رايزني‌هاي برجامي در سايه ضرب‌الاجل فني و گام جديد واشنگتن ادامه دارد
از هشدار هسته‌اي گروسي تا تعليق تحريم كرونايي امريكا
گروه ديپلماسي
مذاكرات دو و چندجانبه هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران، 1+4 و ايالات متحده در وين براي احياي برجام ادامه دارد. همچنان كشورهاي 1+4 پس از ديدار با هيات امريكايي به رياست رابرت مالي اعلام مي‌كنند كه ايران در اين رايزني‌ها حضور نداشته كه نشان بدهند تا احياي برجام فاصله باقي است. روز گذشته اعضاي هيات مذاكره‌كننده ايران در پايتخت اتريش در انتخابات رياست‌جمهوري ايران شركت كردند و به اين ترتيب از يكي از زمان‌هاي طلايي كه گفته مي‌شد در مذاكرات براي احياي برجام تاثيرگذاراست، عبور شد. نتيجه انتخابات خرداد 1400 هرچه باشد در ميانه مردادماه دولت جديد با تركيب جديد هيات مذاكره‌كننده، پرونده هسته‌اي را تحويل مي‌گيرد. در ميانه اين دو تاريخ، يعني در روزهاي ابتدايي تيرماه، تاريخ دومين تمديد تفاهم سه‌ماهه ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به پايان مي‌رسد و اين تاريخ ضرب‌الاجل جديد در مذاكراتي است كه شش دور آن از فروردين‌ماه تاكنون برگزار شده و به نظر مي‌رسد كه حداقل يك دور ديگر تا جمع‌بندي فاصله دارد. در حالي كه برخي منابع خبري از كاهش فاحش اختلاف در يكي از اصلي‌ترين اختلاف‌هاي ميان ايران و امريكا در اين دور از رايزني‌ها خبر مي‌دهند، هيات مذاكره‌كننده ايراني روايت ديگري دارد و همچنان از باقي ماندن يك تا دو اختلاف اصلي خبر مي‌دهد. درحالي‌كه ايران و امريكا در دولت جديد به رياست جو بايدن هيچ ارتباط ديپلماتيكي باهم ندارند و مذاكره‌كنندگان دو كشور نيز از مذاكره مستقيم در وين سر باز مي‌زنند، خبري كه شامگاه پنجشنبه درباره لغو تحريم‌هاي مربوط به كرونا از سوي دولت امريكا منتشر شد بر فضاي تحليل‌ها تاثير گذاشت و مذاكرات را در سايه‌اي از خوش‌بيني قرار داد.
در تحولي موازي با نزديك شدن به تاريخ 3 تيرماه و پايان تمديد تفاهم ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، فاصله گفت‌وگوها و اظهارنظرهاي رافائل گروسي، مدير كل آژانس بين‌المللي انژري اتمي هم كمتر شده است. گروسي در تمام اين اظهارنظرها نسبت به عدم تمديد اين تفاهم هشدار مي‌دهد و البته تلاش مي‌كند ميان اختلاف‌هاي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حوزه پادماني با احياي برجام تفاوت قايل شود.
هشدار گروسي درباره سياه‌چاله اطلاعاتي
تازه‌ترين گفت‌وگوي رافائل گروسي با رسانه امريكايي بلومبرگ حاوي هشدارهاي جديد است و براي چندمين‌بار زنگ‌هاي خطر را درباره رابطه فني ايران و آژانس كه البته رنگ و بوي سياسي به خود گرفته به صدا درآورده است. گروسي در اين مصاحبه مي‌گويد كه اين نهاد بين‌المللي هنوز پيشنهادي از طرف ايران براي تمديد توافق فني حاصل‌شده ميان دو طرف دريافت نكرده است.
