اين روزها با همسو شدن دولت و شهرداري، موضوع احياي بافت فرسوده و نوسازي آن دوباره با شكلي جديد مطرح شده است. اين‌بار قرار است بافت فرسوده كه احياي 20 ساله آن به دلايل مختلف چندان موفق نبوده است، در قالب طرحي با عنوان طرح «مسكن اميد» دوباره بازسازي و احيا شود؛ طرحي كه قرار است براساس آن دولت و شهرداري با مشاركت انبوه‌سازان و بلندمرتبه‌سازان، اجرايي شود. به بيان ساده قرار است دولت و شهرداري با فراهم آوردن زيرساخت‌ها، بخشودگي مواردي مانند هزينه صدور پروانه يا هزينه‌هاي زيرساختي آب و برق و... پيمانكاران را ترغيب به ورود به مساله بافت فرسوده تهران كنند. اما شباهت اين طرح به طرح مسكن «مهر» و همچنين تجربه ناموفق احياي بافت‌هاي فرسوده و مسكن مهر، باز هم اين سوال را مطرح مي‌كند كه نكند اين‌بار هم طرح مسكني كه حداقل در عنوانش، «اميد» را تداعي مي‌كند، دوباره با شكست مواجه شود؟
جلسه‌اي با حضور اكبر تركان، مشاور رييس‌جمهور در امور هماهنگي نوسازي بافت‌هاي فرسوده و ناپايدار شهري، رييس سازمان نوسازي شهر تهران و همچنين معاون شهرسازي شهرداري تهران و البته بيش از 90 انبوه‌ساز بزرگ كشور برگزار شد تا نمايندگان دولت و شهرداري به سوالات و ابهامات انبوه‌سازان پاسخ دهند.دغدغه‌هايي كه مي‌توان به آن از پاشنه‌هاي آشيل اين طرح ياد كرد.گرچه نماينده دولت تلاش مي‌كرد تا به ابهامات حاضران پاسخ دهد، ولي به نظر مي‌رسيد كه پيمانكاران بزرگ كشور چندان از پاسخ‌ها قانع نشده بودند چرا كه در نهايت نيز مقرر شد تا كميته‌اي متشكل از نمايندگان انبوه‌سازان حاضر در جلسه تشكيل شود تا با نمايندگان دولت مذاكراتي را داشته باشند و ابعاد مختلف اين طرح را بررسي كنند. البته انبوه‌سازاني كه بيشتر، همان پيمانكاران مسكن مهر بودند كه نتوانسته بودند اين طرح را به درستي از آب و گل درآورند.
مسكن «مهر» شماره 2؟
اولين سوالي كه در اين جلسه مطرح شد، مشابهت با طرح معروف «مسكن مهر» بود و اينكه چه تضميني وجود دارد كه اين طرح به سرنوشت مسكن مهر دچار نشود؟ اكبر تركان، مشاور رييس‌جمهور در امور هماهنگي نوسازي بافت‌هاي فرسوده و ناپايدار شهري اما اصرار داشت كه اين طرح نه‌تنها ماهيتا با طرح مسكن مهر تفاوت دارد كه حتي شيوه اجراي آن هم با طرح مسكن مهر متفاوت است. وي در اين زمينه گفت: اولا طرح در داخل خود شهر تهران اجرا مي‌شود نه در مناطق حاشيه‌اي زيرساخت‌هاي آن تمام شد. بنابراين شما ديگر نيازي به ايجاد زيرساخت براي آن نداريد، ثانيا، امروز شهرداري و دولت با يكديگر هم پيمان شده‌اند تا اين طرح را با مشاركت طرح خصوصي اجرا كنند و براي تحقق اين امر نيز برنامه‌ريزي مفصلي كرده‌اند. ثالثا در اين طرح دولت آماده است تا پيشنهادهاي منطقي پيمانكاران را بررسي كند و اگر مثلا آنها خواستند يك مركز تجاري يا ساختمان غيرمسكوني هم بسازند، اين امر ممكن خواهد بود.
وي افزود: در طرح مسكن اميد، شهرداري تهران به دنبال توسعه‌گر است و تفاوت اقدامات اين دوره با دوره‌هاي قبل در آن است كه پيش‌تر در شهرداري تهران كوشش‌هايي براي اصلاح بافت فرسوده شد كه در نهايت به نوسازي خانه‌هاي فرسوده ختم شد، بدون اينكه بافت محله تغيير كند و سرانه‌هاي فرهنگي_ اجتماعي مورد نياز محله تامين شود.
