روسيه قدرت نظامي‌اش را به رخ جهانيان كشيد
اسباب‌بازي‌هاي خطرناك پوتين
شهاب شهسواري
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، روز پنجشنبه از افزايش بي‌سابقه توان دفاعي و نظامي روسيه خبر داد و مجموعه‌اي جديد از سلاح‌هاي استراتژيك روسيه را معرفي كرد كه به گفته او مي‌تواند همه سامانه‌هاي دفاعي موجود در جهان را بي‌اثر كند. در سخنراني سالانه پوتين كه دو ساعت طول كشيد، همه مسائل جاري روسيه از بيمه‌هاي درماني گرفته تا برداشت محصولات كشاورزي در آن مورد اشاره قرار گرفت، اما جنجالي‌ترين بخش سخنان مربوط به قدرت نظامي روسيه بود. ولاديمير پوتين 17 روز پيش از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري كه پيش‌بيني مي‌شود به سادگي بتواند براي چهارمين دوره قدرت را در اختيار بگيرد، در سخنراني سالانه خود در برابر دوربين‌هاي تلويزيوني فرصت را غنيمت شمرد تا در برابر جهانيان قدرت نظامي كشورش را به رخ بكشد. پوتين در سخنراني سالانه خود در جمع قانونگذاران و نخبگان سياسي روسيه كه به صورت مستقيم از شبكه‌هاي تلويزيوني پخش مي‌شد خبر از توليد تازه‌ترين مجموعه از موشك‌هاي قاره‌پيما با قابليت حمل كلاهك‌هاي هسته‌اي داد كه با بردي بيشتر از هر موشك ديگر مي‌توانند هر نقطه‌اي از جهان را از خاك روسيه هدف بگيرند. او همچنين در مورد فناوري‌هاي تازه روسيه سخن گفت، موشك‌هاي هايپرسونيك كه با قدرت مانور بالا مي‌تواند از گزند همه فناوري‌هاي سامانه‌هاي ضد موشك كنوني جهان بگريزد و از زيردريايي‌هاي بدون سرنشين كه كشوري در جهان توانايي جلوگيري از مانور آنها را ندارد. پوتين در ميان سخنراني سالانه خود تصاوير شبيه‌سازي شده و ويدئوهايي از آزمايش فناوري‌هاي جديد نظامي روسيه بر صفحه نمايش عظيم نصب شده در محل سخنراني نمايش داد تا اثرگذاري سخنانش را افزايش دهد. در شرايطي كه حاضران در محل سخنراني چندين بار سخنراني پوتين را با كف زدن‌هاي ممتد خود قطع كردند، پوتين تاكيد كرد كه همه اين فناوري‌هاي جديد با وجود تبليغات منفي كشورهاي ديگر در مورد توانايي‌هاي نظامي روسيه به دست آمده است. پوتين تاكيد كرد: «من به همه كساني كه طي 15 سال گذشته رقابت تسليحاتي در جهان را دوباره بر افروختند و فكر مي‌كردند يكجانبه مي‌توانند روسيه را شكست دهند و تحريم‌هاي نامشروع براي جلوگيري از توسعه روسيه تصويب كردند، مي‌گويم كه شما در مهار روسيه شكست خورده‌ايد.» پوتين گفت: «غرب ما را ناديده مي‌گيرد، كسي به حرف ما گوش نمي‌دهد، خب! الان وقتش رسيده كه گوش دهيد. روسيه نيروي نظامي قدرتمندي دارد كه تضمين‌كننده صلح روي كره زمين است.» او در مورد فناوري جديد موشك‌هاي قاره‌پيماي روسيه گفت: «اين فناوري قدرتمند و مدرن است و سامانه‌هاي دفاعي در برابر آن بي‌اثر هستند، سامانه‌هاي ضد موشك در برابر اين موشك‌ها بلااستفاده هستند.» فناوري‌هاي معرفي شده توسط پوتين شامل موشك‌هاي قاره‌پيماي آوانگار كه مي‌توانند با سرعتي معادل 20 برابر سرعت صوت به سمت هدف حركت كنند، كينژال ديگر سامانه موشكي معرفي شده، يك موشك جديد روسي است كه به تازگي در جنوب روسيه نصب شده و مي‌تواند هدف‌هايي در فاصله 2000 كيلومتري را هدف قرار دهد. پوتين در اين سخنراني تاكيد كرد كه روسيه قصد ندارد آغاز‌كننده جنگي باشد و گفت: «ما نمي‌خواهيم چيزي را از كسي بگيريم، ما هر چيزي كه بخواهيم داريم. » اما در عين حال تهديد كرد: «حمله اتمي به روسيه يا هر يك از متحدانش، از نظر ما به عنوان حمله اتمي به خاك روسيه تلقي خواهد شد و بدون لحظه‌اي ترديد بدون توجه به عواقب به آن پاسخ عملي خواهيم داد.» او در عين حال تاكيد كرد: «راهبرد جديد هسته‌اي امريكا باعث نگراني در روسيه شده است.»
