در سايه همايش مذاكرات هسته‌اي لوزان از ديدگاه علوم سياسي
منتقداني كه هر چه خواستند گفتند
گروه ديپلماسي|منتقدان مذاكرات هسته‌اي ايران و 1+5 اين بار آمدند. دانشگاه علامه طباطبايي ديروز ميزباني همايشي را به عنوان «مذاكرات هسته‌اي لوزان از ديدگاه علوم سياسي: ديدگاه‌هاي منتقد و موافق» عهده دار بود كه برخلاف دفعات قبل فقط موافقان مذاكرات هسته‌اي در آن حضور نداشتند و منتقدان نيز بالاخره در آن حاضر شدند و در جمع دانشگاهيان و البته دو عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي نقدهاي خود را به بيانيه سوييس و روند مذاكرات بيان كردند. در يكي دو هفته گذشته نشست‌ها و مناظره‌هاي مختلفي از جنس شنيدن صداي موافق و مخالف بيانيه سوييس و مذاكرات لوزان برگزار شده بود و ديگر حرف و سخني نمانده است كه در نقد يا حمايت از آنچه در بيانيه سوييس در نتيجه يك سال و نيم مذاكره به دست آمده، گفته نشده باشد و نشستي را هم وزارت امور خارجه با دعوت از منتقدان، استادان دانشگاه و تحليلگران مسائل سياست خارجي برگزار كرد كه منتقدان نيامدند ولي ديروز مخالفان آمدند و رودررو و چشم‌درچشم سيدعباس عراقچي و مجيد تخت‌روانچي به بيان نقد‌هاي‌شان پرداختند.
به بازبيني عميق مذاكرات هسته‌اي نياز داريم
اولين منتقدي كه ديروز سخن گفت، فواد ايزدي، استاد دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران بود كه سخنانش بيشتر بر محور تحريم‌ها و مصوبه هفته گذشته كميته روابط خارجي سناي امريكا مي‌چرخيد كه با پاسخ‌هاي عراقچي و تخت روانچي نيز روبه‌رو شد. وي با اشاره به طرح سنا مبني بر نظارت بر توافق احتمالي با ايران و تصويب آن در كميته روابط خارجي سنا، گفت: با تصويب اين طرح تيم مذاكرات امريكا در دادن امتيازات دستش بسته و با محدوديت‌هاي بيشتري روبه‌رو مي‌شود. ايزدي در ادامه با بيان اينكه از ۲۸ تحريم امريكا بر اساس بيانيه سوييس پنج تحريم آن برداشته مي‌شود، گفت: در بيانيه سوييس همان مشكل توافق ژنو ديده مي‌شود كه در كنار هرگونه تحريم، واژه هسته‌اي گنجانده شده است. بر همين اساس برخي تحريم‌هاي بانكي و نفتي كه براي ايران مشكل ايجاد كرده است هنوز باقي مي‌ماند. اميد داريم كه تيم ايران اين مساله را اصلاح كند و تحريم‌هاي اصلي برداشته شود. زيرا ايران امتيازهاي مختلفي به طرف مقابل داده است و در صورت انجام چنين اقداماتي مذاكرات برد- برد مي‌شود؟ اين استاد دانشگاه با بيان اينكه تحريم‌هاي هسته‌اي به بهانه برنامه هسته‌اي ايران ايجاد شده اما هدف‌شان سياسي بوده است، گفت: امريكايي كه كمك‌هاي لجستيكي به نيروهاي عربستان سعودي مي‌كند، نمي‌تواند صحبتي در حوزه تروريسم و حقوق بشر داشته باشد. در واقع همه تحريم‌هاي اعمالي از سوي امريكا عقبه سياسي دارد. وي با اشاره به پيشنهاداتي به تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي ايران، گفت: دولت امريكا بايد متعهد شود با تغييرات سياسي در قوه مجريه و مقننه در صورت پايبندي ايران به تعهداتش تمامي تحريم‌ها را عليه ايران لغو كند. همچنين زماني تعهدات ايران الزام‌آور باشد كه كنگره به همراه مجلس ايران توافق نهايي را به تصويب برساند. ايزدي در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به اينكه برخي مي‌گويند برخي اظهارات طرف مقابل مصرف داخلي دارد، گفت: هر آنچه مصرف داخلي دارد به معناي غلط نيست و اين موضوع درست نيست كه اعلام كنيم آن اظهارات حقيقت ندارد. اين استاد دانشگاه در پايان تاكيد كرد: ما نياز به بازبيني عميق طراحي مذاكرات هست.
