از مركز اشاعه موسيقي تا كامكارها، ابتهاج و ديگران

امروز هفتاد و سومين زادروز محمدرضا لطفي فقيد است. موسيقيدان، آهنگساز، نوازنده چيره‌دست تار و سه‌تار و كمانچه كه 12 ارديبهشت پنج سال پيش به روزي كه در ايران به روز معلم شناخته مي‌شود، از دنيا رفت. درگذشتي كه به لحاظ تاريخ وقوعش، وجهي نمادين و پيامي مستتر در خود داشت و بر آنچه او در تمام سال‌هاي كارش، مستقيم و غيرمستقيم همچون مدرسي بهنگام به ديگراني در عالم موسيقي ايراني آموخته بود، دلالت داشت.

لطفي در خانواده‌اي فرهنگي به دنيا آمد. حاصل ازدواج دو معلم بود كه در گرگان پيوند زناشويي بسته بودند. شهري كه اگرچه بعدها از آن جلاي وطن كرد اما مفهوم و جايگاه خود را هرگز براي او از دست نداد. چنان‌كه مامني ماند تا هر وقت جو تهران تحمل‌ناپذير شد و نتوانست سلوك هنري خود را با آفرينش اثري موسيقايي در آن پيش ببرد، نخستين شهري كه براي سفر برمي‌گزيند، گرگان باشد. بالطبع از بخت‌هاي زندگي محمدرضا لطفي بايد بوده باشد كه هم پدر و هم مادر او از دلدادگان هنر موسيقي بودند.

شايد مهم‌ترين دوره آموزشي در عمر هنري محمدرضا لطفي را بتوان دوره حضور او در مركز حفظ و اشاعه موسيقي دانست. جايي كه امكان تلمذ او از اساتيدي چون عبدالله دوامي را فراهم كرد. او در آن دوره رديف‌هاي آوازي و‌ سازي را از دوامي و ديگراني چون نورعلي برومند و ... آموخت. البته لطفي بعدها عطاي آن مركز را به لقايش بخشيد كه دلايل آن هنوز كاملا روشن نيست. برخي به تمايلات چپ‌گرايانه او كه با مشي آن مركز همخواني نداشت، اشاره مي‌كنند و ديگراني هم هستند كه معتقدند، لطفي به اين نتيجه رسيده بود كه مركز حفظ و اشاعه موسيقي از مسير اصلي خود خارج و منحرف شده است.موضوعي كه سبب‌ساز دو اتفاق مهم زندگي محمدرضا لطفي شد، خدمت نظام وظيفه بود. لطفي براي گذراندن دوره سربازي به سنندج رفت با كامكارها آشنا شد. خانواده‌اي نام‌آشنا در موسيقي كه كل اعضاي گروه‌شان از يك خانواده‌اند. آشنايي لطفي با خانواده كامكار منجر به ازدواج او با خواهرشان «قشنگ كامكار» شد. آنها سپس گروه موسيقي «شيدا» را تشكيل دادند. گروهي كه «هوشنگ كامكار» مي‌گويد ايده اوليه آن در حوضِ خانه پدري كامكارها شكل گرفت.يكي ديگر از اتفاق‌هاي مهم زندگي لطفي آشنايي او با ه.ا.سايه يا همان هوشنگ ابتهاج بود. در آن زمان ابتهاج مسوول موسيقي راديو بود و به كمك هم‌او بود كه تصنيف «گل‌هاي تازه» لطفي به تصويب رسيد و ضبط و در سال 1354 از راديو پخش شد. بازآفريني ساخته‌هاي گذشتگان در قالب گروهي كه به پيشنهاد ابتهاج توسط لطفي تشكيل شده بود، از ديگر كارهاي لطفي در راديو بود. گروهي كه علاوه بر لطفي و خانواده كامكارها، كساني چون زيدالله طلوعي، هادي منتظري و درويش‌رضا منظمي ديگر اعضاي آن بودند. برنامه راديويي «گلچين هفته» كه‌ هر صبح جمعه پخش مي‌شد، حاصل كار اين گروه بود. زندگي و كار هنري محمدرضا لطفي فراز و فرودهاي زيادي داشت كه اشاره به همه آنها در اين مجال نمي‌گنجد. اين موسيقيدان و آهنگساز كه به سرطان پروستات مبتلا بود، صبح روز جمعه‌اي كه همان 12 ارديبهشت 93 باشد، در تهران ديده از جهان فرو بست.