گروه اقتصادي
آخرين ارزيابي‌هايي كه از خسارات اغتشاشات اخير منتشر شده نشان مي‌دهد كه در روزهاي گذشته اقتصاد ايران بيش از 2000 ميليارد تومان خسارت ديده است. از تخريب اموال عمومي تا هجوم به فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي و پمپ‌هاي بنزين، بخش‌هايي است كه در روزهاي گذشته با خسارات جدي مواجه شده‌اند اما اصلي‌ترين بخشي كه ضربه خورده فضاي مجازي و كسب و كارهاي فعال در آن است. برآوردهاي سايت‌هاي داخلي نشان مي‌دهد كه روزهاي گذشته تعطيلي فروشگاه‌هاي اينترنتي و فعاليت‌هاي موجود در اين حوزه، 900 ميليارد تومان به اقتصاد ايران خسارت زده است. برآوردهاي يك سايت خارجي نيز حاكي از خسارت بيش از 1500 ميليارد تومان براثر محدود شدن اينترنت در ايران است. به اين ترتيب بسياري از استارت‌آپ‌ها و كسب و كارهاي كوچكي كه در ماه‌هاي گذشته مبناي كار خود را در فضاي مجازي قرار داده‌اند، در روزهاي گذشته زياني قابل توجه را تجربه كرده‌اند.
گسترش نفوذ اينترنت و فضاي مجازي در اقتصاد ايران، فضاي گسترده‌اي را براي راه‌اندازي و فعاليت كسب و كارهاي خرد فراهم كرده است؛ كسب و كارهايي كه با سرمايه‌اي محدود در فضايي وسيع به فروش محصولات خود مشغول هستند و در سال‌هاي گذشته، سهم خود از اقتصاد ايران را بيشتر كرده‌اند. آشوب‌هايي كه در روزهاي گذشته تعدادي از شهرهاي ايران را فرا گرفته، باعث تصميم شوراي عالي امنيت ملي در محدود كردن دسترسي به فضاي مجازي شده و همين امر، فضاي فعاليت بسياري از كسب و كارهاي مجازي را به خطر انداخته است.
از نخستين دقايق بامداد روز جمعه 24 آبان، دولت با ابلاغ مصوبه شوراي همكاري‌هاي اقتصادي سه قوه، اعلام كرد كه نرخ بنزين تغيير خواهد كرد. بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده، قيمت بنزين سهميه‌بندي شده در هر ليتر 1500 تومان و قيمت بنزين آزاد 3000 تومان تعيين شد. حافظه تاريخي جامعه ايران كه در پس هر بار افزايش قيمت بنزين با گراني در ساير كالاها مواجه شده از يك سو و فشاري كه اقشار مختلف جامعه از تحريم‌هاي سال گذشته امريكا تحمل كرده‌اند از سوي ديگر، باعث شد اين‌بار نيز مردم نسبت به آينده اقتصادي خود پس از تغيير در قيمت بنزين ابراز نگراني كنند.
هرچند دولت از نخستين دقايق اجراي مصوبه سران سه قوه اعلام كرد كه اين طرح به منظور كاهش تخصيص ناعادلانه يارانه سوخت انجام شده و تمام منابع حاصل از آن، در قالب بسته حمايتي به 18 ميليون خانوار و 60 ميليون ايراني پرداخت خواهد شد و البته در ماه‌هاي آينده با متوقف كردن تمام درخواست‌ها براي افزايش قيمت كالاها، هيچ تورم قابل توجهي با افزايش قيمت بنزين رخ نمي‌دهد اما نگراني از اثرات اجراي اين طرح باعث به وجود آمدن اعتراضاتي در ميان مردم شد.