تحريم‌ها جامع و كامل برداشته نمي‌شود
دومين سخنان انتقادي از زبان محمد جمشيدي، استاد دانشگاه تهران بيان شد. وي با بيان اينكه عنوان مخالف را قبول دارد، گفت كه عنوانش را ناصح مشفق قبول دارد. اين استاد دانشگاه كه محور سخنانش را در خصوص فناوري هسته‌اي تنظيم كرده بود و هدف از مذاكرات را در چارچوب استراتژي امريكا براي مهار ايران در منطقه خواند. او با بيان اينكه به هر دليلي ايران در فضايي وارد مذاكرات شده است كه مبناي آن دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي در نظر گرفته شده است، افزود: يكي از مشكلات اساسي اين است كه در مذاكرات به جاي NPT موضوع گريز هسته‌اي مبنا قرار گرفته شده است در حالي كه گريز هسته‌اي يك عبارت فرضي و بي‌معنا است و اين مساله ماهيت برنامه هسته‌اي ما را در نهايت به سمت انحراف از مسير صلح‌آميز نشان مي‌دهد. علاوه بر اين قرار گرفتن اين مذاكرات بر اين مبنا غيرحقوقي است. جمشيدي در ادامه با انتقاد از زمان‌بندي هر يك از فعاليت‌ها و برنامه هسته‌اي ايران در چارچوب بيانيه لوزان گفت: اينكه قرار است براي هر يك از برنامه‌هاي هسته‌اي ما يك دوره زماني قرار داده شود به ضرر ما است و بهتر است يك دوره زماني مشخص بر تمامي برنامه هسته‌اي‌مان قرار گيرد. جمشيدي درباره تحريم‌ها با بيان اينكه استراتژي امريكا از نظامي‌محور به اقتصادي‌محور در دوره اوباما تغيير كرده است، گفت: طبق بيانيه لوزان و توافق ژنو هدف لغو كليه تحريم‌ها عليه ايران به صورت جامع است اما وقتي اين هدف مي‌خواهد عملياتي شود در هر يك از بخش‌هاي مربوط به اروپا، امريكا، شوراي امنيت و تحريم‌هاي ملي قيدهايي گذاشته مي‌شود و به اين معني كه ابتداي بيانيه با انتهاي آن همخواني ندارد. بر اساس بيانيه لوزان تحريم‌ها عليه ايران نه به طور جامع برداشته مي‌شود و نه كليه تحريم‌ها قرار است برداشته شود و به نظر من اين شيوه نگارش بيانيه به طور متزلزل تحريم‌ها را كاهش داده است و قابل اعتماد نيست. معتقدم تحريم‌ها عليه ايران بر اساس قوانين ۲۰۱۲، ۲۰۱۳، ۲۰۱۰ و قانون ايران و سوريه و قانون ۱۹۹۶ ايران و ليبي بايد برداشته شود. جمشيدي در رابطه با قطعنامه جديد شوراي امنيت كه بر اساس فصل هفت منشور سازمان ملل صادر مي‌شود، گفت: يكي از تهديدهاي بزرگ همين‌جا رخ مي‌دهد. ايران براي آزمايش موشك شهاب۳ قطعنامه‌اي نگرفته و قطعنامه‌هايي كه صادر شده مرتبط با موضوع هسته‌اي اعلام شده است و توصيه مي‌كنم واژه «مرتبط با هسته‌اي» كاملا در قطعنامه جديد برداشته شود چرا كه اين موضوع مي‌تواند هر چيزي را از جمله فعاليت‌هاي نظامي ايران را به بحث هسته‌اي مرتبط كند.
