مروري بر اختلاف صدا و سيما و وزارت ارتباطات و سرعت اينترنتي كه معطل فركانس‌هاي صداو سيماست
سكانس ناتمام فركانس‌هاي بي‌استفاده
گروه اجتماعي
شيوع كرونا علاوه بر خانه‌نشيني و افزايش استفاده از اينترنت خانگي و موبايلي، يك اختلاف قديمي را از نو زنده كرد. افزايش مصرف اينترنت موجب كاهش سرعت متوسط اينترنت براي كاربران اينترنت گوشي‌هاي همراه شد، همين امر يك بار ديگر اين مساله را به سرخط اخبار بازگرداند كه افزايش سرعت اينترنت و توسعه و بهبود خدمات اينترنتي در گرو آزادسازي يك مساله است: آزادسازي فركانسي كه در اختيار صدا و سيماست اما بلااستفاده باقي مانده است. «اعتماد» در روزهاي آينده ابعاد مختلف اين اختلاف و تاثير آزادسازي فركانس‌هاي ۶۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز را در گفت‌وگو با كارشناسان مختلفي بررسي و ابعاد مختلفي از اين مساله را روشن خواهد كرد. با اين حال عظيم فرد، مدير كل دفتر نظارت بر طيف در گفت‌وگو با «اعتماد» و با اشاره به اختلاف وزارت ارتباطات و صداوسيما بر سر آزادسازي فركانس‌هاي ۶۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتزي گفت:«با ديجيتالي شدن صداوسيما، بخش عمده‌اي از ظرفيت اين فركانس‌ها منتفي است، حالا صدا و سيما مي‌تواند با استفاده از يك كانال برنامه پخش كند و عملا استفاده فشرده‌اي از اين فركانس‌ها ندارد. مساله رهاسازي اين فركانس از سال ۸۶ مطرح است و تاكنون نامه‌هاي متعددي ميان وزارت ارتباطات و صداوسيما رد و بدل شده اما بي‌نتيجه مانده است.» به گفته فرد، حالا در بيشتر كشورهاي دنيا ظرفيت فركانسي كه پيش از اين در اختيار سازمان‌هاي راديو و تلويزيوني بود با گذر از عصر آنالوگ به عصر ديجيتال در اختيار بخش رگولاتوري(وزارت ارتباطات) قرار گرفته است. فرد تاكيد مي‌كند كه استفاده از اين فركانس در سيستم اينترنت موبايلي، هم باعث كاهش تلفات فركانس و هم افزايش پوشش مي‌شود و با كمترين هزينه مي‌توان اينترنت پركيفيتي را به مناطق بيشتري ارايه داد. علاوه بر اين فن‌آوري استفاده از اين فركانس هم‌اكنون در كشور موجود است و با آزادسازي صداوسيما، وزارت ارتباطات به سرعت مي‌تواند اين ظرفيت را به اينترنت موبايل كشور اضافه كند. به گفته مديركل دفتر نظارت بر طيف با افزايش ضريب نفوذ باند يا همان تقويت پهن‌باندها، يكي از مشهودترين نتايج در توسعه كسب‌و‌كارهاي اينترنتي خواهد بود. علاوه بر آن افزايش استفاده از اينترنت، كه در روزهاي شيوع كرونا شاهد آن بوديم، موجب كاهش سرعت اينترنت به طور كلي مي‌شود. آزادسازي اين فركانس مي‌تواند بيش از ۲۵ درصد سرعت متوسط اينترنت هر كاربر را افزايش دهد و از طرفي ديگر از مصرف پهناي باند بكاهد. فرد معتقد است كه در حال حاضر صداوسيما اقلا از فركانس ۶۹۴ مگاهرتز كمتر از ۲.۵ درصد استفاده مي‌كند، روي اين فركانس سيگنالي ندارد و برنامه‌اي با استفاده از اين فركانس پخش نمي‌شود. اين مسوول در پاسخ به اين سوال كه آيا نگهداري اين فركانس بي‌استفاده براي صداوسيما هزينه‌اي دارد يا خير مي‌گويد:«نه هزينه‌اي نيست، تنها فركانسي است بي‌استفاده كه در زيرزمين باير مانده است، نه استفاده مي‌شود و نه اجازه استفاده از آن به ديگران داده مي‌شود.»
