درياي اژه؛ درياي خاكستري
ادامه تنش ميان يونان و تركيه
محمود فاضلي
دور جديد تنش در روابط يونان و تركيه يك‌بار ديگر دو كشور همسايه را در آزمون جديدي قرار داد. اين‌بار به ظاهر سه شهروند يوناني كه به طور خودجوش و خودسرانه به عنوان اداي احترام به خلباني يوناني كه در اثر سقوط جنگنده ميراژ 2000 اخيرا جان خود را از دست داد تصميم گرفتند از جزيره «فورني» يونان به جزيره «آنثروپوفاس» رفته و پرچم اين كشور را برافراشته كنند. ابتدا آتن به دنبال كنترل اين بحران بود. معاون وزارت خارجه اعلام داشت «ايجاد تنش به نفع هيچ‌كسي نيست. نمي‌شود هر كسي چه در داخل و چه در خارج هر كاري بخواهد انجام دهد.»
همچنان كه انتظار مي‌رفت اين اقدام آتن با واكنش مقامات تركيه رو به رو شد. از سوي آنكارا اين جزيره «منطقه مبهم»اعلام شد. آنكارا مدعي است پرچم نصب شده يونان از سوي نيروهاي تركيه پايين كشيده شده است كه اين امر با تكذيب يونان همراه بود. آتن تاكيد دارد نه گارد ساحلي و نه نيروهاي ويژه تركيه وارد خاك يونان نشدند و هيچ گزارشي مبني بر تجاوز به حريم يونان دريافت نشده و يونان هرگز «مناطق مبهم» و هيچ‌گونه تعرض به حاكميت خود را نخواهد پذيرفت.
اما بعضي از مقامات يوناني موضع تندتري داشتند. قائم مقام وزارت دفاع مدعي شد يونان در يك جنگ اعلام نشده با تركيه در درياي اژه قرار گرفته است چرا كه به‌طور روزمره تركيه به حريم هوايي يونان در اژه تجاوز كرده و خلبانان ما مجبور به رد‌يابي آنان مي‌شوند. حاكميت يونان بر جزايرش ترديد‌ناپذير است و توسط پيمان لوزان (1923)، موافقتنامه‌هاي تركيه و ايتاليا (1932) و پيمان پاريس (1947) تضمين شده است.
چيپراس نخست‌وزير يونان در سفر كوتاه خود به جزيره دور افتاده «كاستلوريزو» واقع در جنوب شرقي درياي اژه اعلام داشت همسايگان ما رفتار چالشآفرين و تهاجمي داشته كه با اصل حسن همجواري و حقوق بين‌المللي سازگاري ندارد. ما پيام همزيستي و قاطعيت به طرف مقابل ارسال مي‌كنيم و مي‌دانيم از كشورمان چگونه دفاع كنيم. يونان كسي را تهديد نمي‌كند اما از كسي نيز نمي‌ترسد. يونان مي‌تواند از حق حاكميت و تماميت ارضي خود دفاع كند و ذره‌اي از خاك خود عقب‌نشيني نخواهد كرد.
در حالي كه نخست‌وزير يونان به دنبال ملايم‌تر كردن فضا بين يونان و تركيه بود وزير دفاع يونان سخنان تحريك‌آميزي عليه تركيه ايراد و مدعي شد هر كسي به خود جرات دهد ذره‌اي از خاك، دريا و آسمان يونان را زير سوال ببرد با آن مانند سال 1821 (سال استقلال يونان از امپراتوري عثماني) برخورد خواهيم كرد. تحريك‌هاي آنان ترسي براي ما ندارد و ما را به زانو در نخواهد آورد. اگر جرات دارند يك ميليمتر از اين خاك را زير سئوال ببرند. يونان آمادگي كامل در مقابل هر تهديد را داشته و آنان را در هم خواهد كوبيد. قائم مقام وزارت خارجه يونان نيز كه به نظر مي‌رسد از موضع تند وزير دفاع فاصله گرفته است، تاكيد كرد با توجه به قدرت نيروهاي مسلح يونان، تركيه هرگز وارد جنگ با يونان در درياي اژه نخواهد شد چرا كه مي‌داند نمي‌تواند در اين جنگ به پيروزي برسد. يونان كشوري امن است و يونان داراي ائتلاف‌هاي ديپلماتيك قوي است كه موجب تقويت امنيت اين كشور مي‌شود. نخست‌وزير تركيه در موضع‌گيري تند خود از يونان خواست تا در چارچوب حسن همجواري از اقدامات تحريك‌آميز پرهيز كند. يونان اقدامات تحريك‌آميز مشابه با بحران جزاير ايميا (1996) انجام داده است. همسايه ما گاهي دست به فعاليت‌هايي براي تشديد تنش در درياي اژه مي‌زند. اخيرا شاهد افزايش اين فعاليت‌ها هستيم. در چارچوب مناسبات حسنه همسايگي، از اقدامات تحريك‌آميز كه موجب تشديد تنش خواهد شد، اجتناب ورزد. هيچ‌كس تصور نكند كه در خصوص حقوق حاكميت كشورمان مسامحه نشان خواهيم داد. يونان كشور كوچكي است كه لازم نيست خيلي به آن اهميت بدهيم چرا كه جمعيت آن كمتر از استانبول است! تا وقتي كه يونان ساكت باشد كاري با آن نداريم!
وزير خارجه تركيه كه به نصب پرچم يونان در يك جزيره در اژه به‌شدت واكنش نشان داد، مدعي شد ما دو همسايه هستيم كه بايد در روزهاي خوب و بد در كنار هم باشيم. اگرچه در بعضي موضوعات اختلافاتي داريم. ولي بايد بدون تشديد اختلاف نظرها، از پس آنها بربياييم. ما همواره مي‌گوييم كه گام‌هاي خطرناك برنداريد. نبايد گامي كه منجر به بروز بحران بشود، بردارند. در غير اين صورت پاسخ لازم را دريافت خواهند كرد. اين رفتارهاي عوام پسند هيچ فايده‌اي براي يونان ندارد. سخنگوي دولت تركيه، يونان را به انجام اقدامات چالشآفرين در درياي اژه متهم و هشدار داد تركيه هرگز نخواهد پذيرفت در برابر عمل انجام شده قرار گيرد و اگر يونان چنين فكري در ذهن خود دارد تركيه اين كشور را در اژه غرق خواهد كرد. از يونان مي‌خواهيم تا از اقدامات تحريك‌آميز و بچه‌گانه خود دست بردارد.
در حالي كه دبيركل ناتو هرگونه دخالت ناتو در موضوعات مورد اختلاف بين يونان و تركيه را رد كرد، مدعي شد تركيه و يونان از سال 1952 دو متحد ارزنده ناتو بوده و انتظار دارد اختلاف نظراتي كه در مورد برخي موضوعات وجود دارد در چارچوب روابط حسنه بين تركيه و يونان حل و فصل شود، اما رييس‌جمهور فرانسه در پارلمان اروپا از يونان در برابر تهديدهاي تركيه حمايت كرد. تركيه كه از گزارش اخير كميسيون اروپا در مورد تعرض اين كشور به حريم هوايي و دريايي يونان خشمگين است ادعا كرد حمايت بدون قيد و شرط اتحاديه اروپا از كشورهاي عضو اين اتحاديه به حل و فصل اين مشكلات در چارچوب حسن همجواري و حقوق بين‌المللي كمكي نمي‌كند.