به بهانه انتشار پشت صحنه فيلم «مارمولك» در شبكه نمايش خانگي
رستاخيز و كاناپه اكران مي‌شوند؟
گروه هنر و ادبيات
هفته پيش خبري با اين مضمون منتشر شد كه قرار است پشت صحنه فيلم مارمولك به كارگرداني كمال تبريزي پس از دو دهه در شبكه نمايش خانگي پخش شود. در همين راستا علي تبريزي، تصويربردار و كارگردان پشت صحنه «مارمولك» گفته بود كه «در حال پيگيري و مذاكره براي انتخاب يكي از پلتفرم‌هاي نمايش خانگي براي پخش آن هستيم.»
بي‌شك «مارمولك» يكي از نوستالژيك‌ترين، محبوب‌ترين و در عين حال پرمخاطب‌ترين فيلم‌هاي درام كمدي تاريخ سينماي ايران است كه نه‌تنها تماشاي چند باره آن باعث خستگي و دلزدگي مخاطب نمي‌شود بلكه همچنان بعد از دو دهه موضوع و قصه فيلم طراوت و شادابي خاصي دارد همان‌طوركه ديالوگ‌هاي اين فيلم در فرهنگ عامه نفوذ كرده و بعد از گذشت سال‌ها در محافل و شبكه‌هاي مجازي به دفعات تكرار و دست به دست مي‌شود (آقا جان بهشت كه زوركي نمي‌شه! ... آنقدر فشار مي‌دين كه از اون ور جهنم مي‌زنه بيرون... به تعداد آدم‌ها راه است براي رسيدن به خدا... سلام عرض مي‌كنم خدمت حضار محترم، بالاخص دوستان عزيز خلافكار... خدا كه فقط متعلق به آدم‌هاي خوب نيست، خدا، خداي آدم‌هاي خلافكار هم هست و فقط خود خداست كه بين بندگانش فرقي نمي‌گذارد في‌الواقع خداوند اند‌لطافت اندبخشش اند بي‌خيال‌شدن و اند چشم‌پوشي و اند رفاقت است. رفيق خوب و با مرام همه‌چيزش را پاي رفاقت مي‌گذارد...) همچنين يادآوري اين نكته كه فيلم «مارمولك» با چه حواشي و بحث‌هاي فراواني همراه بود و حين اكران پس از مدت كوتاهي به خاطر فشار مخالفان از پرده سينماها پايين كشيده شد و بلافاصله نسخه قاچاق آن در سطحي گسترده به ميان مردم راه پيدا كرد احتياج به حافظه قوي براي سينمادوستان ندارد و تقريبا مثل ديالوگ‌هاي فيلم در ذهن اكثر مخاطبان سينما ثبت شده است.
اما آنچه با خبر انتشار پشت صحنه فيلم مارمولك دوباره به ذهن متبادر مي‌شود و حتي تذكر آن با تغيير دولت پراهميت جلوه مي‌كند نخست بحث بسيار تكراري اما جدي توقيف و برخورد سليقه‌اي با فيلم‌هايي از اين دست است كه در مقطعي عامدانه جلوي ديده شدن و اكران عمومي آن گرفته مي‌شود و فيلم به سادگي به محاق مي‌رود «تاسف ماجرا آنجاست كه بدانيم حتي عالي‌ترين و بالاترين مرجع و مقام رسمي كشور رهبر انقلاب نيز در ديدار هنرمندان تاكيد كرده بودند كه مخالف افرادي بودم كه با فيلم مارمولك مخالفت مي‌كردند» اما در كمال ناباوري سال‌ها بعد نه تنها خود فيلم كه پشت صحنه آن هم روانه بازار مي‌شود. واقعا چه فرآيندي طي مي‌شود و چه دليل و دلايلي دارد كه فيلم مارمولك ابتداي دهه هشتاد مناسب پخش در سينماها و تماشاي مردم نيست اما در اواخر دهه نود هيچ مانعي براي پخش آن در پلتفرم‌ها وجود ندارد؟
كاملا پذيرفتني است كه قوانين در كشورها قراردادهايي اجتماعي هستند كه براساس هنجارها و قواعد اجتماعي تنظيم شده‌اند و مي‌توانند به مرور زمان دستخوش تغيير و به روز شوند اما خب چرا در كشور ما به روز شدن معنا و مفهومي متناقض دارد؟ آيا نبايد اين به روز شدن همزمان در نگاه مديران هم انعكاس پيدا كند و شاهد رفع توقيف بعضي فيلم‌ها نظير «قاتل و وحشي» و «صدسال به اين سال‌ها» باشيم؟
شايد ابراز پشيماني عزت‌الله ضرغامي كه به زمان مديريتش (معاونت سينمايي وزارت ارشاد) مربوط مي‌شود خوانا‌ترين مورد اين بحث باشد او نوشتاري تحت عنوان «اشتباهات مديريتي من» درباره فيلم آدم برفي نوشته بود: «نبايد [فيلم] «آدم برفي» را توقيف مي‌كردم، اگر به گذشته برگردم ترجيح مي‌دادم به روح توصيه رهبر انقلاب در مورد فيلم سينمايي «آدم برفي» عمل كنم و به دلايل نظارتي كه در جاي خود مورد تاكيد ايشان هم بود مردم را از ديدن اين فيلم خوش‌ساخت و پرپيام محروم نمي‌ساختم. البته عدم همكاري مديريت محترم وقت حوزه هنري سازمان تبليغات هم در اين تصميم‌گيري بي‌تاثير نبود ولي مي‌توانستم با اجتهاد رسانه‌اي و هنري تصميم درست‌تري بگيرم، هر چند در سال‌هاي مديريتم در رسانه ملي آن را جبران كردم.» همين هفته پيش بود كه از ابراهيم داروغه‌زاده خواسته شد درباره راز و رمز فيلم‌هاي توقيفي در دوران مسووليت خود توضيح دهد كه او در جواب مي‌گويد: «براي اجراي قانون بارها و بارها به دادگاه احضار شدم. براي 35 فيلم كه در دو سال اكران شده بود، متهم بودم.» البته مشابه چنين سرنوشت‌هاي غم‌انگيزي در سينماي ايران كم نيست و به كرات مي‌توان جست از «به رنگ ارغوان» ابراهيم حاتمي‌كيا تا «عصباني نيستم» درميشيان يا «آشغال‌هاي دوست‌داشتني» امير يوسفي كه نمونه‌هاي بارز و متاخر آن به شمار مي‌روند.
اما نكته سوال‌برانگيز ديگري كه به ذهن مي‌رسد اينكه به نظر مي‌رسد حالا با تغيير دولت و روي كار آمدن دولت سيزدهم با رياست ابراهيم رييسي شاهد اكران بعضي فيلم‌هاي توقيفي نظير رستاخيز يا كاناپه هم باشيم. فراموش نكرديم كه گرفتاري لاينحل فيلم خانه پدري در بحث اكران در نهايت با دستور مستقيم ابراهيم رييسي (رييس وقت قوه قضاييه) جهت رسيدگي براي رفع توقيف آن حل‌وفصل شد؛ همان‌طوركه داروغه‌زاده هفته گذشته گفته بود. «كاناپه» شايد جزو فيلم‌هايي بود كه اگر در دوران آقاي شمقدري با مشكل اكران روبه‌رو مي‌شد، به اكران مي‌رسيد اما وقتي دولت اصلاح‌طلبي سر كار مي‌آيد، شرايط بي‌اعتمادي براي برخي نهادهاي حاكميتي ايجاد مي‌شود.