گروسي در ادامه افزود: «كاري كه بايد بكنيم اين است كه منتظر باشيم و ببينيم كه بايد چه كنيم. بايد يادآوري كنم چنانچه اين توافق تمديد نشود اطلاعاتي كه از زمان آغاز آن در ماه فوريه جمع‌آوري شده‌اند پاك خواهند شد و اين باعث وارد شدن لطمه به توانايي ما براي بازسازي اطلاعات مربوط به فعاليت‌هاي ايران از ماه فوريه به بعد خواهد شد. اميدوارم اين اتفاق نيفتد اما هنوز با من تعاملي [براي تمديد تفاهمنامه] صورت نگرفته و اميدوارم به زودي با ايران وارد تعاملات مستقيم درخصوص اين موضوع شويم. تفاهم فني ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مقوله‌اي جدا از مذاكرات جاري در وين براي بازگرداندن امريكا به برجام است و نبايد اين دو را به هم وابسته كرد.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، رافائل گروسي در پاسخ به سوالي ديگر مبني بر اينكه براي رعايت ضرب‌الاجل ۲۴ ژوئن چه زماني بايد در مذاكرات وين درباره برجام توافق حاصل شود، گفت: «اگر بخواهم با شما صادق باشم من نيازي به اينكه [در مذاكرات وين] توافقي حاصل شود، ندارم. اميدوارم آن توافق اتفاق بيفتد اما مساله‌اش كاملا جدا است. آنچه ايران با ما توافق كرده، بايد با خود ما تمديد شود يا اتفاق ديگري برايش بيفتد. اين مساله نبايد به اتفاقات مربوط به ميز مذاكرات برجام وابسته شود. ايران سلسله‌تعهداتي در قبال آژانس اتمي دارد كه ارتباطي با نتايج يك روند مذاكراتي معين ندارد. پيوند برقرار كردن ميان اين دو كه اين روزها شاهد آن هستم، بسيار بد است. بايد به خاطر داشته باشيد كه اين توافق، نوعي چاره موقت بود كه مجبور بوديم آن را بعد از مصوبه مجلس شوراي اسلامي و تصميم ايران براي كاهش محسوس بازرسي‌هاي‌مان ايجاد كنيم. چنانچه تفاهمنامه فني با ايران تمديد نشود و اطلاعات مربوط به سايت‌هاي ايران از ماه فوريه پاك شوند، يك «سياه‌چاله» اطلاعاتي در فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران از ماه فوريه به بعد ايجاد خواهد شد. ايران يا هر كشور ديگري مي‌توانند اورانيوم غني‌كنند، اما غني‌سازي در سطحي كه ايران در حال انجام آن است در يك برنامه غيرتسليحاتي «كاملا غيرمعمول» است.»
تعليق برخي تحريم‌هاي ايران توسط خزانه‌داري امريكا
ايران در دو سال گذشته مانند ساير كشورها در جدال با ويروس كرونا بوده اما يك تفاوت ايران را از سايرين متمايز كرد: تحريم‌هاي ايالات متحده كه پس از خروج دونالد ترامپ از برجام بر ايران تحميل شد و با مقاومت تيم ترامپ حتي در اوج شيوع كرونا هم متوقف نشد تا عنوان تروريسم اقتصادي را به خود اختصاص بدهد. از شش ماه پيش كه دولت جو بايدن رسما آغاز به كار كرد، انتظار مي‌فت كه با ادعاي اين تيم مبني بر شكست سياست فشار حداكثري و مخالفت با ممانعت از برخورداري كشورها از امكانات و تجهيزات پزشكي براي مبارزه با كرونا، مسير نقل و انتقال‌هاي مالي و بانكي و دسترسي ايران به خدمات درماني، پزشكي و تجهيزاتي هموار شود. با اين همه دولت جو بايدن با پافشاري بر حفظ شاكله تحريم‌ها اين تروريسم اقتصادي را عليه ايران ادامه داد. سرانجام شامگاه پنجشنبه وزارت خزانه‌داري امريكا با صدور دستورالعملي جديد اعلام كرد مبادلاتي را كه براي مقابله ايران با ويروس كرونا ضروري هستند از قوانين تحريم‌ها معاف كرده است.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، در فايلي كه روي وب‌سايت وزارت خزانه‌داري امريكا بارگذاري شده اعلام شده انجام برخي مبادلات مربوط به مقابله با «كوويد-۱۹» كه طبق «مقررات مبادلات و تحريم‌هاي ايران» تا به حال تحريم بودند تا ساعت 12:01 به وقت منطقه زماني شرقي مورخ ۱۷ جولاي ۲۰۲۲ (مصادف با ساعت 20:31، جمعه ۲۷ خرداد ۱۴۰۱ به وقت تهران) مجاز خواهد بود. در اين سند تصريح شده، انجام مبادلات ذيل تا تاريخ ذكرشده ممنوعيتي ندارند:
الف- برخي مبادلات مرتبط با كوويد-۱۹ كه به موجب مقررات مبادلات و تحريم‌هاي ايران ممنوع بوده‌اند مجاز مي‌شوند. اقدامات ذيل كه به موجب قانون فوق ممنوع بوده‌اند تا ساعت 12:01 وقت منطقه شرقي مورخه ۱۷ جولاي ۲۰۲۲ مجاز هستند:
۱- صادرات كالا يا فناوري. تمامي مبادلات و فعاليت‌هاي مرتبط با صادرات، بازصادرات، فروش و عرضه مستقيم يا غيرمستقيم كالاها يا فناوري‌هاي مورد استفاده در پيشگيري، تشخيص يا درمان كوويد-۱۹ (اعم از كالاها و فناوري‌هاي مورد استفاده در پژوهش‌ها يا مطالعات باليني مرتبط با كوويد-۱۹) با ايران يا حكومت ايران يا با اشخاص كشورهاي ثالث كه اين كالاها را با هدف خاص بازفروش به ايران يا حكومت ايران خريداري مي‌كنند.
