بايدن سياست دولت ترامپ در قبال توافق آبراهام را ادامه خواهد داد
عادي‌سازي به نفع اشغالگر
محمدحسين لطف‌الهي
رييس‌جمهور منتخب امريكا انتقادات زيادي را نسبت به سياست خارجي دولت دونالد ترامپ مطرح مي‌كند و معتقد است مسيري كه امريكا طي چهار سال گذشته در عرصه بين‌المللي طي كرده ايالات متحده را به كشوري «تنها» بدل كرده است. با اين حال مشاوران جو بايدن مي‌گويند او به‌رغم همه انتقادها با يكي از سياست‌هاي دولت ترامپ موافق است و قصد دارد در مسير تقويت اين سياست گام بردارد: توافق آبراهام؛ پيماني كه ميان اسراييل، امارات متحده عربي و بحرين به امضا رسيد و آغازي شد براي عادي‌سازي روابط اسراييل با شماري از كشورهاي خاورميانه و آفريقا.هنوز روشن نيست كه دولت احتمالي جو بايدن پس از آغاز به كار در 20 ژانويه دقيقا چه سياست‌هايي را در بسياري از موضوعات كليدي به ويژه در سياست خارجي اتخاذ خواهد كرد. با اين وجود در ميان قريب به اتفاق كارشناسان اين اتفاق نظر وجود دارد كه رييس‌جمهور منتخب امريكا نگاه مثبتي به توافق صلح ميان امارات، بحرين و اسراييل موسوم به توافق آبراهام دارد. آكسيوس روز دوشنبه گزارش داد كه تعدادي از مشاوران جو بايدن به اين پايگاه خبري گفته‌اند كه دولت آينده امريكا با سياستي كه در قبال عادي‌سازي روابط كشورهاي عربي با اسراييل پي گرفته شده، موافق است و بايدن در مسير تقويت اين توافق و پيگيري عادي‌سازي ديگر كشورهاي منطقه با اسراييل گام برخواهد داشت.آكسيوس نوشته است كه حمايت از توافق آبراهام و تداوم عادي‌سازي روابط با اسراييل مي‌تواند به جو بايدن كمك كند كه روابطي خوب با بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل برقرار كرده و از اين روابط براي پيشبرد برخي سياست‌هاي دولت خود استفاده كند. از جمله اينكه از اسراييل بخواهد با راه‌حل دو دولتي موافقت كرده يا در برخي مسائل مورد اختلاف ميان واشنگتن و تل‌آويو نظير الحاق كرانه باختري به رژيم اسراييل، نتانياهو را تحت فشار قرار دهد.در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما، دولت او برقراري روابط عادي ميان اسراييل و كشورهاي منطقه را امري بعيد مي‌دانست و اعلام مي‌داشت كه كشورهاي عربي تنها در شرايطي حاضر به امضاي توافق با اسراييل هستند كه اولا به صورت گروهي اين توافق مورد پذيرش آنها قرار گيرد و اجماعي پيرامون آن وجود داشته باشد و در ثاني پيش از امضاي توافق، گفت‌وگوهاي اسراييل و فلسطين به نتيجه رسيده باشد و توافقي جامع ميان اين دو امضا شود. با اين حال با روي كار آمدن دولت دونالد ترامپ و تمايل برخي كشورها به تداوم همكاري با او باعث شد كه آنها بدون تامين اين شروط در پي امضاي توافق صلح با اسراييل برآيند.
