مسووليت اجتماعي به سبك ستاره پرتغالي
قيام مسلحانه كريس عليه كوكاكولا
علي ولي‌اللهي
۱- 5 سال پيش مهران مديري در يك كنفرانس خبري وسط سوال و جواب با خبرنگاران شروع كرد به سيگار كشيدن و گرچه قصد تبليغ براي سيگار نداشت اما به يكي از بزرگ‌ترين محرك‌ها براي مصرف دخانيات تبديل شد. خود مديري احتمالا تصور مي‌كرد خيلي حركت باحال و بانمكي انجام داده اما همان موقع رييس مركز تحقيقات پيشگيري و كنترل دخانيات در نامه‌اي به مهران مديري نوشت:«باورمان نمي‌شد كه شما در كنفرانس مطبوعاتي فيلم‌تان و با حضور حامي مالي قدرتمند برنامه‌هايتان يك‌باره سيگار روشن كنيد و همه آنچه كه حوزه سلامت در 3-2 دهه گذشته براي كاهش و كنترل مصرف دخانيات انجام داده بود را دود كنيد. شما يا نمي‌دانيد چه كرديد يا از قبل برنامه‌ريزي كرده بوديد و عمدا سلامت آينده جامعه را هدف قرار داديد. اميدواريم شكل اول باشد كه جاي جبران دارد و براي دانستن‌تان مي‌گوييم كه به استناد بيش از ۱۰۰ مقاله علمي بين‌المللي كه در مركز تحقيقات ما وجود دارد، شواهد بسياري از مطالعات توصيفي- مقطعي، طولي و تجربي نشان داده كه بين مشاهده صحنه‌هاي مصرف سيگار در فيلم‌ها و شروع مصرف سيگار جوانان رابطه مستقيمي وجود دارد.» در ادامه اين نامه آمده بود كه سيگار روشن كردن مهران مديري به عنوان چهره‌اي مشهور مقابل دوربين‌هاي تلويزيوني بيش از 1500 ميليارد تومان به سلامت جامعه ضرر وارد كرده است.
۲- دو شب قبل در كنفرانس خبري بازي دو تيم پرتغال و مجارستان در يورو ۲۰۲۰ رونالدو يكي از بزرگ‌ترين ضد تبليغ‌هاي تاريخ را انجام داد. او بعد از نشستن روي صندلي دو شيشه نوشابه كوكاكولا، اسپانسر رسمي يوفا را از روي ميز برداشت و در جايي زير ميز پنهان كرد و بعد بطري آبي كه كنارش قرار داده شده بود را رو به دوربين گرفت و گفت آب بنوشيد! رونالدو با تقريبا ۳۰۰ ميليون فالوئر مشهورترين آدم حال حاضر دنيا به حساب مي‌آيد. از اين رو حركت او در كنفراس خبري، سر و صداي زيادي به پا كرده است. جدا از جريمه مالي احتمالي‌اش توسط يوفا به خاطر پنهان كردن بطري‌هاي نوشابه خيلي‌ها معتقدند اين الگوي مناسبي است كه هميشه از يك ورزشكار انتظار مي‌رفت. رونالدو كسي است كه ميلياردها نفر او را نگاه مي‌كنند و تلاش دارند خودشان را شبيه او بسازند. حالا رونالدو به آنها گفته به جاي نوشابه، آب مصرف كنيد.
۳- شكي در اين نيست كه نوشابه براي بدن ضرر دارد. اين حرف همه پزشكان و متخصصان است. با اين حال تبليغ يك محصول مضر براي بدن توسط نهادهاي ورزشي و ورزشكاران هميشه يك تناقض بزرگ به حساب مي‌آيد. سال‌ها قبل برخي از بزرگ‌ترين ستاره‌هاي فوتبال از جمله بكهام، رونالدينهو، هانري، رائول گنزالس و چند ستاره ديگر در تبليغات شركت پپسي حاضر شدند. همين اواخر هم مسي و صلاح در چالشي كه با قوطي‌هاي نوشابه پپسي و كوكا انجام شد، حاضر شدند. كليپ‌هاي اين دو چالش جوري طراحي شده بود كه اصلا تبليغ به نظر نرسند اما كيست كه نداد تقريبا هر حركت ليونل مسي كه هر تصويرش صدها ميليون بار ديده مي‌شود انجام مي‌دهد، تبليغاتي است؟
۴- تبليغ‌ها از گذشته تا به امروز در حالي انجام شده كه همه مي‌دانستند و مي‌دانند ورزشكاران حرفه‌اي اصلا آن طور كه در تبليغات نشان داده مي‌شود، نوشابه مصرف نمي‌كنند. ماجرا فقط به پپسي و كوكا هم محدود نمي‌شود. تبليغ چيپس، پفك، بستني و غذاهاي چرب با استفاده از ستاره‌هاي دنياي ورزش امري طبيعي است. وقتي شخصي مثل بكهام با آن ژست جذابش قوطي نوشابه را مي‌برد بالا و سر مي‌كشد كدام دكتر مي‌تواند ثابت كند، نوشابه بد است؟ كدام مقاله علمي مي‌تواند مصرف‌كنندگان را به اين باور برساند كه قند موجود توي نوشابه باعث بروز هزار جور مشكل در بدن مي‌شود؟ تا يكي از اين مقاله‌هاي علمي يا سخنراني پزشكان بخواهد منتشر شود، تصوير بكهام همراه با قوطي نوشابه سراسر دنيا را درنورديده.
۵- سال گذشته بين زلاتان ابراهيموويچ و لبرون جيمز بحثي بر سر مسووليت‌هاي اجتماعي ورزشكاران و به طور عام‌تر سلبريتي‌ها درگرفت. زلاتان معتقد بود كه ورزشكار نبايد در حيطه غيرتخصصي‌اش ورود كند و در مورد مسائل سياسي و اجتماعي اظهارنظر كند و لبرون جيمز مي‌گفت، ورزشكار به عنوان يك انسان حق دارد نسبت به محيط اطرافش واكنش داشته باشد. مسووليت اجتماعي يك ورزشكار سرشناس هنوز محل سوال بسياري از انديشمندان است. آيا يك ورزشكار بايد در صحنه سياسي حاضر شود و در رقابت‌هاي انتخاباتي نقش ايفا كند؟ آيا همانند جيمز بايد به قتل جورج فلويد اعتراض كند؟ آيا مثل وريا غفوري بايد از قيمت دلار و سكه بگويد؟ اينها سوالاتي است پر چالش كه شايد نتوان هيچ‌وقت پاسخ روشني براي‌شان پيدا كرد. اما كريس رونالدو دو شب قبل در كنفرانس خبري بازي تيمش مقابل مجارستان نشان داد، حساس بودن به مسووليت‌هاي اجتماعي قرار نيست به انجام كار محيرالعقولي بينجامد. نيازي نيست ورزشكار وارد جريانات سياسي بشود يا در مورد همه اتفاقات اجتماعي اظهارنظر كند تا مردم او را به عنوان يك كنشگر بپذيرند. همين پنهان كردن بطري‌هاي كوكاكولا و گفتن جمله «آب بنوشيد» در حد يك قيام مسلحانه عليه بزرگ‌ترين كارخانجات توليد محصولات مضر عمل خواهد كرد.