داعش و القاعده ده‌ها هزار تروريست فعال در سراسر جهان دارند
جهان زير سايه تهديد افراطي‌گري
شهاب شهسواري
يك گزارش تاره سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد كه گروه تروريستي داعش، همچنان بين 20 تا 30 هزار نيرو در اختيار دارد. بر اساس گزارش كارشناسي كه روز دوشنبه در ميان نمايندگان كشورهاي عضو سازمان ملل توزيع شده است، تخمين زده مي‌شود كه مجموع نيروهاي داعش در سراسر جهان از سوريه و عراق گرفته تا ديگر نقاط جهان، حداقل 20 هزار نيرو و حداكثر 30 هزار نيرو باشد. بر اساس اين برآورد، گروه تروريستي القاعده هم همين تعداد نيرو در سراسر جهان در اختيار دارد.
استمرار داعش با وجود از بين رفتن خلافت
بر اساس گزارش كارشناسان سازمان ملل متحد با وجود شكست كامل داعش در عراق و از دست دادن بخش عمده سرزمين‌هاي تحت تسلط اين گروه در خاك سوريه، داعش در حال تبديل كردن مركزيت خود به يك «نسخه پنهاني» از مدل پيشين گروه در هر دو كشور عراق و سوريه براي ادامه حيات است. همزمان گروه‌هاي متحد داعش در افغانستان، ليبي، جنوب شرقي آسيا و غرب آفريقا توسعه بيشتري پيدا كرده‌اند. همزمان القاعده هم بر اساس اين گزارش انعطاف بيشتري در برابر گروه‌هاي متحدش نشان داده است و در كشورهايي مانند سومالي و يمن و مناطقي مانند جنوب آسيا و ساحل آفريقا، حضور قدرتمندتري از داعش دارد. بر اساس اين گزارش كه براي تصميم‌گيري در اختيار شوراي امنيت سازمان ملل متحد قرار داده‌شده است، بخش اعظم اعضاي گروه‌هاي داعش و القاعده از كشورهاي خاصي هستند كه نام آنها در اين گزارش نيامده است. بر اساس برآوردهاي اين گروه كارشناسي «بخش اعظم جنگجويان فعال اين گروه‌هاي تروريستي، تروريست‌هاي خارجي هستند.» در طول سال‌هاي گذشته تعداد زيادي از فرماندهان، سياستگذاران و جنگجويان داعش در ميدان نبرد به هلاكت رسيده‌اند و بسياري از تروريست‌ها ميدان نبرد را ترك كرده‌اند، با اين حال بسياري از افرادي كه زنده‌مانده‌اند همچنان در گوشه و كنار دو كشور سوريه و عراق زندگي مي‌كنند. از ميان اين افراد تعدادي همچنان به لحاظ نظامي فعال هستند، اما گروه بزرگي «در روستاها و مناطق شهري پنهان شده‌اند.» داعش، تابستان سال 2014 بخش‌هايي از عراق را اشغال كرد و بعد از مدتي توانست خلافت ادعايي خود را از حلب در سوريه تا شمال بغداد در عراق گسترش دهد. اما طي يك سال گذشته عملا تمامي مناطق تحت اشغال داعش از اختيار اين گروه خارج شده است تا اين گروه از يك «شبه‌دولت» به يك «شبكه تروريستي» تبديل شود.
اين گزارش سازمان ملل متحد در عين حال تاكيد مي‌كند كه سلسله مراتب قدرت در گروه داعش و مقررات و قوانين اين گروه همچنان دست نخورده باقي مانده و با وجود گزارش‌هايي در مورد جراحت و مرگ ابوبكر بغدادي، او همچنان مسووليت اصلي فرماندهي و رهبري اين گروه را در اختيار دارد. به نوشته كارشناسان سازمان ملل متحد قدرت اعمال ابوبكر بغدادي هر چند دست نخورده باقي مانده، اما نسبت به گذشته كمتر مستقيم و بيشتر نيابتي شده است. اين گزارش اضافه مي‌كند: «ورود نيروهاي تازه‌نفس خارجي براي عضويت در داعش تقريبا متوقف شده است، اما روند مهاجرت معكوس و بازگشت تروريست‌ها به كشورهاي خودشان كندتر از انتظار است و يك چالش جدي براي مبارزه با اين گروه تروريستي ايجاد كرده است.»
