اقتصاد سياسي مطبوعات
و نياز به خواست سياسي براي حل آن
حسين افخمي
چرا مردم كشورهايي با شرايط مشابه ايران، با وجود فضاي مجازي هنوز هم روزنامه مي‌خوانند اما در ايران تيراژ روزنامه‌ها تا اين اندازه كاهش يافته است؟ تنها جوابي كه مي‌توان به اين موضوع داد اين است كه دولتي بودن مطبوعات و باور مردم به اينكه مطبوعات دولتي هستند، است. اين موضوع باعث شده كه مردم بين راديو، تلويزيون و مطبوعات تفاوتي قائل نمي‌شوند و فكر مي‌كنند زماني كه اخبار را در تلويزيون ديده‌اند لزومي ندارد روز بعد روزنامه بخرند و بخوانند. در فضاي مجازي هم خبر و اطلاعات توليد نمي‌شود، بيشتر اخبار ديگران به اشتراك گذاشته مي‌شود. در بيست و چند سال گذشته در هيچ كشوري تيراژ روزنامه‌ها تحت تاثير فضاي مجازي بيشتر از 20 درصد كاهش نيافته است. ريشه شرايطي كه امروز مطبوعات دارد، به اقتصاد سياسي برمي‌گردد. اقتصاد سياسي در مطبوعات هم به معناي دولتي بودن مطبوعات است. براي حل مشكل مطبوعات و بازگرداندن روزنامه به سبد كالاي مردم، سه راه داريم؛ يكي توسعه مطبوعات حزبي است. البته بايد احزاب بتوانند خودشان را نشان دهند. ما بايد ردپاي احزاب را هم در مجلس و رياست‌جمهوري ببينيم و هم در مطبوعات كه چنين چيزي نيست. در واقع بايد هم حزب و هم روزنامه حزبي نمود داشته باشند. دومين كار اين است كه مطبوعات تجاري هم بتوانند به موازات مطبوعات حزبي رشد كنند و مرحله سوم هم رسيدن به مطبوعات مستقل و تعطيلي صددرصدي مطبوعات دولتي است. اين اتفاق دويست سال پيش در اروپا افتاد. از 200 سال پيش به اين طرف در كشورهاي اروپايي ردپاي روزنامه دولتي ديده نمي‌شود. اما در كشور ما از ابتدا صنعت مطبوعات روزنامه‌ها دولتي بودند. وضعيت امروز روزنامه‌هاي دولتي ما هماني است كه روزنامه وقايع اتفاقيه در زمان اميركبير. هنوز هم صدرنشين مطبوعات دولتي هستند و مطبوعات خصوصي در سايه آنها نمي‌توانند مقاومت و رقابت كنند. حل اين مشكل عزمي راسخ مي‌خواهد و بايد تبديل به خواست سياسي چه در عرصه مجلس و چه در دولت و قوه مجريه شود كه هيچ‌وقت اين اتفاق نيفتاد. آيا تا به حال ديده شده كه كسي در شعار انتخاباتي‌اش بگويد مطبوعات را سر و سامان مي‌دهد؟ اگر روزي چنين اتفاق بيفتد و راي مردم روي تصميم‌گيري تاثير داشته باشد قطعا مطبوعات ما رشد خواهد كرد وگرنه در حالت‌هايي دوباره بهار كوتاه‌مدت چند هفته‌اي به وجود مي‌آيد اما گذرا است و دوباره به همان وضعيت ركود برمي‌گرديم.
استاد ارتباطات