روايت جمهوريت- قسمت هشتم
ادامه اصلاحات
محمدجواد نصراصفهاني
نشاط سياسي كه با پيروزي سيد محمد خاتمي در انتخابات هفتمين دوره رياست‌جمهوري آغاز شد با وقوع بحران‌هايي همچون دستگيري كرباسچي، قتل‌هاي زنجيره‌اي، تعطيلي روزنامه سلام، حمله به كوي دانشجويان دانشگاه تهران، ترور سعيد حجاريان، تعطيلي مطبوعات و ... باعث شد در آستانه انتخابات هشتمين دوره رياست‌جمهوري بخشي از جامعه دچار يأس و ترديد شوند. با بررسي اين بحران‌ها و ريشه‌يابي آنها دلايل اين يأس و نااميدي از سوي كارشناسان، روزنامه‌نگاران و مردم به عواملي همچون محافظه‌كاري خاتمي، تندروي بخشي از اصلاح‌طلبان، سنگ‌اندازي‌هاي رقيب و... نسبت داده شد. تحت اين شرايط طيفي از اصلاح‌طلبان خواستار عبور از خاتمي به دليل عقب ماندن وي از مطالبات تندتر اصلاحات بودند. طيفي ديگر از اصلاح‌طلبان هم كه عموما اعضاي جبهه مشاركت ايران اسلامي و سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي بودند، با پيروزي خاتمي در انتخابات دوم خرداد 1376 و به‌ويژه در آستانه انتخابات ششمين دوره مجلس شوراي اسلامي، خواستار عبور از چپ سنتي، با محوريت كروبي، موسوي خوئيني‌ها و توسلي و حركت به سوي چپ مدرن، با محوريت بهزاد نبوي، تاجزاده، حجاريان، خانيكي و محمدرضا خاتمي بودند. با وجود اين مسائل، خاتمي براي نامزدي مجدد در انتخابات رياست‌جمهوري دچار شك و ترديد شد. سرانجام و به‌رغم تمام اين مشكلات و حوادث، در اثر فشار جوّ عمومي خاتمي تصميم به نامزدي براي انتخابات هشتمين دوره رياست‌جمهوري گرفت. تنها و بدون حضور وزرا و معاونانش براي ثبت‌نام به وزارت كشور رفت و پس از ثبت‌نام در برابر خبرنگاران، با چشماني گريان ظاهر شد و اطمينان داد كه بر عهد پيشين خود با ملت پابرجاست. در اين دوره از انتخابات علاوه بر خاتمي، 816 نفر ديگر براي كسب كرسي رياست‌جمهوري ثبت‌نام كردند. از اين تعداد 10 نفر توسط شوراي نگهبان تاييد صلاحيت شدند. علاوه بر خاتمي، سيدمصطفي هاشمي‌طباء و علي شمخاني دو عضو كابينه خاتمي به عرصه رقابت با وي گام نهادند. احمد توكلي، حسن غفوري‌فرد، عبدالله جاسبي، سيد محمود كاشاني، سيد منصور رضوي، شهاب‌الدين صدر و علي فلاحيان نيز شانس خود را براي كسب كرسي رياست‌جمهوري محك زدند. تاييد 10 نفر از سوي شوراي نگهبان در اين دوره از انتخابات، صرف‌نظر از اولين دوره انتخابات رياست‌جمهوري، از نظر تعداد نامزد تاييدصلاحيت‌شده در نوع خود بي‌سابقه بود. همين موضوع نگراني‌هايي را در ميان طرفداران خاتمي مبني بر كاهش آراي وي به وجود آورده بود. با توجه به اين مهم و به‌رغم تمام اختلافاتي كه بين سه گروه عمده جريان اصلاح‌طلب: مجمع روحانيون مبارز، جبهه مشاركت ايران اسلامي و كارگزاران سازندگي، در انتخابات ششمين دوره مجلس شوراي اسلامي شكل گرفته بود،تمام گروه‌هاي دوم خردادي از جمله حزب كارگزاران سازندگي حمايت خود از خاتمي را رسما اعلام كردند. با اين وجود و برخلاف دوره قبل كه ستادهاي خاتمي در دست مجمع روحانيون مبارز و