وقت آن رسيده كه در سال جديد فيسبوك را ترك كنيم؟
نوبتِ خداحافظي نادان‌ها
صدف فاطمي
دژاوويي ديگر؛ يك‌بار ديگر فيسبوك و رسوايي جديدي كه بر حريم خصوصي كاربرانش سايه افكنده است. اين‌بار نوبت دسترسي به پيام‌هاي خصوصي است. تحقيقات نيويورك‌تايمز نشان مي‌دهد كه اسپاتيفاي، نتفليكس و رويال بانك كانادا به واسطه قرارداد همكاري با فيسبوك، توانايي خواندن، نوشتن و حذف پيام‌هاي خصوصي كاربران را دارند. داستان از اين قرار است كه بر اساس برخي اسناد فاش‌شده، فيسبوك با برخي غول‌هاي بزرگ فناوري مانند اپل، آمازون، مايكروسافت، اسپاتيفاي و نتفليكس همكاري تجاري تنگاتنگي داشته و با وجود تمام تعهداتي كه فيسبوك پذيرفته بود تا داده‌هاي كاربران را حفاظت كند اما در بعضي از قراردادها، كماكان فيسبوك حريم خصوصي كاربران را رعايت نمي‌كند. به اين ترتيب بعضي از اين شركت‌ها مانند اسپاتيفاي، نتفليكس و رويال بانك كانادا به داده‌هاي كاربران اين شبكه اجتماعي دسترسي دارند. خبر رسوايي فيسبوك در حالي در رسانه‌هاي خبري دست به دست مي‌شود كه اسپاتيفاي، نتفليكس و آربي‌سي انجام هر رفتار ناخوشايندي با پيام‌هاي خصوصي كاربران را به طور كلي انكار كرده‌اند. نتفليكس در توييتر خود نوشته: «ما هرگز درخواست چنين دسترسي را نداشتيم» و اسپاتيفاي مي‌گويد: «ما اصلا نمي‌دانستيم چنين دسترسي‌اي داريم.» آن‌طرف رويال بانك كانادا هم اساسا وجود چنين دسترسي‌اي را در سيستم خود تكذيب مي‌كند. مساله مهم اما هيچ‌كدام از اين تاييدها يا تكذيب‌ها نيست. نكته مهم اين است كه فيسبوك به هيچ قيمتي نبايد بدون اجازه و اطلاع كاربران چنين دسترسي را به هيچ‌كدام از شريك‌هاي تجاري خود بدهد؛ حتي اگر آنها از اين امكان استفاده نكنند.
آنچه گذشت...
هر چند گزارش جديد تايمز تنها به رسوايي اخير فيسبوك پرداخته و اشاره‌اي به موارد ديگر نكرده است، اما حافظه تاريخ خيلي اتفاقات را از ياد نمي‌برد. در طول يك تا دو سال گذشته بارها اطلاعات شخصي كاربران فيسبوك به شكل‌هاي گوناگون در دسترس ديگران قرار گرفته و اين خلاف قوانين حفظ حقوق شخصي كاربران است. اينها تنها چند نمونه از كارشكني‌هاي فيسبوك عليه كاربرانش است؛ رسوايي‌هايي كه شايد تنها يكي از آنها براي خداحافظي با اين شبكه اجتماعي كافي باشد.
مارس: كريس وايلي، تحليل‌گر داده و از كارمندان سابق كمبريج آناليتيكا، شركت مشاوره‌اي كه در استخدام كارزار انتخاباتي دونالد ترامپ بود، چندي پيش اطلاعاتي با اين مضمون در اختيار روزنامه‌هاي نيويورك‌تايمز، گاردين و آبزرور قرار داد: «اين شركت اطلاعات بيش از ۵۰ ميليون حساب كاربري فيسبوك را بدون اجازه صاحبان آنها جمع‌آوري كرده است. اين قدرتي است كه فيسبوك در اختيار آنها قرار داده است.»
آوريل: در گزارش‌ها آمد كه فيسبوك بطور مخفيانه در حال مذاكره با بيمارستان‌ها است تا اطلاعات شخصي بيماران را به اشتراك بگذارند.
