سر به محراب عبادت ...
اما آيا شأن و منزلت علي(ع) اين است كه در روزهاي پر سعادت منتسب به آن حضرت تنها به بازگويي فضايلش بپردازيم؟ يا هر بار بايد به درس‌هاي جاودان زندگي او نيز بينديشيم و زندگي خويش را بر اساس آن سرمشق‌هاي الهي اصلاح كنيم؟ علي(ع) بزرگ‌ترين منادي عدالت در تاريخ است. او عدالت را در تمام عرصه‌هاي زندگي سياسي، اجتماعي و اقتصادي، مهم‌ترين ملاك سنجش حاكمان مي‌ديد و به هيچ قيمتي آن را قرباني نمي‌ساخت. در دستگاه عدالت علي(ع) مردم بزرگ‌ترين شأن و منزلت را داشتند و عوامل حكومت بايد همه‌چيز خود را براي خدمت به مردم در كف اخلاص مي‌نهادند. در دستگاه عدالت علي(ع) همگان فرصت‌هايي مساوي براي رشد داشتند و تنها ملاك ترقي و پيشرفت افراد علم و توانايي و تقوا و عدالت بود. بهره همگان از بيت‌المال مسلمانان برابر بود و هيچ كس از هيچ خانواده‌اي حق بهره‌برداري سوء از ذخاير مالي مسلمانان را نداشت. در اين سازمان عادل حتي غيرمسلمانان نيز حقوقي در سطح عالي داشتند و كشيده شدن خلخال از پاي زني اهل كتاب هم پشت امام امت اسلامي را مي‌لرزاند. علي(ع) همه كس و همه‌چيز را در برابر قانون الهي برابر مي‌دانست و به هيچ كس اجازه ايستادن در مقابل دستورها و احكام خداوندي را نمي‌داد. حكومت كوتاه علي(ع) نمودار عالي حكومت اسلامي است، حكومتي كه بهترين و مقبول‌ترين انسان‌هاي زمان به لحاظ علم و عدالت و تقوا در آن به قدرت مي‌رسند و از قدرت تنها و تنها براي اصلاح امور جامعه استفاده مي‌كنند. در چنين شرايطي است كه اسلام با همه شؤون و تماميت خود امكان تحقق مي‌يابد. بي‌گمان، اسلام تماميتي است كه نمي‌توان بخشي از آن را به فراموشي سپرد. اين تماميت در حكومت عدل علي(ع) تجلي كاملي يافت و به الگويي ماندگار براي تمام مسلمانان و آزادگان جهان بدل شد. در ايام شهادت قطب عالم امكان، لازم است نگاهي دوباره به آنچه علي(ع) در تابلوي زيباي دستورها و رهنمودهاي خويش ترسيم كرد بيفكنيم و خويشتن را يك بار ديگر با آن محك خداوندي بسنجيم. از صحابي نامدار اميرالمومنين(ع) كميل بن زياد روايتي نقل شده است كه حضرت خطاب به كميل آداب چگونه زيستن را اين‌گونه مي فرمايد: اي كميل بايد كه معارف خويش را از ما اخذ كني تا از مامحسوب شوي و هيچ كاري نيست مگر آنكه در انجام آن به معرفت نيازمندي. اي كميل عطاء خويش را نسبت به خويشاوندان مومن خود، بيش از ديگر مومنان، قرار ده و با آنان مهرباني افزون‌تر كن و توجه خود به ايشان، زياده گردان و بر مسكينان و نيازمندان ببخش، هيچ خواهنده را از در خويش محروم منما ولو به آنكه پاره‌اي خرما يا خوشه‌اي انگور به وي ببخشي. اي كميل صدقه، نزد خداوند متعال نمو مي‌كند و بر آن افزوده مي‌شود. اي كميل حسن خلق انسان با ايمان به تواضع اوست و آرايش و جمالش در عفت و خويشتن‌داري و شرف وي در دانش و بينش ومعرفت و عزتش در ترك گفت‌وگوهاي بي‌مورد است. از مجادله در سخن، بپرهيز كه نادانان را در جهل خود، استوارتر مي‌سازد و