلويزيون رسمي سوريه عصر روز گذشته تصاويري از كاروان نيروهاي مورد حمايت ارتش سوريه را در حال ورود به عفرين نشان داد. خبرنگار تلويزيون سوريه هنگام پخش اين تصاوير اعلام كرد كه نيروهاي مورد حمايت دولت براي كمك به كردهاي سوريه كه در معرض حملات تركيه قرار گرفته‌اند، وارد اين كشور شده‌اند. اين نيروها كه پرچم‌هاي سوريه را بر خودروهاي خود نصب كرده بودند سلاح‌هاي‌شان را به حالت رقص در هوا مي‌چرخاندند و شعار مي‌دادند: همه براي سوريه واحد. يكي از اين نيروها در گفت‌وگو با تلويزيون سوريه گفت: آمده‌ايم به مردم عفرين بگوييم كه همه سوري‌ها با هم متحد هستند. پيش از اين خبرگزاري رويترز به نقل از سخنگوي «يگان‎هاي مدافع خلق» كرد سوريه اعلام كرده بود كه اين نيرو از ارتش سوريه دعوت كرده تا در عفرين مستقر شود. با اين وجود چند منبع خبري سوري وجود هرگونه توافق ميان دمشق با يگان‌هاي مدافع خلق براي استقرار ارتش در عفرين را تكذيب كرده‌اند و تاكيد دارند كه گفت‌وگوهاي دو طرف در اين باره در حد رايزني بوده است. در حالي كه تركيه به كمك نيروهاي ارتش آزاد سوريه از تاريخ 20 ژانويه عمليات شاخه زيتون در عفرين را آغاز كرده‌اند اما اين عمليات هم با پيشروي‌هاي اندك جلو مي‌رود و هم بر حجم تلفات انساني تركيه افزوده شده است. در حالي كه اردوغان مي‌گويد مساله استقرار نيروهاي ارتش سوريه در عفرين پس از تماس تلفني وي با پوتين و روحاني منتفي شده است اما سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه روز گذشته تاكيد كرد كه مساله عفرين بايد در گفت‌وگوهاي مستقيم آنكارا – دمشق ميان دو طرف حل‌و‌فصل شود. در صورت تداوم ورود نيروهاي ارتش سوريه يا نيروهاي وابسته به آنها به عفرين، پيش‌بيني مي‌شود كه درگيري ميان آنكارا و دمشق در شمال سوريه آغاز و گسترش پيدا كند.

امريكا، دشمن مشترك

مقابله با تثبيت حضور امريكا در سوريه و تجهيز كردها يا هر گروه ديگري در خاك اين كشور به هدف مشترك ايران، روسيه و تركيه بدل شده است. رجب طيب اردوغان كه چند روز قبل در آنكارا ميزبان ركس تيلرسون، وزير خارجه ايالات متحده بود در بخش‌هايي از سخنان روز گذشته خود در پارلمان تركيه تاكيد كرد كه محاصره عفرين مانع رسيدن سلاح به يگان‌هاي كرد در عفرين از خارج مي‌شود و آنها را از فرصت ادامه مذاكرات با طرف‌هاي ديگر محروم خواهد كرد. وي همچنين به صراحت اعلام كرد كه تاكنون 5 هزار محموله سلاح‌هاي امريكايي به دست تروريست‌ها در شمال سوريه رسيده است. وي با وجود تمام انتقادهايي كه به حركت تركيه در شمال سوريه وارد است و حتي مقام‌هاي وزارت خارجه ايران نيز در موضع‌گيري‌هاي خود خواهان حفظ تماميت ارضي سوريه شده‌اند اعلام كرد كه عمليات شاخه زيتون متوقف نخواهد شد و تاكيد كرد كه تركيه هيچ گزينه‌اي به جز ادامه راه ندارد. رييس‌جمهور تركيه قريب به دو هفته پيش و اندكي پس از آغاز عمليات شاخه زيتون در شمال سوريه نيز ادعا كرده بود كه امريكا براي ايران و تركيه در اين منطقه از سوريه خواب‌هايي ديده است. روسيه كه به نظر مي‌رسد چراغ سبز اوليه به آنكارا براي آغاز عمليات شاخه زيتون را داده و همچنان هم مسووليت اصلي هماهنگي ميان آنكارا و دمشق را برعهده دارد نيز در چند روز گذشته علنا از نقش منفي امريكا در سوريه انتقاد كرده است. سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه با هشدار به واشنگتن مبني بر اينكه با آتش بازي نكند تاكيد كرد كه هدف امريكا از اقداماتش در سوريه چند تكه كردن اين كشور است. لاوروف اقدام‌هاي امريكا در مرز سوريه با عراق را سوء‌استفاده واشنگتن از كردها براي تضعيف تماميت ارضي سوريه خواند. رد پاي نگراني از تجزيه سوريه در سخنان حسن روحاني در تماس تلفني با رجب طيب اردوغان نيز هويدا بود. روحاني در اين تماس تلفني، مبارزه با تروريسم و عاري كردن سوريه از گروه‌هاي تروريستي و مقابله با رفتارهاي تجزيه‌طلبانه در منطقه را از اهداف مشترك ايران و تركيه عنوان كرد و گفت: امروز توطئه‌هاي تجزيه‌طلبانه و تلاش‌هايي براي استقرار دولت‌هاي دست نشانده در منطقه در حال وقوع است كه بايد با گسترش همه‌جانبه همكاري‌ها در‌راستاي رفع اين نگراني‌هاي امنيتي تلاش كنيم. ايران و تركيه اهداف مشتركي در زمينه مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي دنبال مي‌كنند و بايد با گسترش همكاري‌ها در راستاي اجراي توافق‌هاي آستانه تلاش كنيم.