بازتاب جنگ در رسانه ملي؛ گذشته ضرغامي، آينده سرافراز
محمد دروديان
اتمام دوره 10 ساله رياست مهندس عزتالله ضرغامي بر سازمان صدا و سيما، زمينه بحث درباره عملكرد ايشان را فراهم كرده است. دوره ياد شده به دليل تحولات داخلي و محيطي ايران و نحوه واكنش و بازتاب آن در رسانه ملي، بدون ترديد تاثير تعيينكننده و پايداري را بر «تصويرسازي» از وقايع و تحولات، همچنين موضوعات سياسي، فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي و تاريخي ايران، نزد افكار عمومي بر جاي نهاده است. با اين توضيح، تا اندازهيي دليل و معيار ارزيابي دوره 10 ساله ضرغامي، بر مهمترين و تاثيرگذارترين رسانه كشور، روشن خواهد شد. به اين معنا كه نقش صدا و سيما در دوره رياست مهندس ضرغامي، بر افكار عمومي جامعه ايران، در زمينههاي مختلف چه بوده است؟ چنانچه روشن است، پرسش، بسيار اساسي و پاسخ آن، بسيار گسترده و نياز به بررسيهاي پژوهشي دارد كه اگر براي ايشان چندان نتيجه اساسي به دنبال نداشته باشد، براي دكتر سرافراز، انجام آن ضروري و راهگشا خواهد بود، زيرا تا اندازهيي خط مشي آينده صدا و سيما و اصلاحات ضروري در آن را به نمايش خواهد گذاشت. فارغ از طرح مساله و ابعاد آنكه بسيار اساسي و گسترده است، در اين يادداشت تنها به بخش بسيار مهم اما محدود آن، درباره جنگ ايران و عراق، با طرح اين پرسش كه؛ «در دوره 10ساله مديريت سابق صدا و سيما، چه تصويري از جنگ ايران و عراق در جامعه ايران ساخته و پرداخته شده است؟»، اشاره خواهم كرد. پاسخ به اين پرسش نيز مانند پرسش پيشين، دشوار و نيازمند پژوهش است. براي اين منظور بايد ابتدا به اقداماتي كه براي تصويرسازي از جنگ، انجام شده، اشاره و سپس پيامدها و نتايج آن را در جامعه، مورد ارزيابي قرار داد. به نظر ميرسد حجم و دامنه اقدامات سيما در حوزه جنگ ايران و عراق، در مقايسه با ساير موضوعات ديگر، اگر از نمره بالايي برخوردار نباشد، اما متوسط رو به بالا خواهد بود. توليد برنامههاي مناسبتي در هفته دفاع مقدس، فتح خرمشهر، هفته بسيج و بزرگداشت برخي عملياتها، به روشهاي مختلف، همواره به صورت چشمگيري انجام شده است. همچنين ساخت برنامههاي مستند و سريال، به همراه پخش كليپ در مناسبتهاي مختلف، ازجمله هنگام تشييع شهدا، مشهود و برجسته بوده و برخي از اين موارد، با نظارت مستقيم ايشان انجام شده است. معرفي كتاب و برپايي ميزگرد براي نقد و بررسي آثار و موضوعات، در شبكههاي مختلف صدا و سيما نيز در كنار اقدامات ياد شده، مفيد و موثر بوده است. نظر به اينكه صدا و سيما ملاحظات مختلفي براي برنامهسازي و پخش دارد و مهمتر از همه، بايد سلايق عمومي را در نظر بگيرد، بنابراين تعيين شاخص براي ارزيابي عملكرد 10ساله مديريت مهندس ضرغامي، دشوار خواهد بود. در عين حال برخي كارهاي ممتاز از سيما پخش شد كه نبايد نسبت به آنها بيتوجه بود. از جمله اين موارد، ميتوان به مستند «آخرين روزهاي زمستان» كه به زندگينامه شهيد حسن باقري پرداخت و به لحاظ تكنيك و محتوا كار بسيار برجسته و ممتازي بود، اشاره كرد و مناسب است براي ساير فرماندهان شهيد و حوادث تاريخي نيز از آن الگو گرفت. همچنين توليد و پخش برنامه مستند «سطرهاي ناخوانده» از شبكه يك سيما در هفته دفاع مقدس سال جاري، جذاب و همراه با جسارت بود كه با برخي ملاحظات قابل ادامه است. آنچه از سيما درباره جنگ ايران و عراق ساخته و پخش شده در عين حالي كه بر افكار عمومي تاثيرگذاشته است.
چنانچه اشاره شد، تا اندازهيي بازتاب افكار عمومي بوده است كه بهصورت تدريجي شكل گرفته است. بنابراين گرچه برخي كاستيها در اين زمينه وجود دارد، اما به اين معنا نبوده كه برنامهسازي درباره آن، به صورت كامل در بضاعت و محدود به شخص مهندس ضرغامي بوده باشد.
بنابراين آنچه در حوزه جنگ ايران و عراق در سيما، برنامهسازي و پخش شد، با توجه به تمامي ملاحظات، از جمله سلايق و تمايلات موجود در جامعه، حاصل توانمنديهاي ذهني- ادراكي، جسارت و ريسكپذيري، همچنين تجربه حضور آقاي ضرغامي در جنگ و انقلاب بوده است، زيرا هيچگاه نظرات و انديشههايي فراتر از آنچه كه درباره جنگ، در صدا و سيما ساخته و پخش شد، وجود نداشته است كه متكي بر آن، عملكرد مهندس ضرغامي را مورد نقد و بررسي قرار دهيم. ساير سازمانها و نهادهايي هم كه اكنون در حوزه جنگ ايران و عراق مسووليت دارند، فراتر از آنچه از سيما پخش شده است، انديشه و عمل نكردهاند.
نتيجهگيري:
1- آنچه طي 10سال گذشته در رسانه ملي با مديريت مهندس ضرغامي و همكاران ايشان انجام شده، خالي از نقص و انتقاد نيست، اما بيش از آنكه متوجه مديريت اين سازمان باشد، بايد انجام آن را از سوي ساير اشخاص و نهادهاي مسوول، در توليد انديشه و روشهاي جديد براي طرح مسائل و موضوعات جنگ، انتظار داشت.
2- نقش مهندس ضرغامي، به دليل دوره مديريت 10 ساله، در بسياري از زمينهها و موضوعات، تاسيسي و نهادينهسازي رويكردها و روشها، براي پرداختن به موضوعات مختلف بوده است. آينده بيش از آنكه شاهد ترديد در توانمندي فكري- مديريتي ضرغامي در حوزه جنگ ايران و عراق باشد، شاهد ظهور چالشهاي فكري- مديريتي براي دكتر سرافراز، براي توسعه و تعميق، همچنين ارتقاي سطح برنامهريزي درباره جنگ ايران و عراق خواهد بود.
٭ نويسنده و پژوهشگر جنگ
http:m-doroodian.blogfa.com