در طول روزهاي گذشته، مقامات نظام بارها بر اين موضوع كه اعتراض حق مردم است و صداي آنها قطعا شنيده خواهد شد، تاكيد كرده‌اند اما همزمان نگراني خود از تغيير فضاي اعتراضات را نيز ابراز داشتند. از همان نخستين ساعات اعتراضات مردم، عده‌اي محدود، آشوب را با اعتراض عوض كردند و نتيجه آن حمله و به آتش كشيدن برخي امكانات دولتي، شهري و مردمي بود. با توجه به لزوم مديريت اين فضا و جلوگيري از برنامه‌ريزي سازمان يافته، شوراي عالي امنيت ملي تصميم گرفت دسترسي به اينترنت و فضاي مجازي را محدود كند تا پس از برقراري آرامش در شهرهاي مختلف كشور، بار ديگر ارايه خدمات در اين حوزه از سر گرفته شود.
پيگيري براي اتصال مجدد
هرچند محدوديت دسترسي به شبكه نت براي كشور محدوديت و دشواري‌هايي دارد اما گمانه‌زني‌هاي مطرح‌شده در روزهاي گذشته نشان مي‌دهد كه در شرايط فعلي تنها گزينه براي بازگشت آرامش به كشور اجرايي شده و مقامات معتقدند در اين شرايط عملا راه ديگري وجود نداشته است. محسن كوهكن - عضو كميسيون صنايع و معادن مجلس – گفته: وقتي در محل كارتان ناامني پيش مي‌آيد اولويت اول ايجاد امنيت است كه آن هم هزينه‌هايي دارد؛ لذا قطعي اخير اينترنت هم هزينه ايجاد امنيت است، البته كه مي‌توان از مقامات مسوول درخواست كرد كه در اولين فرصت و بعد از ايجاد شرايط مد نظرشان و برطرف شدن مشكلات احتمالي ارتباطات اينترنت را برقرار كنند.
اين رويكرد از سوي مسوولان دولتي نيز مورد تاكيد قرار گرفته است. علي ربيعي، سخنگوي دولت اعلام كرده: درك مي‌كنيم كه مردم دچار سختي شدند و برخي مشاغل به اين دليل براي‌شان مشكل ايجاد شده اما نگراني بزرگ‌تر در شرايط حاضر حفظ آرامش و ثبات كشور است. طبيعي است كه در اين شرايط بسياري از مشاغل و بانك‌ها از جمله مشاغل اينترنتي دچار مشكل شده باشند و ما سعي كرديم كه اين مشكل را حل كنيم؛ البته بعضي مشاغل و كارهاي دانشجويان باقي مانده كه مي‌پذيريم. شوراي عالي امنيت كشور اين تصميم را گرفته و براساس آنچه اطلاع دارم در برخي استان‌ها كه آرام‌آرام اين اطمينان ايجاد شود كه سوءاستفاده از اينترنت صورت نمي‌گيرد اين برگشت صورت خواهد گرفت.
محمدجواد آذري‌جهرمي، وزير ارتباطات نيز با پرداختن به بعد ديگري از ماجراي اينترنت به بررسي شرايط فعلي كشور پرداخته است. طرح شبكه ملي اطلاعات كه از سال‌ها قبل بحث درباره آن مطرح بوده، به دنبال قطعي اينترنت بار ديگر به بحث اصلي در اين حوزه بدل شده و برخي مردم نگرانند كه نهايي شدن فعاليت اين شبكه به معناي قطع دسترسي به شبكه جهاني نت است؛ موضوعي كه وزير ارتباطات آن را با قاطعيت رد مي‌كند. او گفته: الان بهترين قاضي مردمند، هر چند از ناراحتي مردم از قطع بودن اينترنت و مشكلات آن اطلاع دارم و به خودم نيز در اين چند روز اجازه استفاده از اينترنت را ندادم، اما مردم قضاوت كنند كه آيا خدمات داخلي آنها بر شبكه ملي دچار اختلال شده است يا خير. اگر زيرساخت شبكه ملي اطلاعات نبود خدمات ابري داخلي نداشتيم و بسياري از زيرساخت‌هاي مهم ديگر امروز، شايد دو ميليون راننده تاكسي اينترنتي و مردم در عذابي بزرگ و مشكل بودند، بانك‌ها مختل بودند و بسياري مباحث ديگر. زيرساخت شبكه ملي اطلاعات پيشرفت قابل توجهي داشته، اما بپذيريد كه كار بنده و وزارتخانه‌ام توليد محتوا نيست. حتما پس از بهبود شرايط، مفصل با مردم صحبت خواهم كرد و گزارش كاملي از پيشرفت‌هاي شبكه ملي خواهم داد. قطع اينترنت ضررهاي فراواني براي مردم و نظام داشته و دارد. شوراي امنيت كشور به زودي نسبت به صدور مجوز برقراري اينترنت در كشور اقدام خواهد كرد و ما هم پيگير هستيم.
