جو بايدن، رييس‌جمهور منتخب امريكا نسبت به ديگر روساي جمهوري كه تازه به كاخ سفيد راه پيدا مي‌كنند، با چالش‌هاي طولاني و پيچيده‌تري در حوزه سياست خارجي روبه‌رو خواهد بود. برخلاف بسياري از اسلافش، او براي ارزيابي مسائل «چندين ماه» فرصت ندارد. در همان روز اول، همه مشكلات مثل سيلي به صورت او مي‌خورند. در ادامه به بررسي چند مورد از اين چالش‌هاي مهم در حوزه سياست خارجي امريكا مي‌پردازيم.
همه‌گيري كرونا
مقابله با همه‌گيري كرونا در تمام ابعاد آن مهم‌ترين و فوري‌ترين مشكلي است كه بايدن با آن روبه‌رو مي‌شود. چالش‌هاي پيش‌روي او طيف گسترده‌اي را شامل مي‌شود: از تدوين سياستي ملي براي رسيدگي به مخالفت‌هاي سياسي تا اقداماتي نظير استفاده از ماسك، ايجاد اتفاق‌نظر در خصوص اقدامات پيشگيرانه، سازماندهي مراكز آزمايش كرونا، واكسيناسيون مردم امريكا (بايدن قصد دارد در همان 100 روز نخست كاري، 100 ميليون نفر را واكسينه كند) و ثبات بخشيدن به اقتصاد. بايدن همچنين مي‌گويد امريكا را به سازمان بهداشت جهاني بازمي‌گرداند تا جلوي شيوع بيشتر ويروس در جهان را بگيرد و اقداماتي را براي ايمن‌سازي در برابر همه‌گيري‌هاي آينده اتخاذ كند.
تغييرات آب و هوايي
گرمايش زمين مشكل ديگري است كه در صدر فهرست اولويت‌هاي بايدن قرار مي‌گيرد. دانشمندان هشدار مي‌دهند وقت زيادي براي حفظ گرمايش زمين در سطحي كمتر از دو درجه سانتي‌گراد باقي نمانده و در چنين شرايطي بايدن قول داده امريكا را به توافق آب و هوايي پاريس كه 188 كشور عضو آن هستند، بازگرداند. دونالد ترامپ در همان ماه‌هاي نخست رياست‌جمهوري خود از اين توافق خارج شده بود. بايدن مي‌خواهد تا سال 2050 امريكا را از نظر انتشار گاز كربن به كشوري خنثي تبديل كند و براي اين كار از تركيب چند سياست بهره مي‌گيرد: از تشويق مردم به استفاده از خودروهاي برقي و سخت‌گيري در حوزه استانداردهاي انتشار گاز صنايع تا لغو بسياري از اقدامات ترامپ كه باعث شده محدوديت‌هاي صنايع كربني كاهش يابد.
چين
ترامپ در شرايطي كاخ سفيد را ترك مي‌كند كه جنگ تجاري امريكا با چين حل نشده باقي مانده است. فاز اول توافقي كه بر اساس آن چين در سال 2021 كالاهاي امريكايي بيشتري را مي‌خرد، تنها بخشي از مشكل را حل كرده و بايدن در شرايطي وارد كاخ سفيد مي‌شود كه هر دو طرف همچنان تعرفه‌هايي را بر طيف گسترده‌اي از محصولات چيني و امريكايي اعمال مي‌كنند. بايدن مي‌گويد پيش از ارزيابي وضعيت تجارت ميان دو كشور و مقابله با سوءاستفاده‌هاي چين از جمله سرقت مالكيت معنوي و ارايه يارانه‌هاي غيرقانوني به شركت‌هاي چيني، هيچ يك از تعرفه‌ها را لغو نخواهد كرد. او تلاش خواهد كرد از طريق هماهنگ كردن سياست‌ها با متحدان در خصوص مقابله با چين و اعمال سياست‌هاي داخلي در حوزه تحقيق، آموزش و زيرساخت كه توانايي واشنگتن در رقابت با پكن را بالا مي‌برد، اهرم فشار امريكا عليه چين را تقويت كند.