تكذيب ادعاي واهي حضور رهبران القاعده در ايران
در بخشي از گزارش كارشناسي سازمان ملل متحد، ادعا شده است تعدادي از رهبران القاعده در خاك ايران حضور دارند. دفتر نمايندگي ايران در سازمان ملل متحد با ارسال نامه‌اي به خبرگزاري آسوشيتدپرس تاكيد كرده است: «گزارش مورد اشاره بر اساس اطلاعات و تحت نفوذ برخي از كشورهاي خاص عضو كميته تهيه شده است. ايران به عنوان يكي از كشورهاي مورد اشاره در گزارش، نه اطلاعي از ذكر چنين مواردي داشته و نه مشورتي از ايران خواسته‌شده است. ايران در نامه‌اي به رييس كميته تهيه‌كننده اين گزارش قاطعانه اين ادعاها را رد كرده است و خواهان اصلاح موارد مزبور شده است.» اين گزارش مدعي شده كه رهبران القاعده در ايران توان خود را افزايش داده‌اند و با ايمن الظواهري، رهبر القاعده ارتباط دارند. حضور و دستگيري عده‌اي از اعضا گروه تروريستي القاعده در ابتداي حمله ايالات متحده امريكا به افغانستان، بهانه‌اي براي برخي دولت‌هاي خارجي و موسسات تبليغاتي شده است تا ايران را به پناه دادن به القاعده متهم كنند. جمهوري اسلامي ايران چندين بار تاكنون ادعاهاي مشابه را از سوي رسانه‌ها و برخي دولت‌ها در مورد حضور رهبران القاعده در ايران تكذيب كرده است. ارديبهشت ماه امسال، بهرام قاسمي سخنگوي وزارت امورخارجه گفته‌بود: «حضور رهبران القاعده در ايران دروغ بزرگي است. در سال‌هاي اول حمله ايالات متحده به افغانستان و متواري شدن نيروهاي القاعده و حضور برخي از آنان در منطقه و كشور عربستان، تعدادي از آنها به صورت خودخواسته و غيرقانوني از طريق برخي مرزهاي زميني ايران با كشور افغانستان وارد ايران شدند كه اين افراد دستگير و طبق نوع مدارك و تابعيت‌شان تحويل دولت‌هاي خود شدند.» سال گذشته انديشكده ضدايراني بنياد دفاع از دموكراسي‌ها، در گزارشي مدعي شده‌بود كه بر اساس مداركي كه رييس وقت سازمان سيا، مايك پومپئو در اختيار اين انديشكده قرار داده است، رهبران القاعده از پشتيباني ايران برخوردارند. سخنگوي دستگاه سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، در واكنش به انتشار اسناد ادعايي گفته‌بود: «ترديدي نيست كه هدف از اينگونه موج‌آفريني‌هاي بيهوده تبليغاتي از سوي سازمان‌هاي اطلاعاتي امريكا تنها نجات برخي متحدان اين كشور در منطقه خاورميانه است كه به‌شدت درگير بحران‌هاي متعدد داخلي و منطقه‌اي هستند و وجدان‌هاي منصف جامعه بين المللي هيچ شك و ترديدي در مورد نقش آنها در ايجاد و پرورش فكري و عقيدتي گروه‌هاي تروريستي در دو دهه اخير، ندارند.»
