نشستي تكراري براي حل مشكلات پناهجويان و آوارگان
محمود فاضلي
اجلاس سه روزه مجمع آوارگان سازمان ملل در ژنو با دستور كار بررسي راه‌هاي حل بحران پناهجويان در شرايطي برگزار شد كه موضوع پناهجويان و آوارگان در جهان اگر چه هشداري جدي به كشورهايي است كه مستقيم يا غيرمستقيم با اين پديده رو به رو هستند اما نگاه كشورها با يكديگر تفاوت زيادي دارد. بيش از 70 ميليون انسان به دلايل مختلف از جمله جنگ، قحطي، گرسنگي و شرايط بد اقتصادي ناچار به مهاجرت به مناطق ديگر شده‌اند كه 25 ميليون نفر از اين تعداد، پناهجوياني هستند كه از مرزهاي كشور خود خارج شده و به ديگر كشورها پناه برده‌اند.
شواهد نشان مي‌دهد كه كشورها از مشكلات موجود به خوبي واقفند اما هنوز كسي در حل مشكل اقدام مهمي صورت نداده است. گوترش، دبيركل سازمان ملل از كشورهاي مرفه جهان خواست كار بيشتري براي پناهجويان انجام دهند و مسووليت‌ها در اين زمينه تقسيم شود. ميزبان سوييسي نيز در سخنراني افتتاحيه اجلاس تاكيد داشت منشور آوارگان سازمان در سال 1951 بايد مشكل آوارگان را كم كند ولي امروز به جاي حرف، نياز به عمل است.
فيليپو گراندي، كميسر امور آوارگان سازمان ملل نيز تاكيد كرد كه «برخي از كشورها كه البته نامي از آنها ذكر نكرد، به وظايف خود درباره اين منشور عمل كرده‌اند. يعني آنها تلاش مي‌كنند تا آوارگان را در جوامع خود همگرا سازند، زمينه آموزش را براي آنها و خانواده‌هاي‌شان تضمين كنند و سرويس بهداشت و درمان در اختيار آنها قرار داده و زمينه براي كار آنها را نيز فراهم كرده‌اند.» ولي واقعيت آن است كه اكثريت كشورها به تعهدات خود در قبال آوارگان براساس منشور مزبور عمل نمي‌كنند. كشورهاي فقيري كه خيلي بيشتر از كشورهاي ثروتمند غربي آواره در خود دارند از جمله لبنان، اوگاندا، اردن، لبنان، تركيه و پاكستان خود بايد راسا بيشتر هزينه‌هاي آنها را تامين كنند. در كشورهاي غربي مرتبا سياستمداران راستگرا و پوپوليست نيز عليه آوارگان تبليغ كرده و در جوامع خود ايجاد ترس مي‌كنند. مقامات اين كشورها از اينكه به تلاش‌هاي سازمان ملل در زمينه حل مشكل آوارگان نزديك شوند، پرهيز مي‌كنند تا در بين افكار عمومي متهم به دوستداران آوارگان نشوند. در حالي كه سازمان ملل تلاش داشت تا سران كشورهاي زيادي در اجلاس ژنو شركت كنند اما اكثريت كشورهاي عضو هيات‌هايي در سطوح پايين به اجلاس اعزام كرده بودند. انتظار زياد از اجلاس براي حل اين معضل يك رويا بيشتر نيست.
تركيه
بي‌شك يكي از كشورهاي مهم در زمينه پذيرش پناهجويان، تركيه است. اين كشور با پذيرش سه ميليون و نيم آواره، بيشترين تعداد آوارگان را در خاك خود دارد. شواهد نشان مي‌دهد تعداد ورود پناهجويان از تركيه به اتحاديه اروپا در سال 2019 به 70 هزار مورد بالغ مي‌شود كه 67 هزار و 741 نفر از آنها وارد يونان، 197 نفر به بلغارستان، 1803 نفر وارد ايتاليا و 261 نفر نيز وارد قبرس شده‌اند. ورود غيرقانوني مهاجران از تركيه بين اوايل ماه ژانويه و اواسط ماه دسامبر در مقايسه با همين محدوده زماني در سال گذشته، معادل 46 درصد افزايش يافته است.
