بايدها و نبايدهاي خانه تئاتر
مجيد گياهچي
پس از قدرت يافتن خواست و توقع توجه به تشكيل جامعه مدني در ايران به عنوان آرزويي تاريخي و طولاني و پيروزي اين گفتمان در انتخابات 1376 از جمله اقداماتي كه با حمايت دولت اصلاحات به‌انجام رسيد تشكيل اصناف هنري و از جمله خانه تئاتر در سال 1378 بود.
هدف اصلي، شكل‌دهي جامعه مردم‌سالار با تشكيل و تقويت سازمان‌هايي مستقل از دولت، بود تا با ظهور و بروز قدرت اجتماعي در برابر قدرت سياسي و آمرانه، امكاني فراهم آيد تا مناسبات قدرت و اجتماع متوازن شده، ضمن طرح متمدنانه مطالبات تمام گروه‌هاي اجتماعي، هم‌زمان فرهنگ الزام به پاسخگويي تمامي دستگاه‌ها و ارايه اطلاعات شفاف، گسترش يافته، جامعه بر حاكميت و قدرت نظارت كند و توازن نيروهاي اجتماعي و سياسي، موجب اجماع، وحدت و مشاركت شده، مانع فساد در قدرت و حاكميت شود.
علاوه بر عوامل خارجي متعدد موثر بر موضوع، با تغييراتي كه در دولت به وجود آمد تمامي اصناف، كم و بيش دچار لطمه شدند و امكان رشد و تاثير متناسبي نيافتند. اما اين عدم‌توفيق گاه حتي بيش از عوامل خارجي منبعث از عوامل دروني و اختلافات ميان اعضا بود كه از يك‌طرف به‌واسطه ايجاد محدوديت در فعاليت‌ها و افزايش روزافزون تقاضاها گريزناپذير مي‌نمود و از سوي ديگر توسط برخي عوامل بيروني حتي ترغيب و تشويق شده، به آن دامن زده مي‌شد.
بنابراين تمامي تشكيلات صنفي با مشكلات و اختلافات عديده‌اي مواجه شده بوده و هستند و جدا از كساني كه حتي حاضر به عضويت در آنها نبوده يا از آنها منفك شده‌اند، حتي اكثريت اعضاي باقيمانده نيز از اين تشكل‌ها و دستاوردها و توفيقات‌شان اظهار رضايت نمي‌كنند كه خود دليل بسيار مهم ديگري براي عدم‌انسجام و تاثيرگذاري مناسب اين نوع تشكل‌هاست.
تمامي ناكامي‌ها موجب (و گاه بهانه‌اي) شده تا به‌رغم اعلام و اظهار تمايل دولت مبني بر استقبال از كاهش تصدي‌گري و واگذاري امور به تشكل‌هاي مردمي و صنفي (كه البته در ميزان صداقت در عملياتي كردن آن هم ترديدهايي وجود دارد)، خانه تئاتر نتواند شايستگي خود را اثبات و اعتماد مسوولان را جلب كند. همچنان‌كه در جلب اعتماد هنرمندان تئاتر (حتي اعضاي خانه) ناموفق بوده است.
هرچند اصلاحاتي در اين خانه در جريان است اما سرعت وقوع آن ابدا با توقعات جامعه تئاتر هماهنگ نيست و در صورتي‌كه با توجه به توفيقاتي نظير به سرانجام رسيدن ساختمان خانه و قرار گرفتن در رديف بودجه دولت، همچنين شرايط سياسي و فرهنگي امروز كشور كه امكان توفيق را به‌شدت افزايش داده است، اين خانه بتواند به سرعت نسبت به بازسازي و بازنگري جدي و اساسي در خود اهتمام ورزيده، تمامي بضاعت و توان تئاتر ايران با همه گرايش‌ها و نگاه‌هاي متفاوت موجود در آن را جذب و اعتماد بيشتري جلب كند، شايد توفيق بيابد تا با انجام اصلاحاتي انقلابي و شديد، خون و حياتي تازه و شايسته و لايق تئاتر ايران در رگ‌هاي متصلب اين خانه به‌جريان و سيلان بيندازد كه تحقق اين مهم در جامعه‌اي كه هنوز به‌شدت وابسته به هويت نمايندگي است با انتخابات هيات‌مديره مركزي خانه تئاتر در ارديبهشت ۱۳۹۷ گره خورده و اين انتخابات بيش از تمام رويدادهاي گذشته بر سرنوشت و آينده اين جوان بالغ 18 ساله، تاثيرگذار و تعيين‌كننده است.
چهره‌هاي شناخته‌شده تئاتر بايد با حضور خود حتي به‌شكل غيرفعال از خانه تئاتر حمايت كنند و خانه و جامعه تئاتر، حتي تمام افراد و گروه‌هايي كه در تلاش‌هايي ناموفق بارها سعي در ايجاد تشكيلاتي موازي كرده‌اند، بايد تلاش كنند از همين ظرفيت ممكن كه امكان بالقوه تغيير و تحول را هم دارد، بهره برده و در چارچوب قوانين موجود در آن تحول موردانتظار را دنبال و جست‌وجو كنند و با قدر دانستن اين فرصت استثنايي، اميدوارانه دست از تلاش بر ندارند تا همچنان‌كه تئاتر به هنري پيشرو و پيشتاز شهره است توفيق پيشتازانه آنان در دستيابي به يك انسجام و حاكميت اراده گروهي، هم سرآمد باشد.