به اخوت و برادري نيز زيان مي‌رساند. اي كميل در هر حال حق گو باش و با پرهيزگاران محبت ودوستي كن و از فاسقان و تباهكاران بگريز و از مردمان منافق و دو رو كناره گير و با خيانت پيشگان مجالست مكن اي كميل هرگز حلقه بر در ستمكاران مكوب و با آنان مياميز، مبادا كه آنان را بزرگ شماري يا آنكه در مجلسي از مجالس ايشان شركت جويي كه موجب خشم خداوند بر تو شود و اگر از حضور در جلسات كساني آن‌چنين ناگزير شدي پيوسته به ياد خداوند تعالي باش و بر او توكل كن و از شرور آنان به پروردگار خود پناه بر و به لب خاموش باش و در دل اعمال تباه ايشان را انكار كن و آشكارا به تعظيم و تكريم حق تعالي پرداز بدانگونه كه به گوش آنان رسد تا از تو هراس كنند و شرشان از تو بازگردد. اي كميل محبوب‌ترين بندگي‌ها و اطاعت‌ها نزد پروردگار، بعد از اعتقاد به اقرار به توحيد و اعتراف به ولايت اولياء خدا عليهم‌السلام بردباري و عفت وخويشتن داري و شكيبايي است. اي كميل درويشي و فقر و گرفتاري خود را به ديگران بازمگو و با مناعت طبع و پرده‌پوشي بر ناداري و گرفتاري خود صابر و شكيبا باش. اي كميل، باكي نيست كه راز خود را به برادر خود، بازگشايي ليكن بنگر كه برادر تو كيست ؟ برادر تو كسي است كه به هنگام گرفتاري تو را به خواري وانگذارد و چون به گناهي آلوده گردي تو را به حال خود رها نكند، و در پاسخ به درخواست تو، تو را وانگذارد، و تو را با گرفتاري‌هايت رها نكند تا آنكه از وضع و حالت او را آگاه كني تا اگر دسترس دارد، مشكل ترا حل نمايد. اي كميل مومنان يكديگر را همچون آينه‌اند كه در وضع هم به دقت مي‌انديشند و در رفع فقر و گرفتاري يكديگر مي‌كوشند و در اصلاح حال هم اقدام مي كنند. مومنان با يكديگر برادرند و هيچ چيز نزد برادر از برادر عزيزتر نيست، اگر احساس مي‌كني كه نسبت به برادر خود، محبت نداري، در حقيقت برادر او نيستي. اي كميل مومن كسي است كه باور و گفتارش با ما يكي باشد پس آن‌كس كه چنين نباشد، در حق ما تقصير و كوتاهي روا داشته است و كساني كه چنين نتوانند در كنار ما باشند و آن‌كس كه با ما نباشد، در درك اسفل جهنم جاي خواهد داشت. اي كميل بي‌شك، پيشينيان، شما را بازگشتي است و فرمانروايي و پيروزي آينده از آن ماست و خداوند متعال خير آغاز و انجام براي شما پيروان ما مقرر خواهد فرمود. به خدا قسم آن‌روز كه هنگام ظفر شما فرارسد و ولي و صاحب‌امرتان ظاهر گردد، ديگر آن دشمنان اجازه نمي يابند، كه حلقه بر درهاي شما زنند... تو و تمام مومنين، خداي تعالي را بر آن پيروزي و بر هر نعمتي، سپاسگزار باشيد. (١) ايام شهادت حضرت مولا و شب‌هاي قدر، امسال مصادف و همگاه شده است، با سي‌امين سالگرد رحلت رهبر فقيد انقلاب اسلامي و موسس جمهوري اسلامي ايران، تاريخ مبارزات ديني در ايران، تاريخي پرفراز و نشيب است. فراز و فرود آن عموما معلول عوامل مختلف است كه مهم‌ترين آن عنصر رهبري است. سرگذشت كوشش‌هاي ديني قرن‌هاي اخير براي ايجاد تحول اجتماعي با نام عزيز امام