روسيه
ترامپ در شرايطي دولت را به بايدن مي‌سپارد كه روابط امريكا و روسيه در وضعيت پيچيده‌اي قرار دارد: تحريم و اخراج ديپلمات‌ها (در واكنش به اشغال اوكراين از سوي روسيه و مسموم كردن مخالفان) از يك‌سو و رفتار توام با احترام ترامپ در قبال پوتين كه گاهي به چاپلوسي نزديك مي‌شد از سوي ديگر. بايدن در قبال پوتين موضع سخت‌گيرانه‌تر و صريح‌تري را اتخاذ مي‌كند، اما اولويت اول او رسيدن به توافقي با روسيه براي زنده نگه داشتن قرارداد دوجانبه سال 2011 به منظور محدودسازي سلاح‌هاي هسته‌اي قاره‌پيماي دو كشور خواهد بود. اين توافق كه با نام «نيو استارت» شناخته مي‌شود، 16 روز پس از تحليف بايدن منقضي خواهد شد. بايدن براي ايجاد بازدارندگي در برابر روسيه احتمالا تلاش مي‌كند اعتماد شركاي خود در ناتو را - كه از بي‌اعتنايي و بي‌احترامي‌هاي ترامپ به اتحاد ميان دو طرف رنجيده‌اند - مجددا به دست آورد.
ايران
ترامپ در شرايطي كاخ سفيد را ترك مي‌كند كه ايران از نظر اقتصادي ضعيف‌تر شده، اما همين روزها كه در نخستين سالگرد ترور سردار قاسم سليماني هستيم، احتمال انتقام‌گيري ايران افزايش يافته است. ايران همچنين نسبت به سال 2017 كه بايدن از دولت امريكا كنار رفت، به توليد سلاح هسته‌اي نزديك‌تر شده است. ترامپ از توافق هسته‌اي اوباما با ايران خارج شد، چراكه معتقد بود اين توافق ايران را به اندازه كافي محدود نمي‌كند. اما اين اقدام نتيجه معكوس داشت، چراكه در واكنش، ايران غني‌سازي اورانيوم خود را افزايش داد. اگرچه ايران در حال حاضر ذخاير اورانيوم با غناي پايين خود را به 12 برابر بيشتر از سقف مجاز برجام رسانده است، اما حواسش بوده از حد خطر (نزديك شدن به توليد بمب اتم) فراتر نرود. اين يعني اقدام ايران هنوز قابل بازگشت است. بايدن مي‌گويد قصد دارد توافق را احيا كند، اما پاك كردن خرابكاري‌هاي ترامپ و همكاري با شركاي برجامي- از جمله روسيه و چين- مي‌تواند به اندازه تلاش‌هاي چندساله دستيابي به توافق سال 2015 دشوار باشد.
كره شمالي
رابطه عاشقانه عجيب ترامپ با كيم جونگ اون باعث نشد زرادخانه هسته‌اي كره شمالي ذره‌اي كوچك‌تر شود. ارتش امريكا مي‌گويد پيونگ‌يانگ در حال حاضر بين 20 تا 60 بمب اتم در اختيار دارد. علاوه بر اين، نتايج آزمايش‌ها در سال 2017 نشان داد كره شمالي دست‌كم يك موشك با قابليت حمل سلاح اتمي و پرواز تا مسافت 8000 مايل و رسيدن به بيشتر بخش‌هاي امريكا را در اختيار دارد. در ماه اكتبر، كره شمالي موشكي را به نمايش گذاشت كه حتي از موشك قبلي هم بزرگ‌تر بود. كيم مي‌تواند با آزمايش اين موشك بايدن را محك بزند و ببيند تا چه حد رويكرد او با رويكرد ترامپ فرق دارد. مهم‌ترين فرق رويكرد دو رييس‌جمهور اين است كه بايدن با متحدان و شركاي خود همكاري مي‌كند و در عين حال به ارزيابي آنچه بين ترامپ و كيم گذشته مي‌پردازد. شايد به همين دليل باشد كه رسانه‌هاي كره شمالي از همين حالا بايدن را «سگ هار» خطاب مي‌كنند.
