شرم اول به از هك آخر
رامين يزدان‌شناس
جهان در عصر ارتباطات و اطلاعات به سرعت به سوي زندگي آنلاين و استفاده از ظرفيت‌هاي فضاي مجازي براي ارايه انواع خدمات پيش مي‌رفت. پاندمي كرونا به يك‌باره بر اين سرعت افزود و بسياري از افراد را در جوامع مختلف و در مشاغل گوناگون، خواسته يا ناخواسته وارد اين فضاي جديد كرد.
بسياري از افراد در جامعه چون از سن پايين در اين زمينه آموزشي نديده‌اند و پيش‌زمينه ذهني‌اي نسبت به كاركرد اين وسايل و امكانات ندارند، تنها كاربر آن هستند و اكثرا با كمك اطرافيان كم‌سن و سال‌تر، چگونگي كار با اين ابزارها را فرا گرفته‌اند.
كم‌حوصلگي و گاهي برخورد بد فرزندان در مواجهه با سوالات مكرر والدين باعث شده تا فضاي خانه، مكان مناسبي براي آموزش افراد نباشد. از سويي ديگر در محل كار هم به خاطر موقعيت شغلي كه افراد دارند يا جوان‌تر بودن افراد مطلع، باعث شده است تا خيلي از افراد از سوال مكرر در اين زمينه خودداري كنند و به روش آزمون و خطا، اندك اطلاعاتي به دست بياورند. يك پدر يا مادر ممكن است از اينكه در چشم فرزندان ناآگاه يا ديرآموز به نظر برسد، خجالت بكشد. يك كارفرما، مدير يا حتي يك همكار از اينكه به چشم همكاران بخش آي‌تي نابلد و نامطلع به نظر بيايد، شرم دارد.
اكثر افراد در جامعه علاوه بر اينكه ممكن است از شيوه‌هاي درست و راحت استفاده از نرم‌افزارها اطلاعات كافي نداشته باشند از خطرات و آسيب‌هاي اين زندگي مجازي هم بي‌اطلاع هستند.
تقريبا هر نرم‌افزار يا امكاناتي در فضاي مجازي نياز به گذرواژه دارد. اين در حالي است كه اكثر افراد حتي بعد از اينكه با روش‌هاي انتخاب گذرواژه امن و مطمئن هم آشنا مي‌شوند براي راحتي به خاطر سپردن و گاهي تعدد اين پسوردها از ساده‌ترين و نامطمئن‌ترين روش‌هاي انتخاب گذرواژه استفاده مي‌كنند.
به نظر مي‌رسد كه اين عدم توجه بيشتر ناشي از اين مطلب است كه افراد با اين تصور به اين اقدامات امنيتي نگاه مي‌كنند كه من اطلاعاتي در اكانت‌هاي مختلفم ندارم كه براي كسي جذابيت داشته باشد كه آن را هك كند يا به دنبال پسورد آن باشد. لازم است به اين نكته دقت كنيم كه هر كسي در موبايل و در ديگر قسمت‌هاي زندگي مجازي خود علاوه بر اطلاعات حساب‌هاي بانكي، اكانت‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي مانند زندگي واقعي خود، مواردي دارد كه يا علاقه‌اي ندارد همگان از آن مطلع باشند يا اطلاع ديگران مي‌تواند براي فرد دردسرساز باشد و او را سوژه كلاهبرداري، سوءاستفاده و اخاذي قرار دهد. غير از اين موارد مهم‌ترين نكته اين است كه تقريبا تمامي گوشي‌هاي موبايل امروزه علاوه بر ميكروفن، مجهز به دوربين و متصل به اينترنت هستند بنابراين يك حركت اشتباه مي‌تواند گوشي همراه ما را آلوده به نرم‌افزاري كند كه افرادي بتوانند با روشن كردن ميكروفن و دوربين يا خواندن موقعيت مكاني ما و ارسال آنها از طريق اينترنت، زندگي شخصي يا كاري ما را رصد كرده و ما را قرباني سوءاستفاده‌هاي بعدي كنند.
افراد بهتر است از آموزش‌هاي حضوري و آنلاين براي استفاده از اين امكانات بهره ببرند و در پرسش براي كسب اطلاعات درست، خجالت و شرم را كنار بگذارند و با اين پيش‌زمينه كه عدم آگاهي درست ممكن است به ديگران امكان دسترسي به شخصي‌ترين يا مهم‌ترين جنبه‌هاي زندگي آنها را بدهد، علاوه بر پرسش از افراد مطلع سعي كنند از امكانات موتورهاي جست‌وجو براي كسب اطلاعات استفاده كنند. اگر دسترسي به متخصصين مورد اعتماد نداريم، يك راه‌حل ساده براي پيدا كردن پاسخ يك پرسش اين است كه آن سوال را به طور كامل مثلا در گوگل جست‌وجو كنيم. با همين جست‌وجوي ساده، تعداد بي‌شماري صفحه حاوي اطلاعات آموزشي به زبان ساده در زمينه مورد نظر خود خواهيم يافت كه گاهي امكان پرسش و پاسخ هم در آن صفحه در نظر گرفته شده است.
عواقب سختي كه در انتظار يك قرباني هك، جاسوسي يا درز اطلاعات كاري يا شخصي قرار دارد، دليلي است كه شرم و خجالت را كنار بگذاريم و از اشخاص متخصص و مورد اعتماد بارها و بارها در خصوص نكات ايمني و روش‌هاي حضور ايمن و صحيح در سايت‌ها، فضاي مجازي و استفاده از موبايل و كامپيوتر سوال كنيم. قطعا اينكه يك مورد ساده را ده‌ها بار سوال كنيم يا از نامطلع بودن يا دير آموختن يك مساله مرتبط با امنيت در فضاي مجازي شرم كنيم بهتر است تا قرباني هك، جاسوسي يا سوءاستفاده قرار گيريم و با شرمندگي از موارد شخصي افشا شده يا ضرر وارد شده به دنبال راهي براي جبران آن يا رديابي فرد سوءاستفاده‌گر باشيم.