اختلاف سر چيست؟
اختلاف وزارت ارتباطات و صداوسيما سر باند فركانسي ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز با روزهاي خانه‌نشيني مردم و افزايش استفاده از اينترنت دوباره بالا گرفت. انتقادات كاربران توييتر از سرعت پايين اينترنت در روزهاي خانه‌نشيني، محمد‌جواد آذري جهرمي، وزير ارتباطات را بر آن داشت تا در توييتي عنوان كند كه در صورتي سرعت اينترنت گوشي‌هاي همراه بالا خواهد رفت كه صداوسيما اين فركانس را آزاد كند و آن را در اختيار وزارت ارتباطات قرار دهد. وزير ارتباطات كه در توييتي به افزايش ۲.۵ برابري مصرف اينترنت پس از شيوع كرونا اشاره كرده بود، تاكيد كرده كه ۸۰۰ هزار پورت VDSL در تهران نصب مي‌شود اما براي توسعه شبكه موبايل و به تبع بالا رفتن سرعت اينترنت به فركانس نياز است و اين فركانس فعلا در اختيار صداوسيماست و تا اين فركانس آزاد نشود، ظرفيت اينترنت موبايل از اين بالاتر نمي‌رود. سال ۹۷ حسين فلاح‌جوشقاني، رييس سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي اعلام كرده بود كه اين باندهاي فركانسي بيش از نياز صداوسيماست و تخليه آن براي صداوسيما هزينه‌اي ندارد. جوشقاني در اين سال از سازمان صداوسيما خواسته بود تا اين ظرفيت را تخليه كند و آن را در اختيار وزارت ارتباطات قرار دهد تا از اين باندها براي توسعه زيرساخت‌هاي ارتباطي در حوزه اينترنت ثابت و تلفن همراه استفاده شود. لطف‌الله سياهكلي، معاون وقت سازمان صداوسيما در واكنش به همين صحبت گفته بود كه اين باندهاي فركانسي توسط سازمان مورد بهره‌برداري قرار دارد و آزادسازي آن نيز براي صداوسيما بدون هزينه نيست. او تاكيد كرده بود كه اگر قرار است اين باندها آزاد شوند بايد درآمد حاصل از اين آزادسازي به صداوسيما نيز برسد و افرادي كه مديريت اين فركانس را انجام داده‌اند از اين رهاسازي بي‌نصيب نمانند. بالا گرفتن اين مناقشات در سال ۹۷ و زمان تعيين بودجه سال ۹۸ خود را نشان داد. در جريان بررسي بودجه سال ۹۸ در كميسيون تلفيق، كميسيون صنايع‌و‌معادن پيشنهاد آزادسازي فركانس‌هاي ۷۰۰ و ۸۰۰ را ارائه كرد. اين پيشنهاد در نوبت اول راي نياورد. اما بار ديگر و در اسفند ۱۳۹۷ اين پيشنهاد در صحن علني مجلس مطرح شد. اين پيشنهاد براي بار دوم به دليل مغايرت با اصل ۱۱۰ قانون اساسي رد شد. پس از گذشت يك سال و در روزهاي پاييني سال ۹۸ مركز پژوهش‌هاي مجلس، پيشنهاد آزادسازي فركانس‌هاي ۷۰۰ و ۸۰۰ را داد. طبق بررسي مصوبات كميسيون تلفيق بودجه ۹۹ براي مديريت باندهاي بسامدي ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز، بندي به تبصره ۱۸ اين مصوبه اضافه شد كه طبق آن، صداوسيما و وزارت ارتباطات مكلف شدند تا با همكاري هم نسبت به تخصيص دوباره و برگزاري مزايده اجاره باندهاي فركانسي ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز اقدام كنند و درآمد حاصل را به رديف درآمدي ۱۴۰۱۰۶ يعني درآمد حاصل از خدمات مخابراتي و حق استفاده از فركانس راديويي واريز كنند. اين بند در جهت اجراي مواد ۳، ۶۷، ۶۸ و ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه است. طبق اين پيشنهادي كه مسكوت ماند، درآمد مازاد به نسبت مساوي به سازمان صداوسيما و وزارت ارتباطات اختصاص مي‌يافت و صداوسيما مي‌توانست پس از موافقت‌نامه با سازمان برنامه و بودجه كشور، اين درآمد را براي تامين هزينه‌هاي تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي هزينه كند و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات نيز پس از توافق با سازمان برنامه و بودجه، مي‌توانست درآمد خود را به تامين مورد نياز جهت كمك هزينه خريد گيرنده ديجيتال در مناطق محروم و توسعه ارتباطات روستايي اختصاص دهد. مسكوت ماندن اين پيشنهاد در حالي صورت مي‌گيرد كه سال ۲۰۰۶ نمايندگان رگولاتوري يا وزارت ارتباطات كشورهاي مختلف جهان، از جمله ايران، در ژنو دور هم جمع شدند و ماحصل اين جلسه، توافقنامه GE06 اتحاديه بين‌المللي مخابرات بود. طبق اين توافقنامه كه ۱۲۰ كشور از جمله ايران به آن تعهد داده بودند، قرار شد تا ۱۷ مه سال ۲۰۱۵ ميلادي، پخش راديو و تلويزيون به طور كامل از آنالوگ به ديجيتال تبديل شود. علي عسگري، رييس فعلي سازمان صداوسيما در آن جلسه و در سمت معاون فني وقت صداوسيما حاضر بود و طبق اين جلسه و تعهد صورت گرفته بايد باندهاي ۷۰۰ تا ۸۰۰ مگاهرتز تا ۲۷ خرداد ۹۴ آزاد مي‌شدند تا امكان استفاده عادلانه از آنها در اپراتورهاي مخابراتي فراهم شود.
