هر چه به روزهاي پايان معافيت‌هاي نفتي نزديك مي‌شويم، اخبار ضد و نقيض از تمديد يا عدم تمديد معافيت‌ها نيز بيشتر مي‌شود. برخي كارشناسان و مقام‌هاي رسمي كشور از احتمال تمديد معافيت‌ها مي‌گويند از سوي ديگر برخي كنش و واكنش‌هايي كه در بازار نفت ايجاد شده مانند از سر‌گيري خريد نفت ايران توسط ژاپن، ادامه همكاري هند با ايران، احتمال تمديد را قوي‌تر مي‌كند. هر چند كه تاكنون اخبار رسمي منتشر نشده است و صحبت‌هاي مقامات امريكايي نيز حاكي از آن است كه معافيت‌ها تمديد نمي‌شود.
ورود ونزوئلا به بازار فروش غير‌رسمي نفت، كار ايران را سخت مي‌كند
دبير اتحاديه صادركنندگان فرآورده‌هاي نفتي ايران احتمال داد، معافيت‌هاي فعلي ۸ كشور از تحريم نفتي ايران حداقل براي ۴ كشور تمديد شود.
حميد حسيني معتقد است با توجه به اوضاع فعلي ونزوئلا همچنين رو به افزايش بودن نسبي قيمت نفت در جهان، بعيد به نظر مي‌رسد امريكا معافيت‌هاي 8 كشور از تحريم خريد نفت ايران را تمديد نكند و در اين شرايط حتي اگر اين معافيت‌ها ملغي شود هم به نظر مي‌رسد، چين و هند به اين تحريم‌ها تن ندهند. حسيني در ادامه گفت: بعد از اتمام مهلت قانوني معافيت‌ها در ارديبهشت سال جاري، تا شهريور ماه معافيت‌ها تمديد مي‌شود. اما با سيستم‌هايي كه جدا از سيستم فروش نفت در شرايط عادي هستند، نفتمان را صادر كنيم و راه‌حلي براي فروش نفت و صادرات فرآورده‌هاي نفتي حتي در زمان لغو اين معافيت‌ها بيابيم.
خريدارها، به دنبال تمديد معافيت‌ها
كمتر از سه ماه به پايان مهلت قانوني معافيت‌ها باقي مانده است. برخي كشورها مانند ايتاليا با وجود داشتن معافيت از همان روزي كه تحريم‌ها عليه ايران آغاز شد، نفتي نخريدند. برخي كشورها مانند هند نيز با وجود هشدارهاي امريكا مبني بر كاهش سطح خريد نفت از ايران، همچنان تقاضاي فعلي خود را حفظ كرده‌اند. به گزارش رويترز اين كشور قصد دارد با تمديد معافيت از تحريم‌هاي واشنگتن، سطح واردات نفت خود از ايران كه 300 هزار بشكه در روز است، حفظ كند. هند نيز در روزهاي اخير مشغول مذاكره با امريكا براي تمديد معافيت از تحريم‌هاست.در اول بهمن نيز يك مقام رسمي شركت نفت فوجي به «اس‌اندپي گلوبالز» گفته اين شركت يك محموله نفت ايران را براي انتقال به ژاپن بار تانكر كرده است. اين نخستين محموله از زماني است كه ژاپن از معافيت نفتي ۱۸۰ روزه برخوردار شده است. رييس كل بانك مركزي نيز نسبت به اين خبر در حساب مجازي خود واكنش نشان داد و گفت: به تدريج درآمدهاي جديد نفتي در كنار ده‌ها ميليارد دلار منابع فعال بانك مركزي نزد بانك‌هاي خارجي به چرخه اقتصاد ايران وارد مي‌شود. از سوي ديگر قرار است، واردات ژاپن و كره‌جنوبي در ماه‌هاي آتي افزايش يابد چون خريداران مقداري را كه مي‌توانند طي معافيت‌ها وارد كنند، افزايش مي‌دهند و انتظار مي‌رود واردات ماه فوريه آسيا تقريبا دو برابر شود و به ۱.۳۸ ميليون بشكه در روز برسد. هر چند تاكنون آماري از آن منتشر نشده است.