تركان در پاسخ به اين سوال كه چه تضميني وجود دارد كه مانند مسكن مهر، دولت اين‌بار هم زير تعهداتش نزند و پيمانكاران را در نيمه‌‌راه با تعهدات‌شان به مردم، رها نكند، گفت: شيوه كار در گذشته اين بود كه مردم را جمع مي‌كرديم و موافقت آنها را براي تجميع مي‌گرفتيم. در يك مورد به گفته مسوولان شهرداري 4 سال طول كشيد تا موافقت لازم كسب شد. در روش فعلي اما شهرداري يك عرصه آماده را ارايه مي‌كند و توسعه‌گر را براي مشاركت در ساخت فرا مي‌خواند.
مشاور رييس‌جمهور در امور هماهنگي نوسازي بافت‌هاي فرسوده و ناپايدار شهري ادامه داد: در اين روش صاحب زمين شهرداري است و توسعه‌گر نيز مسووليت ساخت را بر عهده مي‌گيرد. سهم هر يك از طرفين نيز به شكل 50–50تامين مي‌شود. در نهايت توسعه‌گر، سهم خود را آن طور كه دوست دارد، اداره مي‌كند و شهرداري نيز سهم خود را به ساكنان قطعه مجاور كه بافت فرسوده است، مي‌دهد و درمقابل عرصه آنها را دريافت مي‌كند. تركان با بيان اينكه ديدگاه اين طرح فقط توليد مسكن و انبوه‌سازي نيست، گفت: نگاه ما به تهران به منزله «خواب شهر» تمام فضايي كه از سوي شهرداري ارايه مي‌شود الزاما به واحدهاي مسكوني تبديل نمي‌شود چرا كه ما به دنبال محله‌سازي و افزايش سرانه‌هاي خدماتي هستيم. البته شايد در يك قطعه 2 هزار متري نتوان محله ساخت اما مي‌توان بخشي از نيازهاي مردم را
تامين كرد.
دولت يا شهرداري؟
يكي ديگر از سوالات حاضران به جايگاه دولت در اين طرح و نقش تصدي‌گري آن برمي‌گشت. اينكه در اين طرح بالاخره شهرداري همه كاره است يا دولت؟ تركان با ذكر اينكه اين دو نهاد دركنار هم كار خواهند كرد با بيان اين جمله طعنه‌دار كه اميدواريم در اينجا دولت نقش كارفرما را بر عهده نگيرد! گفت: براي انجام اين پروژه سازمان برنامه و بودجه يك هزار و 500 ميليارد تومان تعهد كرده است. اين به آن معناست كه دولت بايد معابر را بسازد و در اختيار شهروندان قرار دهد. اين اتفاق در نهايت از طريق شهرداري و با حمايت دولت انجام مي‌شود.
مشاور رييس‌جمهور در امور هماهنگي نوسازي بافت‌هاي فرسوده و ناپايدار شهري با تاكيد بر اصرار شخص رييس‌جمهور بر نهاونديان، مشاور اقتصادي او براي تعيين تكليف موضوع بافت فرسوده، عنوان كرد: به دنبال آن هستيم تا در شرايط فعلي كه دولت مصر به تعيين تكليف وضعيت بافت فرسوده است چارچوب مشخصي را تدوين كنيم و به هيات وزيران پيشنهاد دهيم. به عقيده من در شرايطي كه 11 ميليون نفر شامل 5 ‚ 1 (يك و نيم) ميليون دانش‌آموز در حاشيه شهرها زندگي مي‌كنند، ورود به موضوع بافت فرسوده بايد به طور جدي پيگيري شود.
در ادامه اين نشست مهدي حجت، معاون شهرسازي و معماري شهرداري تهران با بيان اينكه براي اولين‌بار است كه در مورد احياي بافت فرسوده شخص رييس‌جمهور با تمام ق وا وارد صحنه شده است، گفت: طبيعتا تجربه مسكن مهر موجب شد تا كارهايي كه نبايد انجام دهيم براي ما روشن شود و اين فرصت خوبي براي شهرداري تهران است. در اين طرح چه تضاميني براي بازگشت سرمايه انبوه‌سازان و سرمايه‌گذاران وجود دارد؟ سوالي كه هم مشاور رييس‌جمهور و هم رييس سازمان نوسازي شهر تهران درپاسخ به آن تاكيد مي‌كردند كه به جز تخفيف‌ها و تسهيلات ديگري كه وجود دارد تضمين ديگري در اين زمينه وجود ندارد. سيدرضا ميرصادقي، مديرعامل سازمان نوسازي شهر تهران درهمين زمينه با بيان اينكه تا امروزشهرداري تهران 15 زمين را براي واگذاري به سرمايه‌گذار در نظر گرفته است، گفت: روند كار به اينگونه است كه پس از ارايه زمين پروانه پايان كار، انتقال سند و كليه انشعابات به صورت رايگان ارايه مي‌شود و تمام تلاش ما اين است تا دولت وعده كاهش سود تسهيلات به 6 درصد را محقق كند.