سپتامبر: هكرها به حساب كاربري ۳۰ ميليون كاربر فيسبوك دسترسي پيدا كردند.
نوامبر: گزارش‌هاي منتشر شده در رسانه‌هاي معتبر حاكي از آن بود كه در ميانمار از فيسبوك براي گسترش خشونت آنلاين استفاده شده و اين شبكه اجتماعي نتوانسته مانع ترويج خشونت و اقدامات ضد حقوق بشر شود. فيسبوك اين مساله را تاييد كرد.
دسامبر: وجود باگي در فيسبوك باعث شد عكس‌هاي خصوصي ۶.۸ ميليون كاربر در دسترس برنامه‌هاي ثالث قرار بگيرد. بر اساس اعلام فيسبوك حدود ۱۵۰۰ اپليكيشن كه از سوي ۸۷۶ توسعه‌دهنده ابداع شده‌اند به علت وقوع اين مشكل توانسته‌اند به عكس‌هاي خصوصي كاربران دسترسي پيدا كنند. اگر بعد از تمامي اين اتفاق‌ها هنوز هم حساب كاربري شما در فيسبوك فعال است، بايد از خود بپرسيد چرا؟ آيا اين پلتفرم ارزش آن را دارد كه داده‌هاي شخصي خود را روي آن قرار دهيد؟ حتي اگر معتقد هستيد كه اطلاعات شخصي خودتان نيازي به حفاظت ندارند و اطلاعات خاصي را به اشتراك نمي‌گذاريد، آيا دوست داريد عضوي از يك پلتفرم خطرناكي باشيد كه هر روز در حال قدرتمندتر شدن است و مي‌تواند براي دوستان و نزديك‌تان دردسرساز باشد؟ از اينكه يكي از اعضاي ثابت پلتفرمي باشيد كه به تحريك نسل‌كشي در ميانمار كمك كرده، احساس بدي نداريد؟ كريس وايلي بلافاصله بعد از افشاي رسوايي كمبريج آناليتيكا از سرويس‌هاي فيسبوك اخراج شد. او همان روزها در مصاحبه زنده‌اي در فرانت كلاب لندن گفت: «اين قدرتي است كه فيسبوك در اختيار دارد. آنها مي‌توانند شما را از اينترنت حذف كنند.»
بياييد آخرين احمق‌ها باشيم
ماه مارس و بعد از اينكه رسوايي كمبريج آناليتيكا همه‌جا افشا شد، فيسبوك تبليغاتي با اين مضمون منتشر كرد: «ما در برابر اطلاعات شما احساس مسووليت داريم. اگر نتوانيم از پس اين مسووليت بربياييم، سزاوار همراهي شما نيستيم.» آن‌طور كه گاردين مي‌نويسد، حالا بعد از پنج رسوايي ديگر، فيسبوك به خوبي ثابت كرده كه سزاوار همراهي كاربرانش نيست و بهتر است اين غائله تمام شود. بعد از همان تاريخ طلايي ماه مارس و رسوايي وحشتناكي كه از سوي كريس وايلي صورت گرفت، فيسبوك چندين بار ديگر ثابت كرد كه يك شركت ورشكسته اخلاقي است كه هرگز تغيير نخواهد كرد؛ مگر اينكه كاربري نداشته باشد. فيسبوك بارها به صورت واضح ادعا كرده كه با وجود تمامي افشاگري‌هاي صورت گرفته هنوز در حيات است و از بين نمي‌رود چراكه كاربرانش احمق‌هاي زودباوري هستند و به اين شبكه اجتماعي اعتياد دارند. روايت مشهوري وجود دارد كه مي‌گويد، زاكربرگ اولين كاربر فيسبوك را به دليل اينكه اطلاعات شخصي‌اش را در اختيار او گذاشته «احمقِ نادان» ناميده است. بدبختي بزرگ‌تر اينجاست كه حالا بعد از تمام رسوايي‌هايي اتفاق افتاده هنوز عده‌اي هستند كه اطلاعات‌شان را در اختيار اين شبكه ناامن مي‌گذارند. به نظر شما زاكربرگ براي كاربران فعلي‌اش چه صفتي به كار مي‌برد؟