اردوغان درمجمع جهاني پناهجويان مدعي شد زماني كه به رهبران كشورها مي‌گويم بياييد يك منطقه امن در شمال سوريه تاسيس كنيم، همه مي‌گويند «بسيار خوب». زيرا يك كريدور ترور در آنجا وجود دارد. ولي وقتي كه مي‌گويم كمك كنيد، برنامه و پروژه نيز آماده است و بياييد اين منطقه را هر چه سريع‌تر تشكيل دهيم، غول‌هاي جهان كه پول زيادي دارند، فقط لبخند مي‌زنند و كمك نمي‌كنند. او در سخنانش عمدتا مواضع تكراري خود در زمينه سوريه را مطرح كرد؛ راهكار عملي براي حل موضوع پناهجويان ارايه نكرد. اردوغان ضمن انتقاد به عدم كمك به تركيه براي مقابله با بحران حركت مهاجران به اروپا پيشنهاد كرد «اگر موفق شويم شهرهايي را براي آوارگان در منطقه امن بسازيم، اين مدلي تاريخي خواهد شد كه با تركيه آغاز شده است. كشورهاي پيشرفته غربي و برخي كشورهاي ثروتمند عربي تاكنون نتوانسته‌اند با بحران پناهجويان مقابله كنند و حتي كشورهايي با پيشرفته‌ترين اقتصاد هم به درخواست‌ها براي بازسازي منطقه امن [در شمال سوريه] پاسخ ندادند.
يونان
آقاي كوموچاكوس، قائم مقام مهاجرت وزارت حفاظت از شهروند يونان طي سخناني در اجلاس، تركيه را به مبارزه با باندهاي قاچاق انسان فرا خواند. نامبرده برنامه جديد دولت براي مديريت مساله مهاجرت و پناهجويي را تشريح و افزايش ورود مهاجران از سواحل تركيه به يونان را مورد تاكيد قرار داد. به گفته وي، وضعيت بحران از حد تحمل يونان خارج شده و توزيع عادلانه مهاجران بين تمامي كشورهاي عضو اتحاديه اروپا يك ضرورت است.
يونان در 6 ماه گذشته حدود 45 هزار پناهنده جديد را پذيرفته است، اما بيش از 41 هزار نفر در اردوگاه‌هاي اين جزاير در انتظار مشخص شدن وضعيت خود به سر مي‌برند. گشت ساحلي يونان، نيز تركيه را متهم مي‌كند، طي هفته‌هاي گذشته قايق‌هاي پناهجويان را كه راهي دريا شده بوده‌اند، توقيف نكرده است. اعتراض پناهجويان در يونان به شرايط سخت زندگي خود در يونان همچنان ادامه دارد. ورود پناهجويان به يونان توام با انبوه درخواست‌هاي پناهندگي، باعث ازدحام فاجعه‌‌بار كمپ‌هاي آوارگان در اين كشور شده است. تمامي اردوگاه‌ها در يونان، شاهد ازدحام بيش از حد پناهجويان و شرايط نامناسب انساني است. در سال‌هاي اخير بارها سازمان ديده‌بان حقوق‌بشر گزارش‌هاي دردناكي را از وضعيت اردوگاه‌ها يونان منتشر كرده و سياست‌هاي مهاجرتي اين كشور را مورد انتقاد قرار داده است. دولت نيز قانوني را با عنوان «حمايت‌هاي بين‌‌المللي و ساير مقررات» براي اعمال محدوديت ورود مهاجران تصويب كرده كه درخواست پناهندگي براي مهاجران را سخت‌تر مي‌كند. اين قانون، خشم بسياري از گروه‌هاي حقوق‌بشري، سازمان‌هاي امدادي و احزاب يونان را برانگيخته است.