گره كور ونزوئلا
مادورو آخرين سنگر اپوزيسيون را هم گرفت اما بحران مشروعيت سياسي
در كاراكاس حل نشده باقي ماند
شهاب شهسواري
بعد از نزديك به دو سال بحران مشروعيت بين‌المللي در ونزوئلا، بار ديگر يك انتخاباتي مورد مناقشه در اين كشور برگزار شد كه مخالفين دولت مستقر آن را «تقلبي» و حاميان دولت آن را يك پيروزي مي‌دانند. بر اساس نتايج اعلام شده توسط انتخابات ونزوئلا حزب سوسياليست متحد حاكم با ۶۷ درصد آرا توانسته است اكثريت كرسي‌هاي مجمع ملي ونزوئلا را از آن خود كند. به گفته اينديرا آلفونزو، رييس كميسيون ونزوئلا بخشي از نيروهاي اپوزيسيون كه در اين انتخابات شركت كرده‌اند، توانستند ۱۸ درصد آرا را از آن خود كنند. نيكولاس مادورو، رييس‌جمهوري مستقر ونزوئلا راي اكثريت شركت‌كنندگان را «پيروزي دموكراسي» و «موفقيت بزرگ» توصيف مي‌كند در حالي كه خوان گوايدو، رييس‌جمهور خودخوانده تحت حمايت آمريكا با اشاره به راي اكثريتي كه در انتخابات شركت نكردند، نتايج را «پشت كردن مردم به انتخابات قلابي» و شكست براي دولت حاكم توصيف مي‌كند. مجمع ملي ونزوئلا آخرين نهاد قانوني در اين كشور بود كه بر اساس نتايج انتخابات ۲۰۱۵ همچنان در اختيار نمايندگان اپوزيسيون دولت باقي مانده بود. با نتايج اعلام شده، بعد از دستگاه قضايي و نيروهاي مسلح حالا پارلمان ونزوئلا هم يكدست پشتيبان دولت مادورو است، دولتي بحران زده كه همزمان با آنكه از سوي همسايگان و قدرت‌هاي غربي به رسميت شناخته نمي‌شود و زير يوغ تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا قرار دارد بايد پاسخگوي وضعيت فاجعه‌بار معيشتي شهروندان اين كشور باشد. نيكولاس مادورو، كه پيش از انتخابات وعده داده بود در صورت شكست حزبش از مقام رياست‌جمهوري كناره‌گيري خواهد كرد، روز دوشنبه در سخنراني تلويزيوني گفت:«ما با راي اكثريت مردم ونزوئلا، مجمع ملي را احيا كرديم. اين يك پيروزي بزرگ براي دموكراسي است.» در اين انتخابات، پسر و همسر نيكولاس مادورو از جمله نامزدهاي اصلي حزب حاكم بودند. مادورو در تبليغات انتخاباتي براي حزبش اين انتخابات را نقطه پاياني بر بحران مشروعيت سياسي در كشور توصيف مي‌كرد و از مردم مي‌خواست به اين دليل به حزب او راي دهند كه هوادار دموكراسي و آراي عمومي است و نه مانند مخالفان هوادار تحريم و دخالت نظامي خارجي. خوان گوايدو يكي از رهبران مخالف دولت كه از زمستان سال ۱۳۹۷ خود را رييس‌جمهور قانوني ونزوئلا معرفي مي‌كند در واكنش به نتايج اعلام شده در ويديويي كه در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر كرد، اين انتخابات را تقلبي خواند و با اشاره به مشاركت پايين راي‌دهندگان گفت:«حقيقت را نمي‌توان پنهان كرد، اكثريت مردم ونزوئلا به تقلبي كه از ماه‌ها قبل شروع شده بود، پشت كردند.»
تحريم انتخابات توسط اپوزيسيون
بر اساس آمار اعلام شده تنها ۵ ميليون و ۲۰۰ هزار نفر يعني ۳۱ درصد از واجدان راي در اين انتخابات مشاركت كردند. احزاب مخالف مادورو كه در قالب ائتلاف «ميزگرد ائتلاف براي دموكراسي» فعاليت مي‌كنند، اين انتخابات را تحريم كرده بودند. ۲۷ حزب مخالف دولت مادورو، بيانيه تحريم انتخابات را امضا كرده بودند. با اين حال شاخه‌هاي منشعب از برخي احزاب اپوزيسيون به نمايندگي از احزاب تحريم‌كننده در اين انتخابات نامزدهايي را معرفي كرده بودند. مخالفان مادورو، بهانه‌شان براي تحريم انتخابات را انتصاب غيرقانوني اعضاي كميسيون انتخابات و بدون مشورت با پارلمان اعلام كرده‌اند. با اين حال حاميان مادورو به برگزاري جلسه راي‌گيري در مجمع ملي و انتخاب لوييز پارا به عنوان رييس پارلمان و نماينده حزب «نخست عدالت» كه حزب متبوع گوايدو است، اشاره مي‌كنند. لوييز پارا، هم‌حزبي خوان گوايدو، بعد از آغاز بحران سياسي در ونزوئلا توسط وفاداران به گوايدو در حزب «نخست عدالت» از اين حزب اخراج شد اما در حال حاضر به حكم ديوان عالي ونزوئلا به عنوان رهبر حزب نخست عدالت در تعيين اعضاي كميسيون انتخابات نقش داشت. آمريكا و كانادا، لوييز پارا را به دليل مشاركت در روند سياسي انتخابات اخير تحريم كرده‌اند.
