گروه اقتصادي| بر اساس آيين‌نامه بازار متشكل ارزي زمان آغاز به كار اين بازار در 11 تير ماه امسال اعلام شده است. تشكيل اين بازار با فراز و نشيب‌هاي فراواني همراه بوده و براي راه‌اندازي آن جلسات مختلفي با بازيگران آن و صاحب‌نظران برقرار شده است. روز گذشته خبري از راه‌اندازي مراحل اوليه اين ساز و كار منتشر شده است. همچنين مديرعامل اين نهاد تازه مالي جزييات تازه‌اي از ساز و كار‌ها و مكانيزم‌هاي اين نهاد را بيان كرده است.
جلسات و خبرها
پس از اظهارات مختلف مقام‌هايي مانند وزير امور اقتصادي و دارايي، رييس كل بانك مركزي و مديرعامل بازار متشكل ارز در خصوص ساز و كار، زمان آغاز به كار اين بازار و علل به تعويق افتادن شروع فعاليت آن، ابتدا از سوي برخي اعلام شد، روز ۲۰ خرداد ماه بازار متشكل ارز كار خود را شروع مي‌كند. با اين حال كانون صرافان ايران از صرافان كل كشور خواستند تا در جلسه روز ۲۲ خرداد ماه با حضور اعضاي بازار متشكل ارزي شركت كنند. اما اين جلسه با اعتراض صرافان در خصوص حق ثبت نام، كارمزد و ساز و كار اين بازار همراه شد. طبق گفته برخي از صرافان حاضر در اين جلسه، از سود يك درصدي هر معامله اين بازار، ۰٫۲ درصد به عنوان كارمزد به صورت اتوماتيك توسط بازار متشكل ارزي برداشته مي‌شود.
بر اساس آيين‌نامه اين بازار كه در اين جلسه به صرافان داده شد، هر صراف بايد براي ثبت نام در اين بازار ۱۰۰ ميليون تومان پرداخت كند كه اين مبلغ صداي صرافان را بلند كرد.
يكي از صراف‌ها در اعتراض به اين مبلغ گفته بود: در سطح كشور حدود ۸۰۰ صرافي وجود دارد، چه دليلي دارد از هر صراف ۱۰۰ ميليون تومان بگيرند؟ مگر قرار است شش نفر هيات‌مديره ماهانه يك ميليارد تومان حقوق بگيرند؟ سه روز پس از آن در روز ۲۵ خرداد ماه عبدالناصر همتي، رييس كل بانك مركزي با كارشناسان و مديران ارزي بانك مركزي در دفتر خود تشكيل جلسه داد تا در خصوص موضوعات مطرح شده در جلسه صرافان با اعضاي بازار متشكل ارزي بحث و تصميم‌گيري شود.مبلغ حق ثبت‌نام در اين جلسه با ۷۵ درصد كاهش، ۲۵ ميليون تومان اعلام شد.
بر اساس زمان اعلامي كانون صرافان ايرانيان قرار بود كه در روز ۱۱ تير ماه امسال صرافان براي پيش‌ثبت‌نام اقدام و كارهاي مقدماتي آن انجام شود.
انتظار برخي از فعالان و كارشناس ارزي از نحوه كار اين بازار اين بود كه دلار تك نرخي شود؛ يعني در نرخ دلار نيمايي، آزاد و ۴۲۰۰ توماني يكسان‌سازي انجام شود؛ اما همتي در حاشيه جلسه هيات دولت در روز ۲۹ خردادماه گفت: نرخ نيمايي حذف نمي‌شود و قيمت آن با ارز آزاد نزديك است. او در خصوص ارز ۴۲۰۰ توماني نيز گفت: ارز واردات برخي كالاها همچنان ۴۲۰۰ تومان است، همانند قبل براي آنها گشايش اعتبار انجام مي‌شود.
شهاب ابراهيم قرباني در اين خصوص گفت: فعاليت بازار متشكل ارزي هيچ ارتباطي به دلار نيمايي ندارد، دليلي براي حذف اين ارز وجود ندارد زيرا دلار نيمايي حواله است و بازار متشكل ارزي قرار است كار خود را روي اسكناس شروع كند. اگر ساز و كار آن خوب راه‌اندازي شود و براي صرافان و مردم درست جا بيفتد باالطبع در آينده بخش حواله‌ها نيز در پلت‌فرم خريد و فروش قرار بگيرد، نسبت به گذشته منظم‌تر مي‌شود.پس از آن در روز سوم تير ماه هشتمين نشست رييس كل بانك مركزي با اقتصاددان برگزار شد كه بازار متشكل ارزي از جمله موضوعات اصلي اين جلسه بوده است.يكي از حاضران در اين جلسه مي‌گويد: در جلسه با رييس كل بانك مركزي نظر اقتصاددانان درباره بازار متشكل ارزي مثبت بوده است. از جمله انتقادات اقتصاددانان در اين جلسه به بازار متشكل ارزي اين است كه اين بازار با شرايط فعلي بازار ارز و دلار تفاوتي ندارد و موجب چهار نرخي شدن دلار مي‌شود.
همراهي نظام بانكي
كوروش پرويزيان درباره ساز و كار بازار متشكل ارزي و نقش بانك‌ها در اين بازار مي‌گويد: بانك مركزي به دنبال اين است كه با ايجاد ساختار و شبكه‌اي مستقل با حضور بانك‌ها و صرافي‌ها به شفاف‌سازي عمليات در بازار ارز كمك كند. رييس كانون بانك‌ها و موسسات اعتباري خصوصي مي‌گويد: با توجه به اينكه رانت‌هايي در حوزه ارز مطرح است و مسائلي را ايجاد كرده، اين ساختار مي‌تواند به شفاف‌سازي ساختار كمك و بازار را قابل پيش بيني كند. پرويزيان مي‌گويد: شركت مورد نظر به ثبت رسيده است و تفاهمنامه‌ها با بانك‌ها براي آغاز به كار بازار متشكل ارزي در حال انجام است و اقدامات مقدماتي براي شروع به كار اين بازار در جريان است. او با بيان اينكه بانك‌ها هم در اين ساختار حضور دارند، مي‌گويد: بانك مركزي در حوزه ارز چه در بخش خريد و فروش، چه توزيع و تخصيص ارز و تعهدات ارزي، نقش و مسووليت اصلي را بر عهده دارد.