اما آيا قرار است نوسازي بافت‌هاي فرسوده تهران و سرعت كار و وسعت آن، كيفيت ساخت وساز را فدا كند؟ مديرعامل سازمان نوسازي شهر تهران مدعي است كه قرار نيست چنين شود بلكه تاكيد كرد: اراضي متعلق به سازمان‌هاي دولتي همچون وزارت نيرو نيز در مرحله حقوقي براي نقل و انتقال هستند. ميرصادقي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود در خصوص سطح كيفي ساخت و سازهايي كه در طرح مسكن اميد انجام مي‌شود، گفت: سطح كيفي اين ساخت و سازها در حد سطح متوسط ساخت و ساز در شهر تهران مدنظر قرار گرفته است اما بي‌ترديد سرمايه‌گذاراني كه در ساخت و ساز خود كيفيت بهتري دارند قطعا از مقبوليت بيشتري برخوردار خواهند بود. وي ادامه داد: قراردادهاي ما با سرمايه‌گذار 18 تا 36 ماهه است و تمامي تعهدات دو طرف به‌طور كامل در قرارداد قيد مي‌شود. يكي از موارد مهم در قرارداد كيفيت كار و بحث زمان‌بندي است، به اين معني كه اگر هر مرحله بيش از 3 ماه به تاخير بيفتد، قرارداد به شكل خودبه‌خود فسخ مي‌شود.
با اين حال به نظر مي‌رسد هنوز هم ابهامات زيادي در مورد عملياتي شدن اين طرح وجود دارد؟ اينكه آيا براي اين طرح كه مسوولان آن مدعي نقش پررنگ «مردم» درآن هستند، پيوست‌هاي اجتماعي و فرهنگي لازم هم ديده شده يا خير؟ يا اينكه اين طرح چقدر با طرح تفصيلي تهران به عنوان اصلي‌ترين سند بالادستي شهرسازي پايتخت، وفادار و منطبق خواهد بود؟ و از همه مهم‌تر اينكه چه تصميني وجود دارد كه اين طرح نيز نيمه‌كاره رها نشود و دوباره در هزارتوي سياست و دادوستدهاي سياسي فراموش نشود. دغدغه‌اي كه تركان صادقانه در مورد آن گفت: من مي‌توانم به شما قول بدهم كه حداقل تا سال ديگر اتفاق خاصي براي اين طرح و تعهدات دولت و شهرداري به پيمانكاران نمي‌افتاد ولي بعد از آن... . ظريفي از حاضران به شوخي در پاسخ اين اظهارات تركان مي‌گفت: خب آقاي تركان درست مي‌گويند... چند روز ديگر سال تمام مي‌شود و وارد سال جديد مي‌شويم... منظور ايشان اين است كه تا دو هفته ديگر دولت زير قول و تعهداتش نخواهد زد.
اكبر تركان، مشاور رييس‌جمهور در امور هماهنگي نوسازي بافت‌هاي فرسوده: به دنبال آن هستيم تا در شرايط فعلي كه دولت مصر به تعيين تكليف وضعيت بافت فرسوده است چارچوب مشخصي را تدوين كنيم و به هيات وزيران پيشنهاد دهيم. به عقيده من در شرايطي كه 11 ميليون نفر شامل 5 ‚ 1 (يك و نيم) ميليون دانش‌آموز در حاشيه شهرها زندگي مي‌كنند، ورود به موضوع بافت فرسوده بايد به طور جدي پيگيري شود.
مهدي حجت، معاون شهرسازي و معماري شهرداري تهران: تجربه مسكن مهر موجب شد تا كارهايي كه نبايد انجام دهيم براي ما روشن شود و اين فرصت خوبي براي شهرداري تهران است.
ميرصادقي، مديرعامل سازمان نوسازي شهر تهران: قراردادهاي ما با سرمايه‌گذار 18 تا 36 ماهه است و تمامي تعهدات دو طرف به‌طور كامل در قرارداد قيد مي‌شود. يكي از موارد مهم در قرارداد كيفيت كار و بحث زمان‌بندي است، به اين معني كه اگر هر مرحله بيش از 3 ماه به تاخير بيفتد، قرارداد به شكل خودبه‌خود فسخ مي‌شود.