شكست براي هر دو طرف
گوايدو كه به عنوان رييس مجمع ملي پيشين ونزوئلا، انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۱۸ را غيرقانوني اعلام كرده و مدعي بود بر اساس قانون اساسي ونزوئلا، رييس‌جمهور مشروع اين كشور است در حال حاضر از سوي نزديك به ۶۰ كشور كه عمدتا از متحدان آمريكا در اروپا و آمريكاي لاتين هستند به عنوان رييس‌جمهور قانوني ونزوئلا شناخته مي‌شود. او اين انتخابات را هم غيرقانوني اعلام كرده است. حاميان گوايدو قرار است شنبه هفته آينده يك نظرسنجي آنلاين به موازات انتخابات يكشنبه برگزار كنند كه شركت كنندگان در آن قرار است به مشروعيت يا عدم مشروعيت انتخابات برگزار شده توسط دولت مستقر پاسخ دهند. همان‌گونه كه نتايج انتخابات برگزار شده توسط دولت مادورو قابل پيش‌بيني بود، نتايج همه‌پرسي اينترنتي خوان گوايدو هم از يك هفته قبل قابل پيش‌بيني خواهد بود. با اين حال به نوشته رسانه‌ها همان‌گونه كه انتخابات برگزار شده توسط دولت با استقبال ناچيزي مواجه شد، همه‌پرسي آنلاين مخالفان هم احتمالا با مشاركت چنداني برگزار نمي‌شود چراكه مدت‌ها مشكلات اقتصادي، فشار تحريم‌هاي آمريكا و مشكلات معيشتي ناشي از آن باعث شده شهروندان ونزوئلايي نه علاقه‌اي به مادورو داشته باشند و نه اعتمادي به گوايدو. به نوشته آسوشيتدپرس، نتايج انتخابات مجمع ملي ونزوئلا نه براي گوايدو و نه براي مادورو، پيروزي محسوب نمي‌شود چراكه آراي هواداران مادورو نسبت به انتخاب قبلي كه باعث شكست حزبش در انتخابات پارلماني بود نه تنها بيشتر نشده بلكه ريزش هم داشته است، در برابر خوان گوايدو هم كه تاكنون تنها دستاويز حقوقي‌اش براي مشروعيت سياسي رياست بر مجمع ملي بود حالا با اعلام نتايج اين انتخابات و عدم مشاركت در آن، اين كرسي را هم از دست داده است.
بر اساس آمار منتشر شده توسط رسانه‌هاي آمريكايي تاكنون نزديك به ۵ ميليون شهروند ونزوئلايي به دليل مشكلات معيشتي از كشور فرار كرده‌اند و به كشورهاي همسايه پناهنده شده‌اند. بر اساس پيش‌بيني صندوق بين‌المللي پول، اقتصاد ونزوئلا در سال جاري ۲۵ درصد كوچك‌تر مي‌شود، اين در حالي است كه ابرتورم سال‌هاي گذشته در ونزوئلا باعث شده تا ارزش پول ملي اين كشور، بوليوار به حدي ناچيز شود كه اساسا به عنوان يك ابزار معامله قابل استفاده نباشد.
واكنش‌هاي بين‌المللي
هر چند دولت مادورو از حضور ناظران بين‌المللي در انتخابات استقبال كرده بود اما نهادهاي بين‌المللي مانند اتحاديه اروپا و سازمان كشورهاي قاره آمريكا حاضر به اعزام نمايندگان خود براي نظارت بر اين انتخابات نشدند و با صدور بيانيه‌هايي قبل از برگزاري انتخابات، آن را مردود و تقلبي توصيف كردند. به نوشته آسوشيتدپرس، روساي جمهوري پيشين اكوادور و بوليوي، رافائل كوره‌آ و اوو مورالس به عنوان ناظران خارجي اين انتخابات به ونزوئلا سفر كردند. اين خبرگزاري همچنين از حضور عده‌اي از ناظران خارجي كه خود را «قانون‌گذاران تركيه» معرفي مي‌كردند در اين انتخابات خبر داده است.
مايك پمپئو، وزير خارجه آمريكا كه دولت متبوعش در واشنگتن هنوز از پذيرش نتايج انتخابات رياست‌جمهوري در كشور خودش هم ناتوان است با انتشار بيانيه‌اي انتخابات در ونزوئلا را جعلي توصيف كرد. پمپئو در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعي توييتر نوشت:«تقلب‌هاي مرتبط با انتخابات در ونزوئلا پيش از اين اتفاق افتاده است. نتايجي كه از سوي رژيم نامشروع مادورو اعلام شده است، اراده مردم ونزوئلا را نشان نمي‌دهد. آنچه امروز روي داد، انتخابات نبود بلكه كلاهبرداري و شيادي بود.» متحدان ديگر آمريكا از جمله كانادا، اروگوئه و لتوني هم اعلام كرده‌اند كه نتيجه اين انتخابات را قبول ندارند و آن را غيرقانوني مي‌دانند. دولت كنوني آمريكا در طول دو سال گذشته، تمامي وزن ديپلماتيك خود را براي حمايت از سرنگوني دولت مادورو و به قدرت رسيدن خوان گوايدو هزينه كرده است. با شكست دونالد ترامپ، رييس‌جمهور كنوني آمريكا مشخص نيست كه سياست دولت جديد در مقابل مساله ونزوئلا به چه شكل باشد. هر چند جو بايدن، مادورو را يك «ديكتاتور خودكامه» توصيف كرده اما مشخص نيست كه دولت جديد آمريكا هم خواهان پيگيري مسير براندازي حكومت و استمرار بحران مشروعيت در ونزوئلاست يا راهكار ديگري در نظر دارد.