سفر ناتمام گورها

امين شول سيرجاني

پنج راس گورخر متعلق به پارك ملي توران در پي اجراي طرح زنده‌گيري و انتقال به پارك ملي كوير تلف شدند. مجيد خرازيان مقدم، مديركل دفتر حيات وحش و آبزيان آب‌هاي داخلي، با تاييد اين خبر گفته است هفته گذشته اداره كل محيط زيست استان سمنان با همكاري دامپزشك مجرب در زمينه حيات وحش طرح زنده‌گيري و انتقال 10 راس گورخر در پارك ملي توران و انتقال به پارك ملي كوير انجام شد.

بنا به گزارش سازمان حفاظت محيط زيست، خرازيان مقدم افزود: «انتقال10 راس گورخر به پارك ملي كوير با هدف معرفي مجدد گونه به زيستگاه قبلي انجام شد كه متاسفانه يك راس گورخر در ابتداي عمليات تلف شد، دو راس ديگر در حين انتقال به پارك ملي كوير تلف شدند و پس از عمليات زنده‌گيري دو راس ديگر نيز تلف شدند. يعني از 10 راس، 5 راس گورخر تلف شد.» او درباره دلايل اين حادثه گفت: «بررسي‌ها حاكي از اين است علت تلف شدن دو راس در حين زنده‌گيري اصابت سر حيوان به ديوارهاي جانبي جعبه حمل گورخر بوده است، دلايل تلف شدن گورخرهاي ديگر كه بعد از عمليات زنده‌گيري تلف شدند با همكاري دامپزشكي استان سمنان و نظارت سازمان حفاظت محيط زيست در حال بررسي است.» اين مقام سازمان حفاظت محيط زيست گفته «به احتمال زياد» يكي از دلايل تلف شدن گورخرها ضربه‌هايي بوده كه به سر حيوان حين انتقال وارد شده است. اما ممكن است علل مرگ گورخرها به دلايل ديگري مرتبط باشد كه اين موضوع با محوريت سازمان و دامپزشكي استان سمنان براي انجام آزمايشات تشخيص قطعي علت مرگ گورخر‌ها انجام مي‌شود. مقدم از پيگيري اين حادثه و نمونه‌گيري از گورخرها خبر داد و افزود در صورت نياز نمونه‌ها را براي انجام آزمايشات تكميلي به خارج از كشور ارسال كند. خرازيان مقدم در بيان اهميت و ضرورت انجام اقدامات لازم براي باقي ماندن 5 راس گورخر انتقال يافته به پارك ملي كوير، گفت: ممكن است فرآيند تشخيص علت مرگ گورخرها طولاني شود، بنابراين انجام درمان‌هاي كمكي براي 5 راس گورخر ديگر در صورت لزوم در دستور كار قرار گرفته است. او همچنين از رايزني با كارشناسان داخلي و خارجي براي انجام درمان‌هاي كمكي براي زنده ماندن 5 راس گورخر باقي مانده خبر داد و افزود: «سازمان حفاظت محيط زيست به دنبال تشخيص علت مرگ گورخرها و زنده ماندن گورخر‌هاي باقي مانده است.»

در پي انتقال 10 راس گورخر از پارك ملي توران به پارك ملي كوير و تلف شدن 5 راس گورخر، سيدمهدي نبي‌يان، كارشناس حيات وحش، در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره ضرورت‌ها و پيامدهاي اجراي چنين طرح‌هايي توضيحاتي ارايه داد. او طرح سازمان حفاظت محيط زيست براي جا‌به‌جايي 10 راس گورخر از پارك ملي توران به پارك ملي كوير را «تصميمي درست» ارزيابي كرد و گفت: «مناطقي در كشور وجود دارد كه زيستگاه گورخر بوده‌اند اما به دليل نابساماني جمعيت گورخرها در اين مناطق از بين رفته بود. با اين شيوه مي‌توان با رها‌سازي گورخرها در اين مناطق بار ديگر زمينه حفاظت و تكثير آنها را فراهم كرد.» به گفته نبي‌يان جمعيت گورخرها حدود 15 سال پيش كمتر از 500 راس بود اما برنامه‌ريزي صحيح در استان فارس در منطقه بهرام گور موجب شد شمار گورخرها افزايش چشمگيري پيدا كند. در منطقه بهرام گور شمار گورخرها از 196 راس در سال 83 به 831 راس در آبان ماه سال گذشته رسيد.

به گفته نبي‌يان طرح انتقال گورخرها به زيستگاه‌هايي كه خالي از اين گونه شده بود يكي ديگر از طرح‌هاي سازمان حفاظت محيط زيست بوده است: «با توجه به اينكه پارك ملي كوير يكي از زيستگاه‌هاي امن براي زيست گورخرها به شمار مي‌رود اجراي چنين طرحي قابل قبول است و نمي‌توان اجراي آن را غيركارشناسي تلقي كرد.»

اين كارشناس حيات وحش با بيان اينكه در جريان جزييات حادثه رخ داده براي گورخرهاي تلف شده قرار ندارد؛ اظهارنظر قطعي درباره تلف شدن پنج راس گورخر را نيازمند دسترسي به اطلاعات دقيق دانست. نبي‌يان گفت: «به طور كلي مي‌توان گفت انتقال گونه‌هاي بزرگ جثه حيات وحش از منطقه‌اي به منطقه ديگر آن هم با اين مسافت نيازمند دانش كافي است كه كشور ما در اين زمينه از دانش جهاني عقب است و چاره‌اي جز همكاري‌هاي بين‌المللي نداريم و بايد حتما از همكاري كارشناسان با تجربه خارجي استفاده كنيم.» نبي‌يان با بيان اينكه روند مثبت همكاري‌هاي بين‌المللي ايران با كارشناسان زبده خارجي مدتي است كه متوقف شده، افزود: «ما در پروژه‌هاي مثل پروژه يوز به خوبي از همكاري كارشناسان سرشناس خارجي استفاده مي‌كرديم اما متاسفانه بعد از دستگيري شماري از فعالان پروژه حفاظت از يوز و سوءتفاهم‌هايي كه در اين زمينه پيش آمده همكاري‌هاي بين‌المللي تضعيف و حتي در مواردي متوقف شده است.» اين كارشناس حيات وحش در عين حال اظهار اميدواري كرد اتفاق ناگوار تلف شدن پنج راس گورخر منجر به توقف طرح‌هاي علمي در اين زمينه نشود: «هرچند اتفاق بدي روي داده اما بايد بدانيم كه در همه جاي دنيا اين اتفاقات محتمل است. از جمله در طرح انتقال كرگدن‌ها در كنيا شاهد همين اتفاق بوديم. بايد ضمن بررسي علمي دلايل اين حادثه از بروز فضاي غيركارشناسي كه كل طرح‌هاي حفاظت را تحت تاثير قرار دهد؛ پرهيز كنيم.» طرح انتقال 10 راس گورخر از پارك ملي توران به پارك ملي كوير حالا با تلف شدن 5 راس گورخر و در خطر قرار گرفتن 5 راس ديگر عملا شكست خورده است. حالا بايد ديد سازمان حفاظت محيط زيست براي جبران بخشي از اين خسارت مادي و زيست‌محيطي چه توضيح تكميلي در روزهاي آينده ارايه مي‌كند. اگر چنان كه مهدي نبي‌يان توضيح داده اين مساله به فقر دانش كارشناسان داخلي در زمينه جابه‌جايي گونه‌هاي بزرگ‌جثه برگردد بايد ديد چرا چنين طرح مهمي بدون مشورت كارشناسان بين‌المللي اجرا شده است.