وزير ارتباطات معتقد است كه آزادسازي باندهاي فركانسي ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز منجر به توسعه شبكه همراه و كيفيت شبكه اينترنتي كشور خواهد شد. اين گفته همراه با صحبت اتحاديه بين‌المللي مخابرات است كه سال‌هاست به سازمان‌هاي تلويزيوني جهان پيشنهاد مي‌كند تا اين فضاي فركانسي را در اختيار اپراتورهاي موبايل بگذارند. به گفته متخصصان اين باندهاي فركانسي بهترين گزينه براي توسعه اينترنت ثابت و همراه است و استفاده از آنها هزينه‌هاي اپراتورها را براي توسعه شبكه به ميزان قابل توجهي كاهش مي‌دهد و نتيجه آن كاهش قيمت تمام شده اينترنت و افزايش كيفيت آن خواهد بود.
پهن باند چيست؟
پهن‌باند سيستم انتقال داده‌ها و اطلاعات ديجيتال است كه در آنها سرعت انتقال دادها بسيار بيشتر است. پيش از اختراع پهن‌باند، اينترنت‌هاي ديال آپ با سرعت بسيار پايين‌تر فعاليت مي‌كردند اما حالا توسعه پهن‌باندها با توسعه كشورها درهم آميخته است و بالا بردن امكانات اين پهن‌باندها، نقش موثري در درآمدزايي كشورها دارد تا جايي كه بانك جهاني سهم ۱.۵ تا ۲ درصدي بالا بردن سرانه مالي كشورها را صرفا در پهن‌باندها مي‌داند با اين حال توسعه پهن‌باندها در بند فركانس است. فناوري اينترنت 4G در كشور تاثير بسيار مثبتي در سرعت و كيفيت اينترنت كشور گذاشت. اين درحالي است كه در حال حاضر فناوري 5G در جهان توسعه يافته است اما براي پياده‌سازي اين فناوري در كشور به گفته بهزاد اكبري، عضو هيات عامل سازمان فناوري اطلاعات در گفت‌وگو با دنياي اقتصاد، فركانس عامل بسيار مهمي در شكل‌گيري اين فناوري است. فركانس‌هاي بالاي ۲۵ گيگاهرتز قابليت پاسخگويي به اين سرويس‌ها را ندارند و با توجه به باند فعلي، تامين قابليت‌هاي لازم با توجه به فركانس‌هاي موجود بسيار هزينه‌بر است و توجيه اقتصادي ندارد. به گفته عضو هيات عامل سازمان فناوري اطلاعات، توسعه 5G بدون آمادسازي فركانسي كه در اختيار صداوسيماست ممكن نخواهد بود.