فشار‌ها عليه ايران تصاعدي مي‌شود
ابراهيم متقي، استاد روابط بين الملل دانشگاه تهران آخرين منتقدي بود كه در همايش ديروز سخن گفت. البته آغاز سخن او متفاوت از سخن انتهايي‌اش بود. متقي كه صحبت‌هايش با انتقاد از نحوه مذاكرات هسته‌اي در دولت قبل آغاز كرده بود، اظهار داشت: مذاكرات هسته‌اي ما از سال ۲۰۰۳ به بعد نشان داده در هر دوران صرفا گروه خاصي مذاكره مي‌كند و مذاكره خودشان را برحق مي‌دانند و نسبت به ظرفيت‌هاي ديگر جامعه بي‌تفاوت هستند. وي ادامه داد: در هنگام برگزاري مذاكرات آلماتي۲ اعلام كردم كه اين مذاكرات تكنيكي نيست و بيشتر سياست‌هاي اعلامي بيان مي‌شود تا سياست‌هاي عملي. در آن زمان جامعه ايراني در يك هيجاني به سر مي‌برد كه برخي در آن دوران قطعنامه‌ها را كاغذ پاره پنداشتند. اكنون نيز همانند آن روز برخي فكر مي‌كنند كه تحريم‌ها برطرف مي‌شود. وي افزود: مذاكرات ژنو و لوزان در شرايطي برگزار مي‌شد كه تيم هسته‌اي ما شايد نگاه دقيقي نسبت به الگوهاي راهبردي امريكا نداشت. اينكه بداند مذاكره در تفكر امريكايي يعني چه؟ ما بار‌ها در گذشته اعلام كرديم كه فردو خط قرمز ما است و درباره اين تاسيسات هيچ انعطاف‌پذيري نشان نمي‌دهيم اما امروز فردو را تبديل به يك آزمايشگاه فيزيك هسته‌اي مي‌كنيم كه به هيچ‌وجه مواد شكافت‌پذير در آن وارد نمي‌شود. پس اين چطور آزمايشگاهي است؟ به نظر بنده تنها در اين بيانيه نظر امريكايي‌ها تامين شد. متقي اضافه كرد: مي‌گويند همين فردا نيز مي‌توانيم شيرهاي بسته شده را باز كنيد اما اين موضوع صحت ندارد زيرا ذخاير رفته است اگر قابليت‌هاي راهبردي دشمن افزايش پيدا نكند كه مي‌كند ما در طول دو سال آينده تنها مي‌توانيم به وضعيت 18 ماه گذشته دست يابيم. وي در انتقاد به اظهارات برخي مبني بر مذاكرات برد - برد در مذاكرات هسته‌اي گفت: بازي برد - برد در حالي كه دو طرف توان و ظرفيت متفاوتي دارند معني ندارد. بازي در اينجا ميني‌ماكس است. تحريم‌ها بر اساس آنچه ثبت شده و در امريكا پيگيري مي‌شود به هيچ‌وجه برداشته نخواهد شد. فكر نمي‌كنم در فضاي واقعيت اين اتفاق بيفتد. متقي افزود: اگر تحريم‌ها هم برداشته شود بر اساس تجربه‌اي كه از رژيم‌هاي حقوقي امريكا دارم در آينده فشار عليه ايران تصاعدي خواهد شد. ما در تاريخ روابط بين‌الملل اين وضعيت را نداشته و نداريم پس فشار عليه ايران تصاعدي شده و فشار ناشي از تحريم‌ها به حوزه‌هاي ديگر انتقال خواهد يافت. اين استاد دانشگاه با اشاره به قرار گرفتن ايران در فصل هفتم منشور سازمان ملل گفت: بيانيه لوزان نه تنها فضاي احتمال حمله نظامي عليه ايران را كاهش نمي‌دهد بلكه افزايش مي‌دهد.