رييس كانون بانك‌ها و موسسات اعتباري خصوصي تاكيد كرد: بانك مركزي صاحب صرافي نيست اما از طريق صرافي‌ها و بانك‌ها عمليات ارزي را انجام مي‌دهد و در بازار متشكل ارزي بانك مسووليت انجام فعاليت‌هاي تخصصي خود را بر عهده دارد.
پرويزيان در پاسخ به اين سوال كه آيا بانك‌ها در تامين ارز نقشي خواهند داشت، گفت: در حال حاضر بانك‌ها حواله‌هاي ارزي، ال سي ارزي، تسهيل فعاليت‌هاي مربوط به واردات و صادرات كشور و... را انجام مي‌دهند و ارز مورد نياز از طريق بانك مركزي و اعتباراتي كه بين كارگزاري بانك‌ها تامين مي‌شود، به دست مي‌آيد.
رييس كانون بانك‌ها و موسسات اعتباري خصوصي با تاكيد بر اينكه بازار متشكل ارزي در مراحل اوليه براي خريد و فروش نقدي ارز است و تامين نيازهاي ارزي كشور ضروري است، ادامه داد: در ابتدا وظيفه و ماموريت اين بازار شفاف‌سازي در بازار است و اگر امكان آن ايجاد شود، اهداف بعدي دولت را محقق مي‌كند.
جزييات تازه از بازار متشكل ارزي
محمود شكسته‌بند روز گذشته در نشستي با تشريح جزييات تازه از ساز و كار اين بازار گفت: سامانه اصلي اين بازار به سامانه‌هاي بانك‌ها، صرافي‌ها و چند بخش مختلف در بانك مركزي متصل است به طوري كه كوچك‌ترين ايراد مي‌تواند همه فعاليت‌ها را تحت تاثير قرار دهد؛ به همين دليل افزايش دقت سامانه در اولويت است. او با بيان اينكه راه‌اندازي اين بازار، «تهران» را به پايتخت ارزي كشور تبديل خواهد كرد، افزود: در حال حاضر نرخ ارز در كشور ما بر اساس نرخ سليمانيه، دوبي، استانبول و هرات تعيين مي‌شود؛ در حالي كه اين روند قابل ادامه يافتن نيست.شكسته‌بند با تاكيد بر اينكه نرخ ارز در بازارهاي خارج از كشور حدود ساعت 11 ظهر مشخص مي‌شود، مي‌گويد: بازار متشكل ارزي اين امكان را ايجاد مي‌كند كه ساعت 9 صبح هر روز، نرخ متوسط مشخص و معاملات بر اساس آن انجام شود. شكسته‌بند، راه‌اندازي اين بازار را پاياني بر فعاليت صرافي‌ها با دو يا چند دفتر يا حساب‌هاي متعدد بانكي به نام اقوام صاحبان صرافي دانسته و ادامه مي‌دهد: اكنون ميان خريداران و فروشندگان ارز براي دريافت مبلغ مورد معامله نگراني وجود دارد، اما بازار متشكل ارزي اين دغدغه را برطرف و به نيابت از طرفين معامله، پول را به حساب آنها واريز مي‌كند. او با تاكيد بر اينكه بازار متشكل ارزي مبتني بر اسكناس است، مي‌گويد: بانك‌ها اسكناس ارز را از صرافي‌ها دريافت مي‌كنند و در صورت اعلام نياز آنها، اسكناس را نيز بر مي‌گردانند. به گفته شكسته‌بند، اين موضوع تضمين شده و بانك‌ها موظف هستند همه نياز صراف‌ها به اسكناس را به صورت لحظه‌اي تامين كنند.
مديرعامل بازار متشكل ارزي با اشاره به اينكه هر صراف موظف است يك حساب مبتني بر دلار، يك حساب مبتني بر يورو و يك حساب مبتني بر ريال در بانك مورد نظرش افتتاح كند، ادامه مي‌دهد: صراف به ما وكالت مي‌دهد كه از حساب‌هاي او به اندازه معامله ثبت شده در سامانه، برداشت و به حساب طرف دوم معامله واريز كنيم. او همچنين اعلام كرد: تاكنون حدود 70 صرافي حق عضويت خود در اين بازار را پرداخت كرده‌اند، اما چشم‌انداز واقعي، حضور 600 صرافي در اين بازار است. در اين سامانه، حراج ناپيوسته ارز از ساعت 9 تا 10 صبح برگزار مي‌شود و پس از آن نيز حراج پيوسته عملياتي خواهد شد و در نهايت بازار در ساعت 14 و 30 دقيقه بسته مي‌شود. به گفته او، مساله پول‌رساني بانك‌ها در جريان فعاليت اين بازار بسيار اهميت دارد، به طوري كه تاخير در آن مي‌تواند بازار را تحت تاثير قرار دهد يا اطمينان به آن را كم كند؛ بنابراين بانك‌ها بايد تلاش كنند همواره نياز ارزي مشتريان خود را تامين كنند. مديرعامل بازار متشكل ارزي همچنين اعلام كرد: خودپردازهاي ارزي، به زودي براي تامين اسكناس مشتريان راه‌اندازي مي‌شوند.