در مورد بايدن اشتباه
دونالد ترامپ را تكرار نكنيم
ميثم سليماني
هنگامي كه دونالد ترامپ چند روز از انتخابش در سال 2016 مي‌گذشت يك ويديوي كوتاه چند ثانيه‌اي منتشر كرد و در آن از اولويت‌هاي صد روز اول رياست‌جمهوري خود گفت. اولويت‌ها به خوبي نشان مي‌داد كه دونالد ترامپ تمركز بسيار جدي به مسائل داخلي امريكا خواهد داشت. تحليل‌ها در همان روزها اين بود كه اولويت ترامپ سياست خارجي نيست و تمركز بسيار زيادي روي مسائل داخلي امريكا خواهد داشت. به‌خصوص در بحث ايران؛ بسياري در آن دوران ايران را اولويت اصلي دولت ترامپ نمي‌ديدند. همان دوره در گفت‌وگويي كه با عباس ملكي استاد دانشگاه و ديپلمات سابق كشورمان داشتم، تاكيد كرد كه اگر هم الان ايران اولويت سياست‌هاي ترامپ نيست نبايد اجازه دهيم تا ايران تبديل به اولويت دولت ترامپ شود و بر اين عقيده بود كه از همان ابتدا بايد با اقدامات خود اجازه فضا سازي در دولت ترامپ عليه ايران داده نشود.
اما شد آنچه كه نبايد مي‌شد. ايران نه تنها از اولويت دولت ترامپ خارج نشد، بلكه طي چهار سال يكي از اصلي‌ترين اولويت‌هاي دولت ترامپ بود. از همان روزهاي اوليه شروع دولت ترامپ، مايكل فيلين، مشاور امنيت ملي وقت امريكا بيانيه‌اي تند عليه ايران ايراد كرد. هرچند او يك ماه بيشتر در اين مسند حضور نداشت اما نشان داد كه بخش مهمي از بدنه دولت ترامپ از اين سياست پيروي مي‌كند. تحليل اشتباه از قدرت گرفتن افرادي كه مي‌توانند ايران را تبديل به اولويت اصلي دولت امريكا كنند باعث شد تا چهار سال تلخ در رابطه ميان ايران و امريكا در دوره دونالد ترامپ شكل گيرد و هر چه ساير كشورها سعي مي‌كردند خود را از اين جريان خارج كنند اما ايران در راس سياست‌هاي امريكا در طول اين سال‌ها باقي ماند. محاسبات غلط از سمت كابينه ترامپ و شايد ايران باعث به وجود آمدن اين اتفاق شد و عملا دو كشور در مسيري بي‌بازگشت قدم گذاشتند.
اما حالا در‌خصوص دولت بايدن نيز كه از روز چهارشنبه رسما كار خود در امريكا را آغاز كرد نبايد يك اشتباه را دوباره تكرار كرد. نبايد گفت كه اكنون دولت بايدن به حدي با مسائل داخلي دست به گريبان است كه به مسائل خارجي توجهي ندارد.
در مورد بايدن بايد يك نكته را دقت كرد. جو بايدن به شدت تيم محور است. او كار را به افراد واگذار و اعتماد مي‌كند. كاري كه در كارزار انتخاباتي بايدن به خوبي نمايان بود. جو بايدن كاملا تابع تيم انتخاباتي خود بود. برعكس دونالد ترامپ كه به شدت شخص محور عمل مي‌كرد، جو بايدن كاملا سياست‌هاي تيم انتخاباتي را دنبال مي‌كرد. او كاملا با برنامه تيم انتخاباتي خود ماسك را تبديل به جرياني عليه ترامپ كرد و قدم به قدم پيش رفت. او كاملا برنامه‌محور عمل مي‌كند. بنا نيست جو بايدن را در همه صحنه‌ها ببينيم هر چند كه او تصميم‌گيرنده نهايي است.
جو بايدن حتي براي كابينه نيز برنامه داشت. افراد به نحوي چيده شدند كه برمبناي اعتماد كامل به آنهاست. اگر به تيم سياست خارجي جو بايدن نگاه كنيم، مشخص مي‌شود كه جو بايدن قصد ندارد در همه موارد دخالت كند بلكه كار را به متخصصيني كه به آنها اعتماد دارد سپرده است. اما كليت سياست بايدن واضح و روشن است. اين سياست در زمان سخنراني بايدن در روز سوگند رياست‌جمهوري روشن و مشخص بود. «امريكا برگشته است.» اين پيغامي براي تمام جهان است كه نشان مي‌دهد بار ديگر امريكا قصد دارد در بحران‌هاي جهاني ورود پيدا كند. پس از آن دو فرمان اجرايي بازگشت به پيمان آب و هوايي پاريس و همچنين بازگشت به سازمان بهداشت جهاني نشان مي‌دهد كه بايد منتظر نقش‌آفريني هرچه بيشتر امريكا در جهان باشيم، چرا‌كه طي چهار سال گذشته تمام جهان تلاش مي‌كردند تا جلوي اثرات تصميم‌هاي ترامپ را بگيرند، ولي از روز چهارشنبه بايد منتظر همراهي به‌خصوص اروپا با امريكا در تمامي مسائل باشيم. دوران دفع اثر سياست‌هاي امريكا گذشته است.
تيم جو بايدن قطعا از روز اول درگير سياست خارجي است. سياست خارجي اولويت اصلي تيم بايدن است. تيم بايدن حتي روي جزييات نيز با دقت عمل مي‌كند. تغيير نام سفارت امريكا در سرزمين‌هاي اشغالي خود نمايانگر همين موضوع است.
اما در‌خصوص ايران نيز بايد گفت كه نيازي به گذشت 100 روز نيست قطعا در آينده‌اي نزديك اثرات حضور بايدن در روابط ايران و امريكا نمايان خواهد شد. تيم بايدن فرصت را از دست نخواهد داد بلكه قصد دارد هرچه سريع‌تر بتواند به نتيجه برسد. سياست خارجي دولت امريكا برعكس دولت گذشته بي‌تجربه نيست بلكه تجربه‌هاي گذشته آنها و چهار سال فرصت و برنامه‌ريزي براي چنين روزي همه چيز آماده تغيير شده است. تيم جديد سياست خارجي امريكا به دنبال آزمون و خطا نيست بلكه به دنبال نتيجه است.
آنها سياست چرخش به شرق را قصد دارند هرچه سريع‌تر به مسير خود برگردانند، ولي نكته اينجاست مانند همان سياست دولت اوباما، به دنبال كاهش چالش‌ها در خاورميانه هستند تا بتوانند به ادامه سياست‌هاي خود در شرق آسيا بپردازند و اين موضوع بدون حل كردن چالش با ايران از بين نخواهد رفت. امريكا به خوبي مي‌داند دروازه سياست گردش به شرق عبور از خاورميانه است. برجام اين فرصت را به امريكا داد تا بتواند تمركز بيشتري بر بحران‌هاي شرق آسيا داشته باشد ولي چهار سال دولت ترامپ چيزي جز يك بازي فرسايشي و سياست‌هاي غيرهدفمند در پي نداشت. سياست در امريكا برعكس چهار سال گذشته هدفمند دنبال خواهد شد، چرا‌كه قطعا سياست خارجي حداقل در اين چهار سال با برنامه پيش خواهد رفت و دوره بحران‌هاي بيهوده و غيرهدفمند به پايان خود رسيده است.