كاهش صادرات در 30 سال اخير
ادعاهاي ادامه خريد نفت از ايران حتي در صورت عدم تمديد معافيت‌ها، در حالي است كه طبق گفته رسانه‌هاي بين‌المللي، صادرات نفت ايران كاهش يافته و به كمترين ميزان در 30 سال اخير رسيده است. صادرات نفت خام ايران در سال ۹۱ به دليل تحريم و محدوديت‌هاي بين‌المللي اعمال شده نسبت به سال ۹۰، با كاهش ۴۸.۹۸ درصدي همراه بود و از بيش از ۲ ميليون و ۲۱۴ هزار بشكه در روز در سال ۹۰ به حدود يك ميليون و ۱۳۰ هزار بشكه در سال ۹۱ رسيد.اما در تحريم‌هاي جديد اگرچه آمار رسمي در مورد صادرات نفت ارايه نشده اما اخبار غير‌رسمي از صادرات روزانه فقط ۷۰۰ هزار بشكه نفت ايران خبر مي‌دهند و هر چند برخي آمار‌ها از صادرات 1 ميليون و 300 هزار بشكه‌اي ايران خبر مي‌دهند. اما نمي‌توان منكر اين ادعا شد كه صادرات نفت ايران در ماه‌هاي اخير با مشكلاتي همراه بوده است. به گونه‌اي كه 4 خريدار برتر نفت خام ايران، چين، هند، ژاپن و كره جنوبي در كل روزانه ۷۱۰ هزار و ۶۹۹ بشكه نفت از ايران در ماه ژانويه وارد كردند كه ۴۹ درصد كمتر از همين ماه در سال ۲۰۱۸ بود. با وجود آمارهايي مبني بر فروش كمتر نفت ايران بعد از بازگشت تحريم‌ها اما دبير اتحاديه صادركنندگان فرآورده‌هاي نفتي معتقد است، مشكل ايجاد شده آن است كه در حال حاضر ونزوئلا هم وارد بازار آزاد فروش نفت شده و با توجه به تحريم نفتي اين كشور، ونزوئلا هم به سيستم‌هاي معمول فروش نفت ورود كرده است؛ اين مساله باعث شده كه كار ما در قيمت‌گذاري براي فروش نفت سخت‌تر شود. حسيني علاوه بر اين فروش روزانه 1.5 ميليون بشكه نفت در سيستمي خارج از فرآيند فروش مرسوم و معمول نفت را نيز دشوار مي‌داند كه بايد برايش تدابير ويژه‌اي انديشيد.
هوك: تمديد نمي‌شود
گمانه‌زني‌ها در خصوص احتمال تمديد مجدد معافيت‌ها در حالي است كه حدود يك ماه پيش، مسوول گروه ويژه اقدام ايران در وزارت خارجه امريكا گفته است، واشنگتن ديگر معافيت تحريم‌هاي نفتي ايران را تمديد نخواهد كرد .برايان هوك يكي از دلايل اعطاي معافيت به هشت خريدار بزرگ نفت ايران را جلوگيري از افزايش ناگهاني و يك‌باره قيمت‌هاي نفت عنوان كرده است. او ابراز اميدواري كرد كه بعد از هشت ماه خريد از نفت ايران به كمترين ميزان خود برسد و اين كشورها نفت خود را از كشورهاي ديگري تامين كنند.
سكوت وزير
با وجود تداوم نگراني‌ها در خصوص كاهش بيشتر صادرات نفت اما وزير نفت همچنان اميدوار به فروش به خريداران وفادار و بزرگ ايران است. بيژن زنگنه كه در مراسم عمليات اجرايي پروژه ساخت پالايشگاه انديمشك كه در هفته گذشته برگزار شد، حضور پيدا كرد ضمن اشاره به انتقاداتي كه به وزارت نفت مي‌شود، گفت: برخي‌ها گله دارند كه چرا اطلاعات نفتي را بيان نمي‌كنم. من نمي‌توانم بگويم چه طور تحريم‌ها را دور مي‌زنيم زيرا به ضرر ملت است. يك‌سري مي‌گويند شما كار نمي‌كنيد اما ما نقشه‌ها را افشا نمي‌كنيم.
