رويترز به نقل از «منابع آگاه» از توقف طرح تحريم ظريف خبرداد
عقب‌نشيني امريكا
يا سيگنالي براي گفت‌وگو؟
سارا معصومي
دولت ايالات متحده امريكا به رهبري دونالد ترامپ شيفته تحريم ايران است: از توسعه دامنه تحريم‌هاي اوليه تا بازگرداندن تحريم‌هاي ثانويه (هسته‌اي) و اضافه كردن نام افراد حقيقي و حقوقي به ليست تحريم‌هاي موجود. در دو سال و نيم گذشته دولت امريكا تا پيش از كناره‌گيري از توافق هسته‌اي با ايران بر دامنه تحريم‌هاي اوليه مي‌افزود و در يك سال و اندي گذشته با كناره‌گيري از برجام بدون محدوديت بر دامنه تحريم‌هايي هم افزوده كه در برجام ممنوع اعلام شده‌بود. دونالد ترامپ و تيم او هرگاه در پروژه‌اي براي جلب اجماع عليه ايران شكست مي‌خورند تهديد مي‌كنند كه تحريم جديد در راه است. برهمين اساس قريب به سه هفته قبل بود كه وزيرخزانه‌داري امريكا همراه با اعلام تحريم دفتر مقام معظم رهبري و شخص ايشان خبرداد كه محمدجوادظريف، وزير خارجه ايران نيز به زودي در ليست تحريم قرار مي‌گيرد. اين ادعا بلافاصله با واكنش‌هاي متفاوت و عمدتا تندوتيز در فضاي مجازي روبه‌رو شد. «اعتماد» در گزارشي در تاريخ فوق براي توصيف اين اقدام احتمالي امريكا از عبارت «انتقام تيم بي» از محمد جواد ظريف استفاده كرده و عنوان داشت كه موفقيت ظريف در نشانه گرفتن قلب سياست‌هاي ايران ستيزانه دولت ترامپ در قلب امريكا و در گفت‌وگو با رسانه‌هاي امريكايي از جمله فاكس نيوز منجر به اين تصميم احتمالي خواهد شد. در فضاي مجازي برآيند واكنش‌هاي صورت گرفته اين بود كه دولت ترامپ چگونه ادعا مي‌كند خواهان مذاكره با ايران است در حالي كه قرار است مذاكره‌كننده ايراني را در ليست تحريم قرار بدهد؟ پس از انتشار اين خبر حقوقدان‌هاي بسياري درباره پرهزينه بودن اين اقدام امريكا در حالي كه نيويورك ميزبان سازمان ملل است، هشدار دادند. در فضاي ناشي از انتشار اين خبر اين سوال به وجود آمد كه چرا وزارت خزانه‌داري امريكا اين‌بار پيش از آنكه تحريمي صورت بگيرد از آن رونمايي مي‌كند؟ چندپاسخ براي اين سوال مطرح بود كه به نظر مي‌رسيد دو مورد آن يعني طرح موضوع براي سنجش عكس‌العمل‌ها و همچنين بررسي چند و چون حقوقي آن منطقي‌تر از ساير پاسخ‌ها به نظر مي‌رسيد. تنش در رابطه ميان ايران و امريكا در چندماه اخير به بالاترين سطح خود رسيده و كشورهاي متفاوتي نسبت به وقوع درگيري ميان دو كشور هشدار مي‌دهند، همزمان نيروهاي نظامي دو طرف در منطقه خليج‌فارس تا مرز شاخ به شاخ شدن پيش رفته‌اند، در چنين شرايطي تحريم وزير خارجه ايران به معناي بستن باب ديپلماسي ميان تهران و واشنگتن براي طولاني‌مدت بود. واكنش محمدجواد ظريف به خبر احتمال تحريمش چندان تند و تيز نبود و او ترجيح داد اظهارنظر در اين باره را به پس از قطعي شدن خبر موكول كند. ظريف در اين مدت گفت‌وگو با رسانه‌هاي امريكايي را در داخل ايران ادامه داد و در مصاحبه‌اي با نيويورك‌تايمز در پاسخ به سوال خبرنگار امريكايي درباره احتمال تحريم خود از سوي وزارت خزانه‌داري امريكا گفت: «هر كس كه من را مي‌شناسد مي‌داند كه من يا خانواده‌ام ملكي در خارج از ايران نداريم. من شخصا حتي حساب بانكي هم در خارج از ايران ندارم. ايران كل زندگي و تنها تعهد من است. بنابراين، من هيچ مشكل شخصي با تحريم‌هاي احتمالي ندارم.»