آزادسازي پهن باند چه تاثيري دارد؟
نسترن محسني، معاون رگلاتوري كه پيش از اين در حساب توييتري خود به ضرورت آمادسازي اين باند فركانسي از سوي صداوسيما اشاره كرده بود به ايرنا مي‌گويد كه هر چقدر باند فركانسي پايين باشد، كارايي آن نسبت به باندهاي بالا مثل ۲۱۰۰ و ۲۶۰۰ بيشتر خواهد بود. باند با فركانس كمتر از دو هزار مي‌تواند پوشش‌دهي بالاتري داشته باشد، اين پوشش‌دهي تا ۷ الي ۸ كيلومتر بالاتر مي‌رود. در صورتي كه باندهايي مثل ۲۱۰۰ هم پوشش‌دهي پايين‌تري دارند و هم هزينه نصب سايت براي اپراتورها را بالا مي‌برد. اين هزينه براي ايجاد سايت جديد در صورت آزادسازي باند صداوسيما مي‌تواند ذخيره شود و به جاي هزينه‌هاي اضافي در ارايه خدمات نوين‌تر صرف شود. معاون رگولاتوري پيش‌تر در مصاحبه با ايرنا به ضرورت آزادسازي باند فركانسي ۸۰۰-۷۰۰ اشاره كرده و گفته بود: هر چه ميزان ترافيك، مصرف داده و حتي وُيس در كشور بالا رود، نياز است كه منابع در اختيار اپراتورها نيز به تناسب آن افزايش پيدا كند. براي اين كار مي‌توان از يك سري تكنيك‌ها استفاده كرد تا با همان ميزان فركانس قبلي كه در اختيارشان است تا حدودي بتوان افزايش ترافيك را مديريت كرد اما اين فقط تا حدي مقدور است. از يك حدي به بعد بايد با اختصاص باند فركانسي اين مشكل را رفع كرد. نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه صداوسيما از بخش اندكي از باند فركانسي ۸۰۰-۷۰۰ كه در اختيار دارد، استفاده مي‌كند و بقيه آن قابل آزادسازي است. اين رقم به گفته محسني ۱۵ درصد است.
چرا اين فركانس‌ها بي‌استفاده هستند؟
بهزاد اكبري، عضو هيات مديره شركت ارتباطات زيرساخت نيز پيش از اين به ايسنا گفته بود كه فركانس هر چه پايين‌تر باشد، طول موج آن بزرگ‌تر و پوشش و مقاومت آن در برابر خطا بيشتر است. با استفاده از فركانس‌هاي پايين، اپراتورها مي‌توانند با كمترين سرمايه‌گذاري پوشش بيشتر و بهتري را ايجاد كنند و شبكه‌هاي پهن‌باند با هزينه كمتري دست مصرف‌كننده نهايي قرار مي‌گيرد. درحالي كه هر چه به سمت فركانس‌هاي بالاتر بروند، تعداد دكل‌هاي بيشتري لازم است و هزينه پوشش بالاتر مي‌رود. ضمن اينكه با اضافه شدن دكل، فيبر نوري بيشتري نيز براي اتصال به دكل‌ها لازم است. عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس با بيان اينكه در كشور ما بخش قابل توجهي از فركانس پايين در كانال ۶۰۰، ۷۰۰ و ۸۰۰ در اختيار صداوسيماست، تصريح كرده بود كه صداوسيما زماني از اين فركانس براي پخش تلويزيوني استفاده مي‌كرد كه اكنون بخش قابل توجه از آن بدون استفاده مانده است. وزارت ارتباطات تاكيد دارد كه تخليه كردن اين باندها، هزينه‌اي هم براي صداوسيما ندارد زيرا تكه باندهاي فركانسي مورد بحث بين اين دو نهاد هم‌اكنون خاموش است و صداوسيما از آنها استفاده‌اي نمي‌كند. وزارت ارتباطات همچنين باور دارد كه اين باندها از نظر ملي با ارزش هستند. اگر از اين باندها در اين حوزه استفاده نشود در حوزه‌هاي ديگر هم استفاده نخواهد شد. اساسا ترند تكنولوژي در دنيا نشان مي‌دهد كه اين باندها براي خدمات موبايلي هستند.
روزنامه اعتماد در راستاي پيگيري ماجراي دعوايي 13ساله بر سر فركانس‌هاي 700 و 800 كه حتي با كرونا هم حل نشد مجموعه‌گزارش‌هايي تدارك ديده است كه روز 15 ارديبهشت99 نيز در صفحه اقتصادي گزارشي درهمين زمينه با عنوان «دارايي‌اي كه پس داده نمي‌شود» منتشر شد. تلاش روزنامه اعتماد پيگيري تا به نتيجه رسيدن اين ماجرا است. در گزارشي كه ياد شد تاكيد شده بود: وزير ارتباطات چندي پيش خاطرنشان كرد تا زماني كه باند فركانسي 700 و 800 در اختيار صدا و سيما است ظرفيت شبكه و در نتيجه سرعت اينترنت افزايش نمي‌يابد. شيوع كرونا و تعطيلي اكثر كسب و كارها همچنين الزام دانشجويان و دانش‌آموزان به شركت در كلاس‌هاي آنلاين باعث افزايش مصرف اينترنت در ايران شد. از سوي ديگر نياز به اتخاذ تدابيري براي سرگرم شدن افراد در خانه و جلوگيري از خروج آنها، كند بودن سرعت اينترنت در ايران را بيش از پيش به معرض نمايش گذاشت. همين امر سبب افزايش انتقادات از صدا و سيما شد.