۲- صادرات يا انجام معاملات مربوط به كالاهاي مرتبط با كوويد-۱۹. تمامي مبادلات و فعاليت‌هاي مرتبط با واردات كالاهايي كه متعاقب صدور اين مجوز عمومي به ايران يا حكومت ايران صادر يا بازصدور شده‌اند و مشخص شده كه معيوب و غيرقابل استفاده‌اند و لازم است براي آنها به دليل اقدامات مرتبط با مرجوعي كالا، رويدادهاي ناگوار يا هر نگراني ايمني ديگر يا براي تعميرات معمول يا بازگشت آن اقلام به ايالات متحده يا يك كشور ثالث اقداماتي انجام شود.
۳- صادرات يا واردات خدمات. تمامي مبادلات و فعاليت‌هاي مرتبط با صادرات، بازصادرات، فروش يا عرضه خدمات به ايران يا دولت ايران به صورت مستقيم يا غيرمستقيم، يا واردات خدمات از مبدا ايران به ايالات متحده امريكا در هر موردي كه به پيشگيري، تشخيص يا درمان كوويد-۱۹ مرتبط باشد (اعم از پژوهش‌ها يا مطالعات باليني مربوط به كوويد-۱۹).
ب- براي برخي از مبادلات مربوط به بانك مركزي ايران يا شركت ملي نفت ايران مجوز صادر مي‌شود. تمامي مبادلات و فعاليت‌هاي ذكرشده در بند الف اين مجوز عمومي كه به بانك مركزي يا شركت ملي نفت ايران (يا هر شركتي كه شركت ملي نفت ايران به صورت مستقيم يا غيرمستقيم مالك بيش از ۵۰درصد سهام آن باشد) مرتبط باشد، تا ساعت 12:01 وقت منطقه شرقي مورخه ۱۷ جولاي ۲۰۲۲ مجاز هستند.
ج- صدور مجوز براي برخي مبادلات مالي معين. انجام تراكنش‌هاي مربوط به انتقال وجوه يا مبادلات مالي تجاري كه اقداماتي معمول و ضروري براي تكميل مبادلات و فعاليت‌هاي مجازشده در بندهاي الف و ب اين مجوز عمومي هستند تا ساعت 12:01 وقت منطقه شرقي مورخه ۱۷ جولاي ۲۰۲۲ مجاز هستند.
اين تصميم در حالي در ميانه مذاكرات ايران و 1+4 و ايالات متحده در وين براي احياي برجام اتخاذ شده كه «جو بايدن»، رييس‌جمهور امريكا بهمن‌ماه سال جاري دستوري صادر كرده و خواستار بررسي اثر تحريم‌هاي يكجانبه و چندجانبه بر مبارزه كشورها با بيماري «كوويد-۱۹» شده بود. بايدن در آن سند دستور داده بود وزارتخانه‌هاي خارجه، خزانه‌داري و بازرگاني و نهادهاي زيرمجموعه وزارت بهداشت و همچنين «نمايندگي امريكا براي توسعه بين‌المللي» (USAID) به بررسي تحريم‌هاي يكجانبه امريكا و تحريم‌هاي چندجانبه پرداخته و ارزيابي خود را درباره اينكه آيا اين تحريم‌ها مانع مبارزه با كرونا مي‌شوند يا خير به او ارايه دهند.
