سلامتي ورزشكاران مهم‌تر است يا جذابيت ورزش؟
چالش‌هاي ضربه سر در فوتبال
حسين طالب‌پور
همه‌چيز از تحقيقاتي شروع شد كه ثابت مي‌كرد رابطه مستقيمي بين ضربه به سر با زوال عقل و بيماري‌هايي مثل پاركينسون و آلزايمر وجود دارد. تحقيقات دانشگاه يوما سوئد نشان داده‌اند آسيب شديد به سر نظير ضربه در حين ورزش يا تصادف با وسيله نقليه با ريسك كوتاه‌مدت زوال عقل مرتبط است. اما تحقيق جديد نشان مي‌دهد اين ريسك تا سال‌هاي متمادي و حتي تا چندين دهه بعد ادامه خواهد داشت. در سال 2017، بي‌بي‌سي در گزارشي به رابطه بين ضربه سر در فوتبال و زوال عقل پرداخت. اتحاديه فوتبال اروپا، بعد از آن تحقيقات اعلام كرد كه يك پروژه تحقيقاتي را با هدف به اثبات رساندن خطراتي كه بازيكنان جوان در طول مسابقات و تمرين‌ها با آن روبرو هستند، به اجرا در مي‌آورد. دكتر ايان بيسلي، رييس كميته پزشكي فدراسيون فوتبال انگليس در واكنش به اين اتفاقات گفت كه اين سازمان از فيفا خواسته در اين رابطه تحقيق كند. او گفت بلافاصله بعد از اينكه مشخص شد سه نفر از بازيكنان تيم ملي انگلستان در جام جهاني ۱۹۶۶ - مارتين پيترز، نابي استيلز و رايان ويلسن- آلزايمر گرفته‌اند، فدراسيون فوتبال انگلستان از فيفا خواسته تحقيقاتي را در اين باره شروع كند. جف استل، مهاجم سابق تيم ملي انگليس و باشگاه وست‌بروم در ۵۹ سالگي در حالي كه به بيماري فراموشي زودهنگام مبتلا بود، درگذشت. تحقيقاتي كه در سال ۲۰۰۲ در رابطه با مرگ او انجام شد، نشان داد كه ضربه زدن مداوم به توپ چرمي سنگين فوتبال در آسيب ديدگي مغري او تاثير داشته است. دان آستل، دختر جف در مصاحبه با راديو بي‌بي‌سي گفت: «وقتي تحقيقات پزشكي قانوني انجام شد، مقامات فوتبال سعي كردند واقعيت مرگ پدرم را پوشيده نگه دارند. آنها نمي‌خواستند قبول كنند كه فوتبال مي‌تواند كشنده باشد و متاسفانه همين طور هم هست. فوتبال مي‌تواند كشنده باشد. اواخر حتي يادش نمي‌آمد كه زماني فوتباليست بود. فوتبال همه آنچه به او داده بود را پس گرفت.» در سال 2016 جمعي از پژوهشگران دانشگاه كالج دانشگاهي لندن و دانشگاه كارديف روي مغز ۵ فوتباليست حرفه‌اي بازنشسته و يك فوتباليست ديگر كه تمام دوران بازي‌اش در سطح آماتور بود، تحقيق كرده‌اند. همه آنها به طور متوسط ۲۶ سال فوتبال بازي كرده و هر ۶ نفر در دهه ۶۰ زندگي به بيماري زوال عقل مبتلا شده بودند. در طول اين تحقيقات كه بعد از مرگ اين ۶ نفر انجام شده، دانشمندان در ۴ مورد به نشانه‌هايي از يك ضايعه مزمن مغزي كه با از دست دادن حافظه، افسردگي و فراموشي مرتبط است، برخوردند. آسيبي كه در ورزشكاران ساير رشته‌هاي ورزشي كه در آنها برخورد وجود دارد هم ديده شده است.اكنون پس از 3 سال از گذشت اين تحقيقات، مسوولان فوتبال اسكاتلند تصميم گرفتند يك واكنش جدي به اين موضوعات داشته باشند. آنها در مسابقات فوتبال زير 12 سال، زدن ضربه سر را ممنوع كردند. اما پيش از اينكه اسكاتلندي‌ها اين كار را كنند، امريكايي‌ها زدن ضربه سر در مسابقات فوتبال پايه را ممنوع كردند. اين قانون از اول ژانويه ۲۰۱۶ در همه تيم‌هاي ملي فوتبال جوانان و آكادمي‌هاي فوتبال ايالات متحده و تيم‌هاي جوانان در كلوپ‌هاي ليگ‌هاي برتر فوتبال اجرا شد. متن اين قانون جديد به اين شكل است: «اگر بازيكني به عمد در بازي ضربه سر بزند، يك ضربه آزاد غير‌مستقيم به تيم مقابل درهمان نقطه تعلق مي‌گيرد. اگر ضربه سر عمدي در محوطه دروازه انجام شود، ضربه آزاد غير‌مستقيم به موازات خط محوطه دروازه و در نزديك‌ترين نقطه به محل خطا انجام مي‌شود.» در اين قوانين همچنين آمده است بازيكني كه مشكوك به آسيب ناحيه سر باشد براي رسيدگي مي‌تواند تعويض شود بدون آنكه اين تعويض در تعداد تعويض‌هاي مجاز هر تيم در بازي فوتبال حساب شود.اين قانون اثري جدي روي شكل فوتبال خواهد داشت و اگر بخواهد به ساير كشورها هم تسري پيدا كند، فوتبال با آن چيزي كه تاكنون مي‌ديديم، متفاوت خواهد شد. فوتبال بدون ضربه سر، ورزشي عجيب خواهد شد كه ارسال‌هاي بلند در آن هيچ نقشي نخواهد داشت. بازيكنان بسياري در فوتبال دليل حضورشان ضربات سر است. چه آنهايي كه ضربه سر مي‌زنند و چه آنهايي كه توانايي ارسال توپ‌هاي بلند را دارند. تاكتيك‌هاي فوتبال جابه‌جا خواهد شد و بايد ديد آيا فيفا مي‌پذيرد اين قانون در تمام مدارس فوتبال اجرايي شود يا خير. با توجه به تحقيقات علمي كه انجام شده، مشخص است كه ضربه سر مي‌تواند در آينده روي سلامت بازيكنان فوتبال تاثيرگذار باشد. حتي اين ضربات مي‌تواند روي آن دسته از فوتباليست‌هايي كه هرگز به صورت حرفه‌اي اين ورزش را پيگيري نكرده‌اند و تنها در آكادمي‌ها حضور داشتند هم اثرگذار باشد. نبايد فراموش كرد كه در ورزش‌هايي مثل بوكس و ديگر هنرهاي رزمي و حتي فوتبال امريكايي و راگبي، آسيب‌هايي كه به سر وارد مي‌شود به مراتب بيشتر از فوتبال است. اما موضوع خيلي مهم اينجاست كه بايد تمام افراد را از اين خطرات آگاه كرد تا با چشمي باز در مورد آينده‌شان تصميم بگيرند.