پراكندگي جغرافيايي داعش و القاعده
اين گزارش برآورد مي‌كند كه گروه القاعده در يمن، توانسته گسترش بيشتري پيدا كند و نيروهاي خود را به 6000 تا 7000 نيروي فعال برساند. فقدان يك دولت مركزي در يمن اين كشور را به منطقه‌اي حاصلخيز براي گسترش نفوذ گروه‌هاي تروريستي بدل كرده است و گروه القاعده شبه‌جزيره حجاز بيشترين بهره‌برداري را از جنگ در يمن كرده است. گزارش سازمان ملل تعداد نيروهاي داعش در يمن را بين 250 تا 500 نفر برآورد مي‌كند. در ليبي، گروه داعش بين 3000 تا 4000 نيروي فعال در اختيار دارد و با وجود استمرار حملات هوايي به مواضع آنها و از دست دادن تسلط بر شهر سرت، اين گروه همچنان توانايي زيادي براي حملات نامتقارن و استفاده از مواد انفجاري دست‌ساز براي حملات بزرگ در خاك ليبي يا خارج از اين كشور دارد. همزمان در مصر نزديك به 1000 نيروي تروريستي با داعش اعلام بيعت كرده‌اند. در غرب آفريقا نيز تعداد حملات گروه‌هاي نزديك به القاعده به نظاميان امريكايي، فرانسوي و صلح‌بانان سازمان ملل متحد افزايش يافته است. القاعده مغرب عربي به تازگي اعلام كرده كه كمپاني‌هاي خصوصي فرانسوي را از جمله اهداف خود به حساب مي‌آورد. داعش در صحراي بزرگ هم كه بيشتر در مرزهاي مالي و نيجر فعال است، در اين منطقه حضور دارد، هر چند نسبت به القاعده نقش كمرنگ‌تري در حملات تروريستي بازي مي‌كند. در شرق آفريقا گروه الشباب كه از گروه‌هاي وابسته به القاعده است، همچنان به عنوان يكي از اصلي‌ترين گروه‌هاي تروريستي در سومالي حضور دارد. اين گروه با وجود ادامه حملات عليه آن توانسته است توان خود را در سومالي طي سال‌هاي گذشته بسيار افزايش دهد. داعش در سومالي حضور كمرنگي دارد، اما احتمال افزايش قدرت اين گروه در آينده وجود دارد. در اروپا طي شش ماه ابتدايي سال 2018 تهديد گروه‌هاي تروريستي در اين قاره همچنان در سطح بالا بود، اما تعداد و بسامد تهديدهاي خنثي شده و عمليات‌ها نسبت به دوره مشابه در سال قبل كاهش يافته است. بخش عمده فعاليت‌هاي تروريستي كشف شده توسط افرادي در اروپا انجام شده‌اند كه از سوي سازمان‌هاي امنيتي ناشناخته‌بودند يا افراد شناسايي با ارزيابي كم‌خطر محسوب مي‌شدند. داعش طي سال‌هاي گذشته از امكانات تبليغاتي خود در شبكه‌هاي اجتماعي استفاده مي‌كرد تا از هواداران خود بخواهد در كشورهاي اروپايي اقدام‌هاي تروريستي انجام دهند. در آسياي ميانه و جنوب آسيا، يك دولت عضو سازمان ملل متحد كه نامي از آن برده نشده، تاكيد كرده است كه داعش به يك تهديد فوري در منطقه تبديل شده است، اما به لحاظ فكري و عقيدتي، القاعده قدرت بزرگ‌تري است كه مي‌تواند تهديدي بلندمدت در منطقه باشد. گفته مي‌شود بخشي از هسته مركزي القاعده از جمله ايمن الظواهري و فرزند اسامه بن‌لادن، حمزه، در مناطق مرزي ميان افغانستان و پاكستان ساكن شده‌اند. داعش نيز در حال انتقال بخشي از عمليات اصلي خود به افغانستان است. يك دولت ديگر عضو سازمان ملل متحد نيز اعلام كرده است كه به تازگي نيروهاي تازه‌نفسي از الجزاير، فرانسه، روسيه، تونس و كشورهاي آسياي ميانه به داعش در افغانستان پيوسته‌اند. در جنوب شرقي آسيا، با وجود شكست‌هاي سنگين نظامي سال گذشته، گروه‌هاي متحد داعش در فيليپين همچنان به لحاظ اقتصادي وضعيت خوبي دارند و در حال افزايش تعداد نيروهاي خود هستند. بر اساس اين گزارش رابطان داعش در حال حاضر براي گروه‌هاي متحد در فيليپين پول جابه‌جا مي‌كنند و همچنين پايگاه‌هاي آموزش نظامي براي تروريست‌هاي تازه‌كار اندونزيايي در فيليپين ايجاده كرده‌اند.