درحالي كه ظريف تا چند روز ديگر براي شركت در نشست‌هاي مقدماتي مجمع عمومي سازمان ملل متحد راهي نيويورك خواهد شد، رسانه‌هاي امريكايي به نقل از دو منبع آگاه اعلام كردند كه دولت ترامپ فعلا دستور تحريم وزيرخارجه ايران را معلق نگه داشته و قصد اجرايي كردن آن را ندارد. خبرگزاري امريكايي بلومبرگ در اين باره مي‌نويسد: پس از ماجراي حمله مشكوك به دو نفتكش در نزديكي تنگه هرمز و همچنين هدف قرارگرفتن پهپاد امريكايي كه مورد آخر توسط ايران صورت گرفت، وزارت خزانه داري امريكا براي سخت‌گيري بر ايران تصميم گرفت نام وزيرخارجه اين كشور را در ليست تحريمي خود قراربدهد. خبر تحريم احتمالي ظريف در روزهايي اعلام شد كه دونالد ترامپ مي‌گفت حمله تلافي‌جويانه به ايران را 10 دقيقه پيش از انجام آن متوقف كرده است. با وجود اين به نظر مي‌رسيد كه واشنگتن در تحريم وزيرخارجه ايران مصمم است اما با تاييد دو منبع آگاه نزديك به كاخ سفيد اكنون مشخص شده كه فعلا نام ظريف به ليست تحريمي مقام‌هاي ايراني اضافه نخواهد شد. مشخص نيست كه پشت پرده چه ملاحظه‌هايي منجر به اين تصميم‌گيري شده است و اينكه آيا مساله تحريم ظريف كلا كنسل شده يا ممكن است در آينده دوباره به دستوركار وزارت خزانه‌داري تبديل شود. خبر متوقف شدن روند تحريم وزير خارجه ايران در حالي براي نخستين‌بار از سوي خبرگزاري رويترز منتشر شد كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا روز چهارشنبه در توييتر خود از افزايش تحريم‌هاي ايران «به زودي» خبر داده بود.
بلومبرگ در بخش‌هايي از اين گزارش نوشته است: اصولا وزارت خزانه‌داري تحريم افراد را از قبل اطلاع‌رساني نمي‌كند، چرا كه در اين‌صورت فرد مدنظر مي‌تواند اموال خود را به سرعت از خاك امريكا خارج كند. به گزارش «اعتماد» در مورد وزيرخارجه ايران احتمالا وزارت خزانه‌داري امريكا اطلاع داشته كه او اموالي در اين كشور ندارد لذا به منظور سنجش فضا، طرح موضوع كرده است. بلومبرگ در پايان گزارش خود درباره معلق شدن تحريم محمد جواد ظريف مي‌نويسد: اخيرا نام رهبر ايران و چند عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامي هم به ليست تحريم‌ها اضافه شده اما با توجه به دامنه تحريم‌هاي امريكا عليه ايران به نظر مي‌رسد كه9 تحريم جديد بيشتر جنبه نمادين داشته باشد. زماني كه مساله تحريم رهبر ايران مطرح و عملي شد كارشناس‌هاي رابطه ايران و امريكا تاكيد كردند كه اين اقدام كاخ سفيد پيامي به ايران است با اين منظور كه باب ديپلماسي بسته شد.
نشانه‌اي براي مذاكره؟
خبرگزاري رويترز كه نخستين منبع انتشار خبر تعليق تحريم ظريف است در گزارشي اين تعلل كاخ سفيد را به «باز نگه داشتن باب ديپلماسي با ايران» تعبير كرده است. منبع آگاهي كه رويترز به نقل از او خبر تعليق دستور تحريم ظريف را داده به اين خبرگزاري گفته است:«صداي آدم‌‌هاي معتدل غالب شد و ما به اين نتيجه رسيديم كه انجام اين كار لزوما مفيد نيست. » اين مقام امريكايي در ادامه با اين جمله كه مايك پمپئو، وزير خارجه كابينه ترامپ فعلا با درج نام همتاي ايراني در ليست تحريمي مخالفت كرده، هويت آن «صداي معتدل» را فاش كرده است.
آن‌طور كه خبرگزاري رويترز ادعا كرده واشنگتن به اقدام براي تحريم وزيرخارجه ايران بسيار نزديك شده بود به گونه‌اي كه خزانه‌داري امريكا پيش‌نويس بيانيه خود براي اعلام قرار گرفتن نام وزير خارجه ايران در فهرست تحريم‌ها را آماده توزيع كرده بود. براساس خبرهاي رسيده محمدجواد ظريف در نشست وزارتي سازمان ملل در خصوص «اهداف توسعه پايدار» كه هفته آينده برگزار مي‌شود، شركت مي‌كند و براي اين منظور دولت امريكا بايد براي ظريف رواديد صادر كند و اين خود نشانه ديگري است كه واشنگتن فعلا تحريم او را متوقف كرده است. محمدجواد ظريف دو روز پيش در جمع خبرنگاران اعلام كرده بود كه هنوز ويزاي امريكا براي او و سفر به نيويورك و شركت در اين نشست صادر نشده است.