كارگزاران سازندگي بود در اين دوره تمام فعاليت‌هاي ستادهاي خاتمي در دست جبهه مشاركت ايران اسلامي بود. در برابر اين اتحاد اصلاح‌طلبان، از آنجايي كه اصولگرايان در برابر محبوبيت و مقبوليت خاتمي دست خود را خالي مي‌ديدند از معرفي نامزد خودداري و تنها به دعوت مردم به شركت در انتخابات رياست‌جمهوري اكتفا كردند. با اين وجود، احمد توكلي كه رقيب هاشمي در انتخابات ششمين دوره رياست‌جمهوري و از نزديكان حزب موتلفه اسلامي بود، تنها مورد حمايت جامعه اسلامي دانشجويان، جامعه اسلامي مهندسين و جمعيت ايثارگران انقلاب اسلامي قرار گرفت. همين موضوع سبب شد وي به عنوان نامزد غيررسمي اصولگرايان در اين دوره از انتخابات رياست‌جمهوري مطرح شود. عدم معرفي نامزد از سوي اصولگرايان و حضور خاتمي به عنوان تنها نامزد مطرح در اين دوره از انتخابات باعث شد برخلاف دوره قبل، از آن شور و هيجان انتخاباتي خبري نباشد. در اين دوره از انتخابات، مطالبات جامعه به گونه‌اي بود كه حتي احمد توكلي هم اساس شعارهاي انتخاباتي خود را بر آزادي، عدالت و اقتصاد گذاشته بود. وي با نقدهاي تند و تيز به دولت خاتمي و ارايه نظريه جمهوري دوم در قالب «دولت پاك براي ملت پاك» سعي در جلب آراي منتقدين خاتمي و اصلاح‌طلبان داشت.
در 18 خردادماه 1380، انتخابات هشتمين دوره رياست‌جمهوري با حضور ۱۰ نامزد برگزار شد. بنابر اعلام وزارت كشور در اين دوره 28155969 نفر، معادل 8/66 درصد واجدان شرايط راي‌دهي، در انتخابات شركت كردند. به‌رغم كاهش حدودا 1 ميليوني از تعداد شركت‌كنندگان نسبت به دوره قبل، سيد محمد خاتمي توانست با كسب 21659053 راي (77 درصد آرا) نه تنها به عنوان رييس‌جمهور منتخب سكان قوه مجريه را براي چهار سال ديگر در دست گيرد بلكه آراي خود را نسبت به دوره قبل، حدودا 1 ميليون و 600 هزار راي افزايش دهد. احمد توكلي و علي شمخاني به ترتيب با كسب 4393544 راي (5/16 درصد آرا) و 737962 راي (6/2 درصد) پس از وي قرار گرفتند. ساير نامزدها، عبدالله جاسبي 260082 راي، سيد محمود كاشاني 235363 راي، حسن غفوري‌فرد 129222 راي، سيد منصور رضوي 114327 راي، شهاب‌الدين صدر 59646 راي، علي فلاحيان 55176 راي و سيد مصطفي هاشمي‌طبا با 28090 راي، هريك كمتر از 1 درصد آرا را به دست آوردند. با پيروزي خاتمي و به‌رغم اينكه حزب كارگزاران سازندگي پيش از اعلام حضور خاتمي، وي را به عنوان نامزد خود معرفي كرده بود. اختلافاتي كه از زمان انتخابات مجلس ششم بين راست مدرن و چپ مدرن به وجود آمده بود باعث شد اكثر نيروهاي كارگزاران سازندگي در كابينه اول خاتمي همچون حسن حبيبي (معاون اول)، محمد هاشمي‌رفسنجاني (معاون اجرايي)، محمدعلي نجفي (برنامه و بودجه)، سيدمصطفي هاشمي‌طباء (تربيت‌بدني) و غلامرضا شافعي (صنايع) در كابينه دوم خاتمي حضور نداشته باشند. اين اختلافات شروع مسيري بود كه در چهار سال آينده منجر به شكست اصلاح‌طلبان در انتخابات سه‌گانه شوراي شهر و روستاي دوم، مجلس شوراي اسلامي هفتم و رياست‌جمهوري نهم گرديد.
ادامه دارد ...