خميني(ره) درآميخته است، اما آنچه نقش حضرتش را بدين اندازه بزرگ كرد تنها برجستگي علمي و ممتاز بودن در قلمرو تفكر حوزوي نبود. گرچه در ميان علمايي كه در قرن‌هاي اخير در اين حوزه درخشيده‌اند، حضرت امام گوهر درخشاني است كه شجاعت، اعتماد به‌نفس و خودباوري و توانايي سازماندهي و رهبري ايشان در ميان علماي معاصر بي‌نظير است و از اين منظر با هيچ يك از همگنان خود و رهبران ديني قابل قياس نيست. اين شجاعت و بزرگي تا بدان حد جدي و عميق بود كه ديگران در بسياري موارد از همپايي و همراهي با ايشان باز مي‌ماندند و دامنه آن تنها در رهبري اجتماعي خلاصه نمي‌شد، بلكه به قلمروهاي فكري نيز تسري يافت. شجاعت حضرتش در طرح آراي فقهي نو امام را به صورت بزرگ‌ترين سلسله‌جنبان تفكر ديني در آورد و در بسياري از موارد اين وسعت نظر و احاطه بر علوم ديني همراه با شجاعت و روشن‌انديشي افق‌هاي تازه‌اي را فراروي معتقدان گشود كه در تاريخ سابقه نداشته است. شايد بتوان برخي حسادت‌ها و كينه‌توزي‌ها و صف‌آرايي‌ها و ايجاد حد و حصرها در مقابل حضرتش را منبعث از همين امر دانست، زيرا امام خميني(ره) گرچه در متن سنت ديني و حوزوي زيست، اما لزوما در حد ابعاد فرهنگي و اجتماعي سنت باقي نماند، بدان اندازه سنت‌شكني كرد كه برخي از سنت‌گرايان را نيز به عكس‌العمل واداشت. گوشه‌هايي دردناك از اين رويارويي را حضرتش بيان كرده است كه چگونه براي ايجاد تحول در نظام فكري و ديني كساني در مقابلش ايستادند كه بايد در برداشتن بار اين مسووليت سنگين ياري‌اش مي‌كردند، تا نهضت اجتماعي و فكري به پيروزي برسد. با آرزوي تعجيل در ظهور حضرت صاحب‌الامر(عج) كه پيشواي پرهيزكاران علي(ع) آن را سرآغاز حكومت بندگان صالح خدا وعده فرموده است، پايان‌بخش اين نوشتار را ابياتي از سوگ‌سرود بزرگ شاعر اهل‌بيت «عليهم السلام» در روزگار ما، «استاد سيدمحمدحسين شهريار» قرار مي‌دهم، شهريار صحنه ضربت خوردن حضرت علي را در ماه مبارك رمضان چنين تصوير كرده است:
ماه محراب عبوديت حق
سر به محراب عبادت منشق
همين مضمون در شعر «آغلار» كه شاعر به زبان مادري خود تركي سروده، به لحني سوزناك‌تر بيان شده است:
علي، شق القمر، محراب تيليت قان
قولاق وئر، مسجد اوخشار، منبر آغلار
علي دن «شهريار» سن بيراشاره
قوجاقلار قبري مالك اشتر آغلار (٢)
و در اين ايام و ليالي كه حضرت حق يك شب آن را برتر از هزار ماه خوانده است و به ويژه فرصت‌هاي تقرب به حضرت حق در مبارك‌ترين ساعات ماه رمضان كه با نام شهيد بزرگ تشيع مولاي متقيان گره خورده است، حضرتش را براي تقديري عزتمندانه شفيع قرار دهيم و از قول استاد شهريار از خدا بخواهيم:
شفيعم كن علي را و خدايا مشكلم بگشاي
كه جز دست علي و آل او مشكل‌گشايي نيست (٣)
١- برگرفته از جلد اول كتاب «نشان از بي‌نشان ها» تاليف حكيم متاله آيت‌الله مقدادي
٢- كليات اشعار تركي شهريار، تهران، نگاه زرين، ص١٨٩
3- ديوان شهريار، كنگره بزرگداشت نودمين سال استاد شهريار، ج ٢، ص ١١٧٧