واكنش امريكا به نمايش قدرت پوتين
اولين واكنش‌هاي دولت امريكا به اظهارات پوتين در سخنراني سالانه‌اش، توامان بدبينانه و ستيزه‌جويانه بود. به گزارش سي‌ان‌ان هتر نائورت، سخنگوي وزارت خارجه امريكا در واكنش به سخنراني پوتين گفت آنچه نمايش داده‌شد يك «ويدئوي مبتذل» بود كه «اعتقاد ما مسوولانه نيست.» سارا هاكبي سندرز، سخنگوي كاخ سفيد نيز در واكنش به اظهارات پوتين گفت: «رييس‌جمهور پوتين، چيزي را كه دولت امريكا از ابتدا مي‌دانست و روسيه تكذيب مي‌كرد عاقبت تاييد كرد. روسيه در حال توسعه سامانه‌هاي سلاح بي‌ثبات‌كننده‌اي در طول يك دهه گذشته بود كه نقض تعهدهاي اين كشور در پيمان‌هاي دو كشور است. » سارا هاكبي سندرز، در عين حال ادعا كرد: «قدرت نظامي ايالات متحده امريكا هرگز كمتر از هيچ كشور ديگري نخواهد بود و با بودجه 700 ميليارد دلاري سال جاري، ارتش ما از هر زمان ديگري قوي‌تر خواهد بود. » كارولين دورميني، تحليلگر موسسه كاتو در يادداشتي براي خبرگزاري رويترز مي‌نويسد: «نبايد بدون در اختيار داشتن جزييات فني و دقيق بر اساس يك ويديوي بي‌كيفيت در سخنراني سالانه ولاديمير پوتين، واكنش نشان داد. اما به هر تقدير اين سخنان مي‌تواند روابط بسيار پيچيده و رو به فروپاشي مسكو و واشنگتن را بدتر از گذشته كند. » اين تحليلگر امريكايي مي‌نويسد: «بازدارندگي هسته‌اي ايالات متحده امريكا، كاملا در جاي خودش قرار دارد. اما حقيقت اين است كه انگيزه اصلي اين بازدارندگي اين است كه هيچگاه چنين سلاح‌هايي در ميدان نبرد استفاده نشوند، سياستگذاران امريكايي بايد اين انگيزه بنيادين را در همه تصميمات‌شان به ياد داشته‌باشند. » دورميني تاكيد مي‌كند: «به ويژه با توجه به تمام اختلاف نظرهايي كه در مورد برنامه هسته‌اي ديگر كشورها وجود دارد، امريكا نبايد اجازه دهد كه تلاش‌ها براي عدم اشاعه نابود شوند. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، دايما از توافق هسته‌اي ايران انتقاد مي‌كند و رويكرد ستيزه‌جويانه‌اي در برابر كره شمالي گرفته است. چنين لاف‌زني‌هايي خطرناك است و ورود به يك رويارويي جديد به خصوص با از بين رفتن توافق هسته‌اي نيواستارت بين امريكا و روسيه، بسيار خطرناك است. »
ريسك فروپاشي پيمان‌هاي تسليحاتي
ادعاي كاخ سفيد در مورد زير پا گذاشتن تعهدات روسيه در پيمان‌هاي مرتبط با كنترل تسليحات، با واكنش كاخ كرملين مواجه شد. به گزارش رويترز، ديميتري پسكف، سخنگوي كاخ رياست‌جمهوري روسيه در واكنش به ادعاي سخنگوي كاخ سفيد در مورد نقض تعهدات روسيه در پيمان‌هاي كنترل تسليحات گفت: «روسيه هيچ پيماني را نقض نكرده است و به هيچ‌وجه قصد ندارد يك مسابقه تسليحاتي جديد در جهان ايجاد كند. » فيليپ بريدوال، ژنرال امريكايي و فرمانده پيشين نيروهاي ناتو در اروپا به مجله تايم مي‌گويد: «احتمال اينكه همه‌چيز از كنترل خارج شود، هر روز بيشتر و بيشتر مي‌شود. ما در دوراني زندگي مي‌كنيم كه از دوران جنگ سرد بسيار پيچيده‌تر است. خطر رويارويي تصادفي و برخوردهاي بالقوه از هر زمان ديگري بيشتر است. با اين وجود به جاي اينكه توانايي ارتباط خودمان را با روسيه افزايش دهيم؛ با دستان خودمان آن را از بين مي‌بريم. » اشاره بريدوال، به دوراني است كه شوروي و امريكا در اوج رويارويي‌هاي‌شان در جنگ سرد پيمان‌هايي براي تماس مستمر و بدون توقف با يكديگر داشتند تا از رويارويي احتمالي جلوگيري كنند. بسياري از اين پيمان‌ها از جمله پيمان نيروهاي مسلح متعارف در اروپا، پيمان پيشگيري از احتمال رويارويي بر فراز و درون آب‌هاي آزاد و توافق منع فعاليت‌هاي خطرناك نظامي، از پيمان‌هاي دو ابرقدرت در دوران جنگ سرد بودند كه ديگر معتبر نيستند.
در عين حال، مسكو و واشنگتن طي يك دهه گذشته به صورت مستمر يكديگر را به نقض تعهدات‌شان در پيمان‌هاي جاري از جمله پيمان INF يا نيروهاي ميان‌برد هسته‌اي و پيمان نيواستارت يا توافق كاهش توانايي هسته‌اي و جلوگيري از توسعه سلاح‌هاي جديد، متهم مي‌كنند تا جايي كه اين دو پيمان مهم ميان دو ابرقدرت گذشته در لبه پرتگاه سقوط قرار گرفته‌اند. همزمان كنگره ايالات متحده از سال 2014 و بعد از ضميمه شدن شبه‌جزيره كريمه به خاك روسيه، قوانيني تصويب كرده است كه بر اساس آن محدوديت‌هايي براي وزارت دفاع امريكا در تماس و همكاري با روسيه ايجاد مي‌كند و با افشاي احتمال دخالت روسيه در انتخابات 2016 امريكا، كنگره به‌شدت نسبت به گذشته در مورد تماس‌هاي جاري ميان دولت امريكا با دولت روسيه حساس‌تر شده است.