اوپك، همچنان غير‌قابل پيش بيني
يكي از مهم‌ترين بازارهايي كه تاكنون توانسته بر قيمت نفت چه در زمان تحريم ايران و چه در زمان‌هاي ديگر تاثير بگذارد، اوپك بوده است. هر چند كه بعد از شروع تحريم‌ها، هيچ مقام رسمي از اوپك نسبت به آن موضع‌گيري نكرد اما هفته گذشته براي اولين دبيركل اوپك، محمد باركيندو نسبت به تحريم اعضاي اين سازمان توسط امريكا واكنش نشان داد و اين مساله را عامل اختلال در بازار نفت دانست. اين سخنان از اين جهت تازگي دارد كه در زمان تحريم ايران و ونزوئلا، اوپك به بهانه عدم ورود به مسائل سياسي از هر گونه موضع‌گيري اجتناب كرد. به نظر مي‌رسد با اظهارنظر باركيندو عزم اوپك براي كاهش توليد اعضا و افزايش بيشتر قيمت‌ها، راسخ‌تر شده است. غير قابل پيش‌بيني بودن اوپك و نقش مهمي كه بر قيمت و ميزان توليد نفت دارد، نكته‌اي است كه رسانه‌ها و موسسات مالي معتبر نيز به آن اذعان دارند. بنا به گفته باركلينز، بانك و موسسه مالي معتبر بين‌المللي در گزارش اخير خود، اصلي‌ترين منبع بي‌ثباتي در بازار نفت را پاسخ اوپك و متحدانش به سياست‌هاي امريكا مي‌داند. همان‌طور كه پيش‌تر اوپك در پاسخ به تقاضاي افزايش توليد و كاهش قيمت نفت توسط امريكا با توافقي سقف توليد و صادرات را براي افزايش قيمت‌ها، كاهش داد. هر چند كه در بين اعضاي اوپك نيز انگيزه‌هاي بيرون گروهي تاثيرات زيادي دارد. يكي از اين انگيزه‌ها، احتمال همكاري عربستان با امريكاست. هر چند به نظر مي‌رسد با توجه به فشار بودجه‌اي كه عربستان تحمل مي‌كند، بسيار بعيد است كه عربستان دنباله‌رو سياست‌هاي امريكا باشد و با افزايش توليد خود بخواهد بر قيمت‌ها تاثير بگذارد.
نفت شل امريكا
توليد نفت شل امريكا نيز يكي ديگر از مواردي است كه مي‌تواند بر قيمت‌هاي نفت تاثير بگذارد. توليد نفت اين كشور با ثبت ركورد ۱۲.۱ ميليون بشكه در روز رقبايي همچون عربستان سعودي و روسيه را پشت سر گذاشته است. اين در حالي است كه انتظار مي‌رود در سال 2019، توليد نفت توسط امريكا يك ميليون بشكه افزايش يابد. گفتني است كه امريكا در حال حاضر 3.36 ميليون بشكه در روز صادر مي‌كند. افزايش توليد و صادرات نفت امريكا به كاهش واردات نفت از اوپك منجر شد به گونه‌اي كه روزانه 2.18 ميليون بشكه نفت در روز رسيد كه كمترين مقدار در 32 سال گذشته است. هر چند روزنامه ايتاليايي ايل سوله معتقد است كه امريكا با اتكا به توان بالاي تبليغاتي خود سعي در انحراف بازار نفت دارد، نوشت: فرضيه تامين كمبود نفت جهاني توسط نفت شل امريكا عمدتا حاصل تبليغات امريكايي‌هاست و بايد تاكيد كرد كه تفاوت اين نوع از نفت امريكايي با نفت ايران و ونزوئلا به اندازه‌اي است كه در عمل امكان جايگزيني براي آنها وجود ندارد.