سياست بايدن در قبال اسراييل
رابطه دولت اوباما با دولت نتانياهو قابل مقايسه با رابطه اسراييل و امريكا در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ نبود، اما بايدن مسيري متفاوت از هر دو اين روساي جمهور را در پيش خواهد گرفت. دن شاپيرو، سفير سابق ايالات متحده در اسراييل معتقد است كه با آغاز به كار دولت جو بايدن، او به حمايت از توافق آبراهام و ادامه عادي‌سازي‌ها خواهد پرداخت، اما اين حمايت بي‌قيد و شرط نخواهد بود و دولت آينده از اين حمايت بهره خواهد برد تا طرح‌هايي را كه برايش در اولويت است نظير راه‌حل دو دولتي پيگيري كند. روز گذشته گابي اشكنازي، وزير خارجه رژيم اسراييل در حاشيه كنفرانس امنيتي منامه در اين باره گفت بر اين باور است كه سياست دولت آينده امريكا حمايت از توافق صلح آبراهام خواهد بود و اسراييل در اين زمينه با مشكلي روبه‌رو نخواهد بود. به نظر مي‌رسد هر چند كشورهاي عربي نظير امارات و عربستان نيز از تغيير دولت در امريكا چندان راضي به نظر نمي‌رسند، اما آمادگي دارند در همكاري با دولت بايدن، مناسبات خود را حفظ كنند. چندي پيش لانا نسيبه، سفير امارات در سازمان ملل متحد، در مصاحبه با «خليج تايمز» در اين باره گفت: «امارات متحده عربي پيش‌تر با همه دولت‌هاي منتخب مردم در امريكا كار كرده است و شك ندارم كه اين رابطه به صورت يك مشاركت قوي و استراتژيك مستحكم باقي خواهد ماند. امارات طي چند دهه گذشته شريك اصلي ايالات متحده بوده است. ما در صحنه‌هاي مختلف نبرد در كنار يكديگر براي مقابله با افراط‌گرايي و تروريسم جنگيده‌ايم.» او همچنين افزود: «امارات متحده عربي قاطعانه به اهميت نقش ايالات متحده در خاورميانه اعتقاد دارد؛ به نقش تثبيت‌كننده آن در منطقه و من فكر مي‌كنم ما همچنان شاهد گفت‌وگوها پيرامون ثبات و مذاكرات استراتژيك كه منطقه به شدت به آن نياز دارد، باشيم. مشاركت با ايالات متحده و با مردم آن قطعا در راس اولويت سياست خارجي امارات قرار دارد.»همچنين فيصل فرحان، وزير امور خارجه عربستان سعودي در مصاحبه‌اي كه در حاشيه برگزاري نشست كشورهاي عضو گروه بيست (G20) به رياست عربستان با خبرگزاري رويترز انجام داد، تصريح كرد كه كشورش مدت زمان زيادي است كه از عادي سازي روابط با اسراييل پشتيباني مي‌كند. وزير خارجه عربستان افزود: «ما نويسندگان ابتكار صلح عربي در سال ۲۰۰۲ هستيم، ابتكاري كه عادي‌سازي كامل روابط با اسراييل را پيش‌بيني كرده بود.» او تاكيد كرد: «پيش از عادي‌سازي روابط ما با اسراييل بايد يك اتفاق مهم رخ بدهد و آن اين است كه توافق صلح دايمي و جامع بين فلسطيني‌ها و اسراييلي‌ها همزمان با تاسيس كشور فلسطين در چارچوب مرزهاي سال ۱۹۶۷ حاصل شود.» وزير خارجه عربستان خاطرنشان كرد كشورش متقاعد شده كه دولت جديد امريكا به رهبري جو بايدن «سياستي را دنبال خواهد كرد كه ثبات منطقه را ارتقا دهد.»
مساله ايران
يكي از موضوعاتي كه ممكن است روي روابط دولت آينده امريكا با كشورهاي عربي حوزه خليج‌فارس و اسراييل اثرگذار باشد، مساله ايران است. دونالد ترامپ طي چهار سال گذشته با همراهي و همكاري برخي كشورهاي منطقه خاورميانه نظير امارات و عربستان و همچنين رژيم اسراييل از برنامه جامع اقدام مشترك خارج شد و كوشيد از طريق اعمال سياست فشار حداكثري تهران را به عقب‌نشيني در سه حوزه هسته‌اي، موشكي و منطقه‌اي وا دارد اما تاكنون هيچ كدام از اهداف اصلي دولت ترامپ محقق نشده است.جو بايدن رييس‌جمهور منتخب امريكا اعلام كرده است كه بازگشت به توافق هسته‌اي و تلاش براي احياي برجام از جمله سياست‌هاي اصلي دولت او خواهد بود. اين در حالي است كه عربستان، امارات، بحرين و امارات پيش‌تر مخالفت خود را براي بازگشت امريكا به اين توافق اعلام كرده و خواستار مشاركت در گفت‌وگو با ايران براي امضاي يك توافق جديد كه در برگيرنده مسائل هسته‌اي موشكي و منطقه‌اي باشد، شده بودند. ناظران معتقدند اقدام اخير اسراييل در ترور دانشمند هسته‌اي ايران، شهيد محسن فخري‌زاده نيز در همين راستا صورت گرفته و تل‌آويو تلاش دارد مسير بازگشت به ديپلماسي ميان تهران و واشنگتن را خراب كند. نشريه دست راستي نيويورك‌پست نزديك به جمهوري‌خواهان نوشته است كه تصميم بايدن براي بازگشت به برجام روابط امريكا و اسراييل را تحت تاثير قرار خواهد داد و ايالات متحده نبايد منافع متحدان راهبردي خود در منطقه خاورميانه را از ياد ببرد.