تاشكند؛ دروازه طلايي ايران به آسياي مركزي
سيداحمد قاسمي
افزايش تجارت خارجي در ازبكستان، تقاضا براي كالاهاي سرمايهاي، صنعتي و مصرفي را بالا برده و فرصتي براي صادركنندگان ايراني ايجاد كرده است. چند حوزه شاخص براي تعامل ايران با ازبكستان برجسته است. صنعت، معدن و ماشينآلات با سهم بيش از ۲۶درصد صنعت در GDP ازبكستان و تلاش براي توسعه صنعتي، بازار قابلتوجهي براي تامين ماشينآلات، تجهيزات و خدمات مهندسي به وجود آورده است. شركتهاي ايراني ميتوانند در حوزه تامين تجهيزات صنعتي، ماشينآلات معدني، ساخت خطوط توليد يا بخشهاي مكمل فعاليت كنند. همچنين معادن و صنايع معدني، بهويژه استخراج و فرآوري مواد معدني، پتانسيل خوبي براي همكاري دارد. ايران با تجربه در معادن و فرآوري از اين ظرفيت برخوردار است كه شريك فني و تجهيزاتي مناسبي باشد. زيرساخت، ساخت و ساز و عمران نيز اهميت ويژهاي دارد. با رشد بخش ساختوساز و افزايش پروژههاي عمراني، چه در ساختمان، چه زيرساخت، نياز به شركتهاي ساختماني، پيمانكاران، تامينكنندگان مصالح، تجهيزات و خدمات فني وجود دارد. سهم بزرگ بخش خدمات در اقتصاد كه حدود نيمي از GDP است، بدان معناست كه خدمات حملونقل، ترانزيت، انبار، توزيع، بازرگاني و خدمات وابسته، بازار مهمي دارد. به شركتهاي ايراني توصيه ميشود در زمينه لجستيك، ترانزيت زميني/ريلي و توزيع كالا فعال شوند. اگرچه سهم كشاورزي كاهش يافته، اما همچنان بخش مهمي از اشتغال و توليد را تشكيل ميدهد. ايران ميتواند در زمينه صادرات اقلام كشاورزي، مواد غذايي فرآوريشده، ماشينآلات كشاورزي يا همكاري در زنجيره ارزش كشاورزي همراه شود. باتوجه به نياز به غذا، فرآوري، بستهبندي و عرضه كالا در بازار ازبكستان، شركتهاي ايراني صنايع تبديلي و بستهبندي از مزيت برخوردارند. ازسوي ديگر، رشد بخش خدمات و تغييرات ساختاري اقتصادي، فضا را براي خدمات نوين شامل I T، ارتباطات، خدمات فني و مهندسي، مشاوره و شايد فناوريهاي پيشرفته باز ميكند.
چرا اكنون فرصت طلايي است؟
اقتصاد ازبكستان در سال ۲۰۲۴ رشد محسوسي داشت. GDP اسمي اين كشور در اين سال به حدود 45/1 كوادريليون سوم رسيد و بر پايه نرخ ميانگين سالانه ارز به دلار معادل تقريبا ۱۱۴.۹ ميليارد دلار گزارش شد. سرانه توليد ناخالص داخلي آن در همان سال معادل ۳,۰۹۳ دلار اعلام شد. مرور ساختار اقتصاد ازبكستان نشان ميدهد اين ساختار در حال تغيير است. سهم بخش خدمات در GDP به ۴۷.۴درصد افزايش يافته (افزايش نسبت به سال پيش) و سهم صنعت به ۲۶.۴درصد رسيده است. در مقابل، سهم كشاورزي كاهش يافته و 2/19درصد گزارش شده است. در همين سال، بخش ساختوساز هم سهم معناداري دارد كه بازتابي از پروژههاي عمراني و توسعه زيرساختي در اين كشور است. در ۹ ماهه نخست ۲۰۲۵ نيز رشد اقتصادي ادامه يافته است. GDP به قيمت جاري به 1,303.7 تريليون سوم رسيد كه نشاندهنده رشد واقعي ۷.۶درصد نسبت به دوره مشابه در ۲۰۲۴ است. رشد بخش صنعت، ساختوساز و خدمات از محركهاي اصلي اين افزايش بودهاند. اين آمار نشان ميدهد ازبكستان اكنون كشوري با اقتصاد نسبتا بزرگ و متنوع در منطقه آسياي مركزي است، با تعادلي نسبي بين صنعت، خدمات و زيرساخت. شرايطي كه آن را براي تجارت و سرمايهگذاري بينالمللي جذاب ميكند. از سويي تركيب صنعت، ساخت و ساز، خدمات و بازار مصرف رو به گسترش، ازبكستان را به بازاري نسبتا بزرگ و متكثر تبديل كرده است. وضعيتي كه براي صادركنندگان و سرمايهگذاران خارجي ازجمله ايران بسيار جذاب است.
راهي براي توسعه
براي اينكه ورود به بازار ازبكستان موفق باشد، چند استراتژي عملي توصيهپذير است. پيش از هر اقدامي، تحقيق بازار دقيق انجام دهيد. تركيب مصرف، نياز واقعي، صنايع هدف، استانداردها و الزامات قانوني را به خوبي بشناسيد. ورود با زنجيره ارزش كامل به جاي صادرات خام، سوددهي بهتري دارند. در واقع ارايه خدمت نصب، راهاندازي، آموزش، تامين تجهيزات و خدمات پس از فروش، مزيت رقابتي بيشتري نسبت به صادركنندگان صرف دارد. در پروژههاي معدن، صنعت، ساخت و زيرساخت، همكاري مشترك يا كنسرسيوم با شركتها/شركاي محلي ازبكستان ايجاد كنيد. اين كار، كاهش ريسك و تسهيل دسترسي به بازار را ممكن ميكند. لجستيك و زنجيره تامين را دقيق برنامهريزي كنيد. با توجه به واردات گسترده كالا و تجهيزات، هماهنگي حمل و نقل (زميني، ريلي، دريايي يا تركيبي) و تامين سريع و مقرونبهصرفه ضروري است. بازار ازبكستان در حال صنعتي شدن است و رقابت احتمالي با صادركنندگان بينالمللي وجود دارد، بنابراين كيفيت، استاندارد، مطابقت با نياز بازار و زمان تحويل را جدي بگيريد. با نگاه بلندمدت وارد شويد. تمركز بر همكاري، سرمايهگذاري مشترك، مشاركت در توليد يا پروژههاي زيرساختي به جاي معامله كوتاهمدت، راهبردي پايدار براي همكاري اقتصادي با ازبكستان است. تحليلگر بازرگاني خارجي