افغانستان
ترامپ در ماه نوامبر تصميم گرفت تعداد نيروهاي امريكا در افغانستان را تا اواسط ماه جاري ميلادي از حدود 5000 نفر به 2500 نفر كاهش دهد. بايدن هنوز چيز زيادي در مورد رويكرد خود اعلام نكرده است. برخي كارشناسان مي‌گويند طالبان هنوز كاري انجام نداده كه مستحق اين كاهش نيرو باشد. بر اساس توافق صلح ميان امريكا و طالبان، اين گروه بايد در ازاي خروج نيروهاي امريكايي، خشونت را متوقف كند، با دولت منتخب افغانستان مذاكرات موفقي داشته باشد و خود را از سازمان‌هاي تروريستي مثل القاعده جدا كند. با اين حال هيچ يك از اين موارد هنوز محقق نشده‌اند. اگر توافق نهايي شود، همه نيروهاي امريكايي بايد تا ماه مه از افغانستان خارج شوند. اين امر براي بايدن تصميم دشواري خواهد بود، چراكه طالبان مي‌گويد عدم پايبندي امريكا به اين شرط باعث مي‌شود توافق به هم بخورد.
تروريسم
راهبرد دفاع ملي ترامپ باعث شده چين و روسيه به عنوان تهديدهاي اصلي شناخته شوند. اين راهبرد البته تهديد تروريستي را رد نمي‌كند، اما نسبت به سال‌هاي گذشته تاكيد كمتري بر آن دارد. تيم بايدن به درستي قصد دارد به مشكلات فوري‌تر رسيدگي كند، اما در عين حال بايد بحث تهديد تروريستي خارجي را نيز كه نسبت به دهه يازده سپتامبر بسيار فرق كرده و خطرناك‌تر شده است، مورد بازنگري جدي قرار دهد. القاعده و داعش ديگر مثل قبل در يك نقطه متمركز نيستند و در بخش‌هايي از جهان كه حكومت‌هاي باثباتي ندارند، خود را در سطح محلي و منطقه‌اي وارد سياست كرده‌اند. از بين 10 كشوري كه بيشترين نرخ تروريسم را در سال‌هاي اخير داشته‌اند، هفت كشور در منطقه صحراي آفريقا قرار دارند. تجهيزات و نيروهاي نظامي امريكا در اين مناطق و مناطق مشابه آسيب‌پذير خواهند بود. به خاطر داشته باشيد مساله القاعده نخستين بار زماني توجه عموم را به خود جلب كرد كه سفارت‌هاي امريكا در كنيا و تانزانيا را در سال 1998 هدف قرار داد. تروريسم از بين نرفته است. اينها چند مورد از مهم‌ترين مشكلاتي هستند كه بايدن با آنها روبه‌رو خواهد شد. او قطعا با مسائل دشوار ديگري چون امنيت سايبري، ونزوئلا و سوريه نيز مواجه مي‌شود. خبر خوب اينكه تيم امنيت ملي او يكي از باتجربه‌ترين و امتحان پس‌داده‌ترين تيم‌ها در حافظه تاريخي معاصر محسوب مي‌شود.
منبع: پايگاه خبري- تحليلي اوزي
جان مك‌لافلين(نويسنده مقاله)، نايب‌رييس اسبق سازمان جاسوسي امريكا (سيا) است. او در دانشكده مطالعات بين‌الملل پيشرفته دانشگاه جانز هاپكينز تدريس مي‌كند.
بايدن مي‌گويد قصد دارد توافق را احيا كند، اما پاك كردن خرابكاري‌هاي ترامپ و همكاري با شركاي برجامي- از جمله روسيه و چين- مي‌تواند به اندازه تلاش‌هاي چندساله دستيابي به توافق سال 2015 دشوار باشد.