ضربه «كرونا» به پيكر نيمه‌جان گردشگري
پرستو فخاريان
سال 98 براي گردشگري «نيكو» نبود؛ اين را مي‌شد از «بهارش» فهميد. درست در نوروز يعني زماني كه مي‌توانست اوج سفرهاي داخلي باشد، برخي مقاصد سفر دچار سيل شدند و همين به افت قابل‌توجه سفرها و كنسلي بسياري از رزروهاي قبلي منجر شد؛ موضوعي كه خسارت مراكز خدمات گردشگري را دو چندان كرد. در ماه‌هاي بعد نيز چالش‌هاي ديگري فراروي كسب و كارهاي گردشگري قرار گرفت كه اغلب برخاسته از اتفاقات اقتصادي و سياسي بود؛ نظير گران‌شدن بنزين، سقوط‌كردن هواپيماي اوكرايني و... اتفاقاتي كه نه‌تنها بر سفرهاي داخلي اثر گذاشت بلكه به افت سفرهاي ورودي نيز انجاميد.
حالا و در ماهي كه منتهي به يكي ديگر از فصول اوج سفرهاي داخلي، يعني نوروز است بار ديگر فعالان گردشگري وضعيت خود را نامساعد مي‌بينند. كرونا در كشور فراگير شده و يكي از راه‌هاي شيوع آن نيز سفر است. اوضاع به گونه‌اي پيش رفته كه مسوولاني كه تا همين چند وقت پيش سعي مي‌كردند مردم را به سفرهاي داخلي تشويق كنند و مشغول ايجاد كمپين‌هاي متعدد براي جذب گردشگران خارجي بودند، به ناچار مجبور شده‌اند از مردم بخواهند سفرهاي نوروزي خود را لغو و طي بخشنامه‌اي به تمامي فعالان گردشگري اعلام كنند چنانچه مردم درخواست استرداد هزينه رزرو خدمات گردشگري خود را داشتند، بدون كسر خسارت، هزينه را به آنها برگردانند. در بسياري از مناطق گردشگري كشور نيز مسوولان محلي به مراكز اقامتي اعلام كرده‌اند كه به منظور جلوگيري از شيوع كرونا، تا تاريخ ۱۵ فروردين 99 بايد از پذيرش گردشگر خودداري كنند؛ يعني درست در بهترين ايام درآمدزايي اين مراكز كه بالطبع در ميزان درآمد سالانه آنها بسيار تاثيرگذار است. به رغم اينها، در نشست ستاد هماهنگي خدمات سفر اعلام شده كه مسوولان مربوطه در اين ستاد سفرهاي نوروزي را زير نظر و كرونا را تحت كنترل خواهند داشت.
اما بي‌شك موضوع پيچيده‌تر از اين است و ابعاد متعددي دارد. در نگاه نخست واضح است كه بايد هرگونه فعاليتي كه به شيوع هرچه بيشتر اين بيماري منجر مي‌شود، تحت كنترل قرار گيرد و سفر نيز به عنوان يكي از ابزار اصلي گسترش اين بيماري بايد به حالت تعليق درآيد.
با اين‌همه، در نگاهي عميق‌تر بايد ديد چه سرنوشتي در انتظار كسب و كارهاي گردشگري خواهد بود؟ بسياري از سايت‌هاي رزرو پرواز يا مراكز اقامتي تا لحظه نگارش اين يادداشت متحمل خسارت‌هاي عمده‌اي شده‌اند، آنها هزينه بسياري براي استرداد رزروهاي صورت‌گرفته پرداخت كرده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود در روزهاي آتي اين هزينه‌ها بيشتر و بيشتر شوند. آژانس‌هاي مسافرتي كه تورهاي نوروزي خروجي را برنامه‌ريزي كرده بودند مجبور به بازگرداندن هزينه تورهايي شده‌اند كه تا اين لحظه براي دريافت ويزا، رزرو هتل و پرواز آنها پيش‌پرداخت‌هايي را انجام داده‌‌اند و حالا لغو اين رزروها براي اين آژانس‌ها هزينه‌بر خواهد بود. بسياري از مراكز اقامتي بخش اعظم درآمد خود را در ايام نوروز كسب مي‌كنند اما حالا نه‌تنها بايد رزروهاي خود را لغو كنند بلكه مجبورند هزينه نيروي انساني را كه در ايام بدون مسافر، مشغول حفظ و نگهداري اين مراكز هستند نيز پرداخت كنند.
اما به گفته كارشناسان، همه اين چالش‌هاي پيش‌آمده كه تنها گريبان گردشگري را هم نگرفته و ديگر بخش‌ها و تمام مردم كشور را نيز درگير كرده، از قضا برخاسته از فعاليت يكي از بخش‌هاي صنعت سفر ايران است؛ يكي از شركت‌هاي هواپيمايي ايراني كه پس از مسجل شدن شيوع كرونا در چين، پروازهاي خود را به اين كشور با توجيه‌هاي مختلف ادامه داد.
با همه اين اوصاف اما چاره كسب و كارهاي گردشگري چيست؟ برخي از فعالان پيشنهاد مي‌كنند دولت بسته‌هاي حمايتي براي فعالان اين حوزه در نظر گيرد؛ بسته‌هايي كه دست‌كم بتواند بعد از خروج از اين بحران بخشي از ضررهاي آنها را جبران كند. باوجود آنكه تجربه نشان داده كه دولت در اين زمينه و از اين راه نمي‌تواند حمايت‌كننده خوبي باشد اما تخصيص برخي معافيت‌هاي مالياتي و همچنين معافيت‌ها در زمينه عوارض متعددي كه اين كسب و كارها مي‌پردازند، شايد بتواند مرهمي بر زخم‌هاي آنها طي چند ماه اخير باشد؛ اگرچه اين نسخه در شرايط ديگر شايد چندان كارا و موثر نباشد.
كرونا حالا به گفته مديرعامل شوراي جهاني سفر و گردشگري، احتمالا ۲۲ ميليارد دلار براي گردشگري دنيا خسارت به دنبال خواهد داشت؛ خسارتي كه كسب و كارهاي گردشگري ايراني نيز از آن بي‌بهره نخواهند بود.