به گزارش «اعتماد»، هرچند انتشار اين بيانيه در شرايطي كه دولت ترامپ از تسهيل اين مسير براي ايران در دو سال جدال جهان با كرونا سر باز زد حايز اهميت است اما بايد ديد كه در ميدان عمل تا چه اندازه با برخورداري ايران از سيستم مالي و بانكي لازم براي نقل‌وانتقال وجوه موردنياز در راستاي مبارزه و مهار كرونا موافقت مي‌شود و كشورها و كمپاني‌هاي مورد نياز ايران در اين مسير تا چه اندازه از فضاي رعب و وحشتي كه پيرامون هرگونه تجارت با تهران اعم از بشردوستانه تا غير آن ايجاد شده بود فاصله مي‌گيرند. ايران در حال حاضر وجوه مسدودشده‌اي در تعدادي از كشورها به شمول ژاپن، كره‌جنوبي و هند دارد كه مي‌تواند با انتقال دادن آنها به كانال مالي سوييس اقدام به خريد تجهيزات پزشكي و مواد دارويي كند.
عباس عراقچي: امريكا براي عدم تكرار گذشته تعهد بدهد
«عباس عراقچي» رييس هيات مذاكره‌كننده ايران در مذاكرات وين در گفت‌وگو با شبكه الجزيره درباره وضعيت مذاكرات براي احياي برجام در وين و همچنين نگاه دولت احتمالي آتي به برجام سخن گفت. عراقچي درباره روند مذاكرات گفت: «پيشرفت خوب و ملموسي در موضوعات مختلف در مذاكرات وين حاصل كرده‌ايم. معتقديم كه بيش از هر زمان ديگري به توافق نزديك شده‌ايم، اما هنوز برخي موضوعات اساسي وجود دارد كه بايد درخصوص آنها مذاكره كرد. همه طرف‌ها بايد اقدامات سختي را در پيش بگيرند و ايران اين تصميم دشوار را پيش از اين گرفته و به‌رغم خروج امريكا از توافق، به آن پايبند مانده است و اگر اكنون توافق هسته‌اي به حيات خود ادامه مي‌دهد، اين به فضل رفتار ايران بوده است. طرف‌هاي مذاكره‌كننده بايد بدانند كه ايران قرباني شده و واشنگتن بايد مسيري كه پيش از اين در مذاكرات طي كرده را تصحيح كند. ايران در سال‌هاي گذشته به علت خروج امريكا از توافق هسته‌اي متحمل مشكلات بسياري شد. ايران از طرف‌هاي مذاكره‌كننده مي‌خواهد تا بر اين امر تاكيد كنند كه اتفاقي كه با خروج ترامپ از توافق افتاد هرگز با هيچ رييس‌جمهور ديگري از امريكا رخ نخواهد داد. رييس هيات مذاكره‌كننده ايران در مذاكرات وين درخصوص انتخابات رياست‌جمهوري در ايران نيز گفت كه اين انتخابات تاثيري بر روند مذاكرات ندارد و تيم مذاكره‌كننده صرف‌نظر از سياست داخلي به مذاكره ادامه خواهد داد.
انتخاب رييسي هيچ خللي در مسير مذاكرات ايجاد نخواهد كرد
خبرنگار الجزيره در ادامه از عراقچي پرسيد كه آيا نگران انتخاب آيت‌الله رييسي به عنوان رييس‌جمهور نيست؟ و آيا در صورت انتخاب ايشان مذاكرات متوقف مي‌شود. او پاسخ داد: «به عنوان يك ديپلمات و مذاكره‌كننده در موقعيتي نيستم كه در مورد مسائل انتخاباتي و كانديداهاي رياست‌جمهوري صحبت كنم. با اين حال در پاسخ به سوال شما مي‌توانم تاكيد كنم كه هيچ نگراني در اين رابطه وجود ندارد. مواضع جناب آقاي رييسي در حوزه سياست خارجي، آن‌‌طوركه در دوران رقابت‌هاي انتخاباتي بيان شد، نشان‌دهنده يك سياست واقع‌بينانه و تعامل‌گرايانه است كه برمبناي همكاري با جامعه بين‌الملل و تعامل سازنده اقتصادي قرار دارد. مواضع ايشان در مورد برجام و مذاكرات جاري هم نشان‌دهنده همين واقع‌بيني و عملگرايي در سياست خارجي است. اطمينان دارم در صورت انتخاب ايشان هيچ خللي در مسير مذاكرات ايجاد نخواهد شد. سياست‌هاي مشخص‌شده از سوي مراجع عالي كشور دستورالعمل‌هاي هيات مذاكره‌كننده ايراني را مشخص مي‌كند و تيم مذاكره‌كننده تنها در آن مسير حركت خواهد كرد. تيم ايراني اگر به توافق خوبي با طرف‌هاي ديگر برسد، آن را خواهد پذيرفت، اما در غير اين صورت نه با دولت فعلي و نه با دولت آتي توافقي در كار نخواهد بود.