نخستين بازداشتي آخرين اعدامي
مرتضي ميرحسيني
يك: سال 1897 در چنين روزي، پليس لندن يك راننده تاكسي 25 ساله به نام جرج اسميت را كه به ساختماني كوبيده بود، بازداشت كرد. او هنگام بازداشت مست و گيج بود و چندان متوجه اتفاقات اطراف خود نمي‌شد. او را براي خطرآفريني مجرم شناختند و به پرداخت 25 شيلينگ محكوم كردند. اسميت نخستين راننده مستي بود كه بازداشت مي‌شد و از اين‌رو نامش در تاريخ ثبت و ماندگار شد. در آن زمان، استفاده از وسايل نقليه موتوردار جديد بود و هنوز قوانين مشخصي براي كساني كه در حالت مستي رانندگي مي‌كردند، وجود نداشت. حتي تا چند دهه بعد، در انگليس قوانيني براي اين موضوع خاص وضع نشد و اغلب براي تنبيه چنين رانندگاني به قوانين ديگر اين كشور استناد مي‌شد. اما امريكايي‌ها كه گويا با اين مساله بيشتر از انگليسي‌ها درگير بودند، پيشگام شدند و سال 1910 نخستين قانون براي تنبيه رانندگان مست را تصويب و اجرا كردند.
سال 1936 هم دكتر رولا هارگر وسيله كوچكي براي آزمايش بخار دهان و نشان دادن مستي يا هوشياري فرد از اين طريق ابداع كرد. تا مدت‌ها، مجازات رانندگان مست به جرايم نقدي و حداكثر توقيف خودرو محدود مي‌شد، اما گذشت زمان و انباشت تجربه و بررسي آمار نشان مي‌داد كه نياز به سخت‌گيري بيشتري وجود دارد.
پس بازداشت موقت و حتي حبس چند ماهه هم به مجازات رانندگان مست اضافه شد. اما چنانكه خود امريكايي‌ها اذعان دارند مشكل هنوز و همچنان باقي است. مثلا سال 2005 نزديك به 17 هزار نفر در تصادفاتي كه علت آن مستي راننده بود جان خود را از دست دادند و حدود يك ميليون و 400 هزار نفر هم بازداشت شدند. البته اين آمار دوم، فقط به رانندگان مست محدود نمي‌شد و كساني را كه مواد مخدر مصرف كرده بودند نيز در خود جاي مي‌داد.
دو: حميدا جاندوبي، يك كارگر مهاجر تونسي مقيم فرانسه بود كه به جرم شكنجه و قتل يك دختر جوان به مرگ محكوم شد. حكم او زمستان 1977 قطعي شد، اما اجراي آن را به تابستان موكول كردند. او همان سال در چنين روزي، در زنداني در شهر مارسي زير گيوتين رفت. جاندوبي كه زمان مرگ 28 ساله بود، آخرين نفري است كه با گيوتين اعدام شد. چنانكه مي‌دانيد گيوتين در دوره انقلاب فرانسه و براي مجازات آنهايي كه از سوي دادگاه‌هاي انقلابي مجرم يا خائن شناخته مي‌شدند به كار مي‌رفت.
بعدها هم اين شيوه اعدام ادامه يافت، اما گيوتين، بيشتر از هر چيز ديگري تاريخ انقلاب فرانسه را در ذهن ما تداعي مي‌كند. اين وسيله را فيزيكداني به نام جوزف گيوتين اختراع كرده بود.
هم خود او و هم بيشتر كساني كه از اعدام با گيوتين دفاع مي‌كردند، معتقد بودند كه اين روش انساني‌ترين شيوه براي گرفتن جان يك انسان است، زيرا مجازات‌شونده درد نمي‌كشد و همه چيز در يك لحظه تمام مي‌شود.
البته شايد قطع شدن گردن يك لحظه بود، اما روند كار ـ از بردن متهم به سمت دستگاه و گذاشتن سر او در جاي مخصوص گرفته تا رها كردن تيغه فولادي ـ زمان بيشتري مي‌طلبيد و احتمالا براي خود اعدامي به اندازه يك عمر طول مي‌كشيد.