يك سخنگوي وزارت خزانه‌داري امريكا در پاسخ به اين سوال كه چرا دولت ترامپ از تحريم ظريف منصرف شده، خبرنگار رويترز را به اظهارات روز سه‌شنبه يك مقام امريكايي درباره همين موضوع ارجاع داد كه گفته بود: «ما در حال بررسي مسيرهاي مختلف براي اعمال تحريم‌هاي بيشتر عليه ايران هستيم. مشخصا ظريف يكي از افراد مدنظر ما است و ما به محض دريافت اطلاعات بيشتر شما را در جريان تازه‌ترين تحولات قرار خواهيم داد.»«مورگان اورتگاس» در كنفرانس خبري روز پنجشنبه ادعا كرد كه واشنگتن خواستار حل و فصل ديپلماتيك اختلافات با ايران است. او ادعاي ترامپ مبني بر اينكه واشنگتن خواستار مذاكره با ايران بدون پيش‌شرط است را تكرار كرد.
به گزارش اعتماد، مقام‌هاي دولت ترامپ در دو سال و نيم گذشته موضع‌گيري‌هاي بسيار متفاوتي در قبال مذاكره با ايران داشته‌اند و در حالي كه دونالد ترامپ بارها تكرار كرده خواهان مذاكره بدون پيش‌شرط است اما برخي مقام‌هاي دولت او مانند مايك پمپئو يا برايان هوك (مسوول گروه اقدام عليه ايران) از 12 محوري در مذاكره با ايران سخن مي‌گويند كه ماهيت آنها عملا به معناي تسليم تهران است لذا ايران تاكنون تمايلي به آغاز كردن مذاكره با امريكا در حالي كه تحت شديد‌ترين تحريم‌ها قرار دارد از خود بروز نداده است.
رويترز در بخش‌هاي ديگري از گزارش نوشته است: دونالد ترامپ مي‌گويد براي مذاكره با ايران آماده است با اين‌همه برخي مقام‌هاي سابق امريكايي با تحليل رفتارهاي كاخ سفيد مي‌گويند هيچ نشانه واقعي نمي‌بينند كه واشنگتن مايل به گفت‌وگو با ايران باشد مگر در شرايطي كه تهران كاملا تسليم شود. برخي از درخواست‌هاي امريكا از ايران كه همچنان هم روي ميز است: پايان غني‌سازي در ايران، اعطاي دسترسي كامل و فراگير به بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، آزاد كردن شهروندان امريكايي- ايراني و بيرون رفتن ايران از سوريه . با وجود اين به نظر مي‌رسد كه برخي مقام‌هاي دولت ترامپ اعتقاد دارند هرچند فعلا دورنمايي براي مذاكره با ايران وجود ندارد اما نبايد با در تحريم قرار دادن وزير خارجه ايران باب مذاكره براي روزي در آينده را بست.
رويترز در ادامه مي‌نويسد: به نظر مي‌رسد كه بخشي از خصومت كاخ سفيد با ظريف به دليل اصرار او بر تيم بي‌است .تيمي كه ظريف مي‌گويد در حال كشاندن كاخ سفيد به ورطه جنگ است. اين خبرگزاري در ادامه مي‌نويسد: واشنگتن اگر در بحث مذاكره با ايران جدي است، مي‌تواند سيگنال‌هاي ديگري جز لغو تحريم ظريف هم بدهد. مثلا صدور مجوز براي صادرات ولو محدود نفت ايران. تهران تا پيش از بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا روزانه 2 و نيم ميليون بشكه نفت مي‌فروخت و اين در حالي است كه اين رقم كاهش يافته است. واشنگتن مي‌تواند مثلا به چين و هند اجازه بدهد كه نفت ايران را خريداري كنند. يكي ديگر از سيگنال‌هاي مثبت امريكا به تهران در اين مقطع هم مي‌تواند تمديد معافيت‌هاي تحريمي براي پروژه‌هاي هسته‌اي ايران باشد كه در ماه آگوست به اتمام مي‌رسد. با اين تمديد چين، روسيه و برخي كشورهاي اروپايي مي‌توانند به همكاري با ايران در پروژه‌هاي هسته‌اي ادامه بدهند.