حفظ خدمات زيرساختي
در كنار تاكيد مقامات دولتي بر پيگيري جدي فعال شدن دوباره زيرساخت‌هاي اينترنت و دسترسي مردم به اين شبكه، بخش‌هاي مالي دولت نيز اعلام مي‌كنند كه با وجود محدوديت‌ها، برنامه‌ريزي كلاني براي حفظ خدمت‌رساني به مردم صورت گرفته و در حوزه‌هايي مانند خدمات بانكي، شبكه بدون مشكل فعال است.
ابوطالب نجفي، مديرعامل شركت خدمات انفورماتيك اعلام كرده: طي چند روز گذشته، مشكلي در تراكنش‌هاي بانكي به واسطه قطعي اينترنت مشاهده نشد. براي مثال دو روز قبل (۲۷ آبان ماه) ۲۹۰ ميليون تراكنش شتابي و شاپرك شامل ۱۲۴ ميليون تراكنش در شبكه شتاب و ۱۶۶ ميليون خريد در شبكه شاپرك به ثبت رسيد كه پايداري بيش از ۹۹.۹ درصد داشته است. در خصوص اتصال سرويس‌هاي حياتي بانكي كشور در صورت نبود و قطعي اينترنت، پيش از اين چندين مانور بزرگ صورت گرفت كه نشان داد شبكه داراي پايداري كامل در برابر اتفاقات احتمالي است؛ ضمن آنكه روش‌هاي پشتيباني را نيز مدنظر قرار داديم. مهران محرميان، معاون بانك مركزي نيز گفته: با كساني كه در اين حوزه مشغول هستند، ارتباط تنگاتنگ و نزديكي داشتم و نهايت همكاري را با شبكه بانكي داشتند. آي‌پي‌هاي بانكي و كسب و كارهاي مرتبط با بانك را مستثني كردند كه اينترنت آنها قطع نشود. اختلالات كوچكي در ساعت‌هاي اوليه قطع اينترنت وجود داشت كه به سرعت با همكاري مسوولان وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات حل شد و شبكه بانكي حداقل اختلالات را داشت. با توجه به اينكه سايت‌هاي اينترنتي همه بانك‌ها در داخل كشور ميزباني شده‌اند، اگر هم در ساعات اوليه مشكلات اندكي وجود داشت به سرعت حل شد و اكنون هيچ مشكلي وجود ندارد.
روزهاي سخت استارت‌آپ‌ها
با وجود برنامه‌ريزي‌هايي كه براي حفظ شبكه بانكي و خدمت‌رساني به مردم شده اما قطعي اينترنت در روزهاي اخير براي بسياري از مردم مشكل‌ساز شده است. از دشواري در ارتباط‌گيري ميان ايرانيان خارج از كشور و اعضاي خانواده‌شان تا طرح‌هاي پژوهشي و دانشگاهي و شركت‌هاي صادركننده و واردكننده‌اي كه نياز به ارتباط با طرف‌هاي خارجي دارند، بخشي از گروه‌هايي هستند كه پيگيري اقدامات‌شان با دشواري همراه شده است.
هرچند براساس اعلام مقام‌هاي كشور، دسترسي به اينترنت در كوتاه‌ترين زمان ممكن بار ديگر از سر گرفته مي‌شود، اما خساراتي كه ظرف روزهاي گذشته به بدنه اقتصاد دانش‌بنيان و كسب و كارهاي كوچك وارد شده، احتمالا براي مدتي طولاني با آنها همراه خواهد ماند.