پاداش درختكاري
محمدتقي شريعتي
15 اسفند «روز درختكاري» است و به همين مناسبت هر سال سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري و شهرداري‌ها، هزاران نهال رايگان بين مردم توزيع و خودشان نيز نهالكاري مي‌كنند. ولي سوال اينجاست كه چه تعداد از اين نهال‌ها به خصوص آنها كه به مردم داده مي‌شود، نگهداري مي‌شود؟ چه تعداد از اين درختان كه ساليان متمادي كاشته شده است، وجود دارد؟ آيا تاكنون هزينه- فايده اين كار زيبا و نيك كه هيچ مخالفي هم ندارد، محاسبه شده است؟ آيا روش بهتري براي ترويج درختكاري وجود ندارد؟ نقش مردم و مشاركت آنها در كجاي اين فرآيند و چگونه تعريف شده است؟ در سال‌هاي اخير بازنگري محدودي صورت گرفته است ولي به نظر مي‌رسد كافي نيست. بحران‌هاي زيست‌محيطي مانند ريزگردها و آلودگي‌هاي شهري، جامعه شهري را بيشتر از گذشته به مسائل آب، خاك و گياه حساس كرده است.
آن هم به اين دليل كه در واقعيت زندگي‌شان آن را لمس مي‌كنند. ولي همه نگاه‌ها متوجه دولت است. در چنين فضايي آيا مي‌توان تغييري هرچند محدود را ايجاد كرد؟ تجربه «پاداش بهره‌وري درختكاري» در روستاي محمدآباد پسكوه قاين، نوآوري قابل تاملي است كه مي‌تواند الگو‌برداري شود. در يك روستاي كويري با مسائل متعدد زيست‌محيطي، هر كس مقابل خانه خود درخت كاشت و آن را نگهداري كرد، بعد از يكسال مبلغ كمي دريافت كرد، در سال بعد نصف آن مبلغ و در سال سوم نصف مبلغ سال دوم به شرط سبز ماندن درخت. هدف از اين كار بيشتر فرهنگ‌سازي بود كه با حمايت خيرين و همكاري اداره منابع طبيعي قاين و از مسير توانمندسازي توسط يك سازمان مردم نهاد محلي انجام شد. اثرات چشمگير اين كار در ابعاد ديگر زندگي مردم نيز آشكار شد. چهره خشك و كويري روستا نيز تغيير كرد كه در روحيه مردم نيز تاثيرگذار شد.
جالب آنكه مردم ابتكارات جالبي در نگهداري از درختان به‌كار گرفتند (براي جلوگيري از آسيب دام و انسان) كه گاهي هزينه آن از پاداش بيشتر بود. اين مشوق مي‌تواند مانند آنچه دكتر كهرم پيشنهاد داده به شكل ماليات و عوارض باشد. البته در شهرها مي‌توان سازوكارهاي متناسبي را به كار گرفت ولي مهم آنست كه نگرش ابزاري و مصرف‌كننده نهايي به مردم تغيير كند. اين مشوق اگر درست به‌كار گرفته شود، لازم نيست هر سال با هزينه سنگيني درختكاري شود. پيامدها و اثرات آن نيز ارزشمند است. هزينه- فايده اين روش با روش‌هاي پيشين نيز قابل مقايسه است.
بازنشسته جهاد كشاورزي